Η σημερινή κοινότητα της Αρκάσας βρίσκεται στην ΝΔ πλευρά της Καρπάθου και μοιάζει να αγκαλιάζει την ακτογραμμή. Η πρόσβαση στην περιοχή μπορεί να γίνει είτε από τις Μενετές (περίπου 7 χλμ) είτε οδηγώντας μια μεγαλύτερη διαδρομή, διασχίζουμε έναν κύκλο ξεκινώντας από τα Πηγάδια και λίγο πριν περάσουμε το χωριό Απέρι κόβουμε αριστερά για τις Πυλές. Από εκεί κατεβαίνουμε στη Δυτική πλευρά του νησιού και λίγο μετά φτάνουμε στην Αρκάσα.
Ιδιαίτερα αγαπητή στους καλοκαιρινούς επισκέπτες η Αρκάσα είναι από τα χωριά που πρωταγωνιστούν στην τουριστική εξέλιξη της Καρπάθου.
Η Αρκάσα φημιζόταν για τα νερά και το άφθονο πράσινο. Εδώ θα συναντήσετε και το ξεχωριστό ινδικό φούλι (καλλωπιστικό δέντρο με υπέροχα αρωματικά άνθη, πλουμέρια)! Τα όμορφα κατάλευκα σπίτια τα καλοκαμωμένα γεφύρια της αλλά και τον άριστο περιφερειακό δρόμο, δημιούργημα του πρωτομάστορα Κωνσταντίνου Φράγκου.
Αξίζει να δώσουμε προσοχή σε σημαντικές προσωπικότητες της Αρκάσας και πρώτα από όλα στους δεινούς Αρκασιώτες ναυτικούς Εμμανουήλ Πιττά, Νικ. Φελλουζή, Αθανασίου Πατσουράκη, Εμμανουήλ Φελλουζή, Κων. Πιττά, Νίκ. Εμμανουηλίδη, Ηλ. Πατσουράκη. Άλλωστε από το Φοινίκι της Αρκάσας ξεκίνησε το ταξίδι της η ΙΜΑΚΟΛΑΤΑ, το μικρό σκάφος που επέδωσε το μήνυμα της Επανάστασης του νησιού στις συμμαχικές δυνάμεις στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου!
Από τους πνευματικούς εργάτες της Αρκάσας με σημαντική προσφορά αξίζει μνεία στον δάσκαλο Αριστείδη Γ. Αλεξιάδη, στον γιατρό Γεώργιο Ι. Πολυχρονιάδη, στον δάσκαλο και Επαναστάτη Κωνσταντίνο Παζαρζή, στο καθηγητή Θεολογίας Εμμανουήλ Ι. Κωνσταντινίδη, ο λογοτέχνης Αναστάσιος Φράγκο, ο γιατρός Ντίνο Κωνσταντινίδη, η καθηγήτρια Φωτεινή Παζαρτζή, ο γλεντιστής και συγγραφέας Μανώλης Λαμπρίδης κ.α.
Ενεργός και αποδοτικός είναι ο Σύλλογος Απανταχού Αρκασιωτών, όπως και ο Αθλητικός Σύλλογος Αρκάσας, ενώ να αναφέρουμε ότι την περίοδο που διανύουμε, τόσο ο δήμαρχος κ. Μιχάλης Φελλουζής αλλά και η Έπαρχος Καρπάθου-ΗΝ Κάσου κυρία Πόπη Νικολαϊδου αμφότεροι έχουν καταγωγή από την Αρκάσα!
Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονίσουμε ότι οι Μενετές και η Αρκάσα μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα αποτελούσαν έναν δήμο. Μοιραία λοιπόν τα δυο χωριά έχουν άρρηκτους δεσμούς συγγένειας και φιλίας που έδωσε καρπούς κατά τη διάρκεια της καρπαθιακής Επανάστασης, τον Οκτώβρη του 1944.
Σύμφωνα με τον Νικόλαο Μουτσόπουλο το όνομα μοιάζει προελληνικό και φαίνεται να έχει σχέση με τα Αμάσεια, Καρπάσεια. Η ρίζα Αρκα-έχει σχέση με τον μήνα Αρκαίο και Άρκαδις. Αρκεσίνη είναι επίσης αρχαία πόλη της Αμοργού. Αρκέσιο ονομαζόταν το Ιδαίον άντρο στο οροπέδιο Νίδα της Κρήτης. Για την νεότερη Αρκάσα, ο R.M. Dawkins, που επισκέφθηκε την Κάρπαθο στο 1900, διηγείται ότι ο οικισμός άρχισε να ιδρύεται πριν από 40 χρόνια δηλαδή περίπου στα 1860, μάλιστα υπολόγισε περίπου 120 σπίτια. Στα χρόνια που επισκέφθηκε την Κάρπαθο ο περιηγητής Ludwig Ross, 1840, πρέπει να υπήρχε οικισμός γιατί βρήκε ανθρώπους στο χωριό.
Η Αρκάσα, ένας από τους τέσσερις δήμους των κλασικών και μετέπειτα χρόνων, είναι το μοναδικό χωριό της Καρπάθου που διατηρεί την αρχαία ονομασία του! Καταγράφουμε αμέτρητες ιστορίες που αναφέρονται στην αρχαία Αρκεσία (χρονολογείται……). Η ιδιαίτερη γεωγραφική της θέση, το λιμάνι στο Φοινίκι, έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην ευρύτερη περιοχή και μπορεί να χαρακτηριστεί ως κομβικό ναυτικό πέρασμα. Θρύλοι αναφέρουν ιστορίες για το σκλαβοπάζαρο που γινόταν στην περιοχή της Αρκάσας.
Στην Αρκάσα διασώζονται ενδιαφέροντα μικρά εκκλησάκια (Ν. Μουτσόπουλος) όπως ο Άγιος Νικόλαος ο δίκογχος, η Κυρά Μαρμαρενή (1878), ο Άγιος Γεώργιος, η Αγία Σοφία, ο ναός της Υπαπαντής (1885).
Ο αρχαιολογικός χώρος που περιλαμβάνει την ακρόπολη του Παλαιοκάστρου διαθέτει κατάλοιπα οχύρωσης των αρχαϊκών χρόνων και πύργους της κλασικής και ελληνιστικής εποχής. Επίσης, στην περιοχή σώζονται διάφορες παλαιοχριστιανικές εκκλησίες με κυριότερη αυτή της Αγίας Αναστασίας, ενώ στην ανατολική πλευρά της Αρκάσας υπάρχουν οι μεσοβυζαντινοί ναοί του της Παναγίας Μαρμαρινής και του Αγίου Γεωργίου.
Όσο αφορά τον πληθυσμό, η Αρκάσα από το 1947 έως και σήμερα είναι από τα χωριά της Καρπάθου που κρατούν τους ανθρώπους! Σύμφωνα μην επίσημη καταγραφή η εξέλιξη του πληθυσμού έχει ως εξής:1947: 633, 1951: 567, 1961: 510, 2011: 531
Στην Αρκάσα λειτουργεί μουσείο με αρχαιολογικά και παραδοσιακά αντικείμενα. Τα ευρήματα του τακτοποιήθηκαν και καταγράφηκαν :Σκελετοί θαλάσσιων ζώων, κίονες και κιονόκρανα, κεραμικά αγγεία, γεωργικά εργαλεία, φορητές ξύλινες εικόνες Αγίων και πολλά ακόμη. Το έργο χρηματοδοτήθηκε και υλοποιήθηκε από την εκκλησιαστική επιτροπή του χωριού – Αρκασα.
Η καταγραφή των ευρημάτων έγινε από την αρχαιολόγο κα Βασιλαράκη Γ. Άννα-Μαρία και με την άδεια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου. Αξίζει να αναφέρουμε ότι εμπνευστής του μουσείου ήταν ο μακαριστός π. Γεώργιος Κωνσταντινιδης, ο οποίος το 1987 εμπνεύστηκε την ίδρυση του Μουσείου Αρκασας!
Ο π. Κωνσταντινίδης, όπως γράφει ο Σύλλογος Απανταχού Αρκασιωτών, με το τρακτεράκι του κουβάλησε βοτσαλακια και ψηφιδωτά, που τοποθετήθηκαν μέσα στο μουσείο. Τα περισσότερα ευρήματα προηρθαν από το Παλιόκαστρο και την Αγία Σοφια, πρώην Αγία Αναστασίας.
Στην Αρκάσα σημαντική θέση αρχαιολογικού ενδιαφέροντος αποτελεί το Παλαιόκαστρο και βέβαια ο ναός της Αγίας Σοφίας. Ο ναός είναι χτισμένος με οικοδομικά υλικά από αρχαίο ναό στη ρίζα του βράχου του Παλαιόκαστρου στο μέρος που υπήρχε η παλαιοχριστιανική βασιλική της Αγίας Αναστασίας του 5ου αιώνα. Διαθέτει περίτεχνο δάπεδο και μία ιστορική κολυμπήθρα που γλύτωσε από τους πειρατές κουρσάρους. Η παράδοση λέει ότι οι πειρατές είχαν λεηλατήσει την εκκλησία και φόρτωσαν στο καράβι τους τη λεία. Η κολυμπήθρα βρέθηκε να επιπλέει στη θάλασσα και οι πιστοί την τοποθέτησαν πάλι στο ναό (φωτογραφικό αρχείο Ιωάννη Βασιλάκη).
Από την Αρκάσα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ρόδου
Στην αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου της Ρόδου, απέναντι από την είσοδο, εκτίθεται ψηφιδωτό δάπεδο από την παλαιοχριστιανική βασιλική της Αρκάσας στην Κάρπαθο. Δεύτερο ψηφιδωτό, επίσης από την Αρκάσα Καρπάθου, έχει τοποθετηθεί στην εσωτερική αυλή μπροστά από τις αποθήκες του Μουσείου, που ανοίγονται στη στοά του ισογείου. Στη νότια εσοχή του αιθρίου έχει στηθεί αναπαράσταση επιτυμβίου ναΐσκου με τρόπαιο και έχει επιστρωθεί ψηφιδωτό δάπεδο από την Αρκάσα της Καρπάθου. Αξιόλογα ευρήματα από την Αρκάσα φιλοξενεί και το Αρχαιολογικό Μουσείο της Καρπάθου.
Τον Ιούνιο του 1923, μη μπορώντας να κάνει ανασκαφές στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο Ανατολία, ο Διευθυντής της Ιταλικής Σχολής στην Αθήνα, Alessandro della Seta, ανακοινώνει ανασκαφές στην Κάρπαθο. Πήρε μαζί του δύο από τους μαθητές του, τον Gilbert Bagnani και τον Giulio Jacopich, για να εξερευνήσουν το απομακρυσμένο νησί της Κάρπαθου, ένα από τα νησιά των Δωδεκανήσων που πήρε η Ιταλία από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1912.
Οι σύντομες πληροφορίες του Della Seta, για εξερευνήσεις κληρονόμων του Annuario και στο Bollettino d’Arte ήταν πρόχειρες, και η έκθεση δέκα σελίδων του Bagnani, που βρήκε στα αρχεία της Ιταλικής Σχολής, ήταν αδημοσίευτες. Στην περιοχή της Αρκάσας έγιναν οι μεγάλες αποκαλύψεις! Όλος ο προαύλιος χώρος της Αγίας Αναστασίας έχει ψηφιδωτά που δυστυχώς έφθειρε και εξακολουθεί να φθείρει ο χρόνος.
Μάλιστα ο διοικητής της Δωδεκανήσου Μάριο Λάγκο και η συζύγος του Οκτάβια, το 1925 επισκέφθηκαν τον αρχαιολογικό χώρο της Αρκάσας. Περπάτησαν και θαύμασαν τις ανασκαφές του αρχαίου ναού της Αγίας Σοφίας, ξεχώρισαν το μοναδικό ψηφιδωτό δάπεδο που είχε έρθει στο φως την προηγούμενη χρονιά!
Η Αρκάσα αν και απέχει μόλις 14 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα Πηγάδια κρατά τους ανθρώπους και τους τουρίστες στην αγκαλιά της!
Η ημέρα στην Αρκάσα είναι γεμάτη δραστηριότητες! Αλλά και τη νύχτα, ο κεντρικός πεζόδρομος του χωριού σφύζει από ζωή. Πολλές και καλές επιχειρήσεις εστίασης φροντίζουν τις πιο όμορφες καλοκαιρινές στιγμές ενώ οι φωνές των παιδιών που παίζουν τριγύρω ξυπνούν ολοένα και περισσότερες τρυφερές αναμνήσεις.
Και για τους πιο τολμηρούς, στην Αρκάσα θα βρείτε πλήθος αναρριχητικών πεδίων που άνοιξε μια σπουδαία ομάδα Πολωνών αναρριχητών. Πεδία που προκαλούν στη θέα και φωνάζουν για να τα ανέβουμε!
Μανώλης Δημελλάς
πληροφορίες: Δήμος Καρπάθου, Νίκος Μουτσόπουλος, lostworlds.ca
φωτογραφία εξώφυλο: Σύλλογος Απανταχού Αρκασιωτών, facebook
11.8.2024
πηγή Καρπαθιακά Νέα
