Αννίτα Πατσουράκη / Αλς, Ήλιος, Άλας ή Ο χορός του αλατιού
φωτογραφία Ηλίας Γεωργουλέας
Θεωρητική μελέτη – έρευνα : Αννίτα Πατσουράκη, Ιστορικός Τέχνης
Το αλάτι, το «λευκό χρυσάφι», θαλάσσιο ή ορυκτό, διαυγές, λαμπερό και λεπτόκοκκο, απόλυτα απαραίτητο για την ανθρώπινη επιβίωση όσο το οξυγόνο και το νερό, υπήρξε εξαιρετικά πολύτιμο αγαθό από τις απαρχές του κόσμου.
Η ιστορία της χρήσης του, είναι παράλληλη με αυτήν της ανθρωπότητας αφού καθόρισε και προσδιόρισε την πολιτισμική εξέλιξη και την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη καθ’ όλη την πορεία της.
Ως απαραίτητο και βασικό συστατικό συντήρησης των τροφίμων, εμποδίζοντας την ανάπτυξη μικροοργανισμών, το ταπεινό υλικό πρόσφερε μέγιστη πολιτιστική συνεισφορά, καταργώντας την εποχική διαθεσιμότητα των τροφίμων και συνέβαλε στην μεταφορά τους σε μεγάλες αποστάσεις.
Όλοι οι λαοί της αρχαιότητας, Έλληνες, Εβραίοι, Χετταίοι, γνώριζαν τη σημαντική αξία του και εμπλέκονταν σε πολέμους για την κατάκτηση εδαφών με αλατούχες πηγές.
Η επίπονη διαδικασία της συγκομιδής του, το κατέστησε σημαντικό μέσο συναλλαγής ως μορφή νομίσματος, ανταλλαγής τροφίμων ακόμη και πώλησης δούλων για αγορά αλατιού.
Η ονομασία «Αλς» για το αλάτι και τη θάλασσα κοντά στη στεριά, στην πρωτοελληνική γλώσσα, γίνεται «το άλας» στην αρχαιοελληνική ακολουθώντας αναγραμματισμούς και παράγωγα λέξεων σε όλες τις γλώσσες. Το λατινικό «sal» μετατρέπεται στο γαλλικό «sel», στο αγγλικό «salt». Ιδιότητες και χρήσεις καθορίζονται όπως, «αλιέας», «αλμυρός», «salata» «salsus».
Οι Ρωμαίοι λεγεωνάριοι εισέπρατταν χρηματικό κρατικό επίδομα ειδικά για την αγορά αλατιού που ονομαζόταν «salarium», και κατά τη γαλλική «salaire» και την αγγλική «salary». Στην σημερινή παγκοσμιοποιημένη κοινωνία μας, στην Ιαπωνία ο μισθωτός εργαζόμενος ονομάζεται «sarariman» εκ του αγγλικού «salary-man».
Το αλάτι στην Ιστορία
Από την Προϊστορική εποχή στην Κάρπαθο, η ύπαρξη αγροικίας σε βραχονησίδα μαρτυρά τον ιδιοκτησιακό έλεγχο και την μέθοδο οικειοποίησης του αλατιού, που διαδόθηκε κατά την Μινωική εποχή και στους Ρωμαϊκούς χρόνους εντάθηκε.
Σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας, η διαθεσιμότητα αλατιού έχει καθοριστική σημασία για τον πολιτισμό.
Στη 2η χιλιετία π.Χ κατά την Εποχή του Χαλκού, κατασκευάζονται δρόμοι μεταφοράς του αλατιού, με τα μονοπάτια της Λιγουρίας, τη διαδρομή «Sabine» από τη Ρώμη στην Αδριατική θάλασσα και η περίφημη «Via Salaria» μήκους 242χλμ., να διασχίζει την Ιταλία, από τη Ρώμη μέχρι την Αδριατική, που αποτελεί μέχρι και σήμερα, τμήμα της εθνικής οδού.
Στην πορεία του χρόνου, στον Μεσαίωνα, το αλάτι θα μεταφέρεται από τις οδούς άλατος στις γερμανικές φυλές. Η βόρεια Γερμανία συνδέεται με την Κάτω Σαξονία και το λιμάνι του Lubeck προμηθεύει όλες τις ακτές της Βαλτικής Θάλασσας. Το Luneburg ήταν παράγοντας ισχύος και πλούτου της Χανσεατικής Ένωσης τουλάχιστον μέχρι και το 1600, για να κλείσει το τελευταίο του ορυχείο άλατος στις μέρες μας, μετά από παράδοση μιας χιλιετηρίδας.
Στη Γαλλία, από τα αλοπήγια – «salines» γίνονταν εκφορτώσεις στο λιμάνι της Νίκαιας για τις παράκτιες περιοχές αλλά και την ενδοχώρα. Επιπλέον, ακολουθούσαν και πλωτές διαδρομές μέσω του Ροδανού ποταμού και στη συνέχεια με καραβάνια έφταναν μέχρι την Ελβετία.
Κατά την μεσαιωνική διάρκεια, οι πλωτοί ποταμοί είναι οι οδοί άλατος για τις ακτές της Ευρώπης, όπου ο ζεστός νότος υπερτερεί σε παραγωγή από τον υγρό βορρά.
Η άνθιση του εμπορίου των Κάτω Χωρών κατά τον 16ο αιώνα, απαιτεί αυξημένες ποσότητες αλατιού, αναζητώντας εξωτερικές πηγές πέραν της τοπικής παραγωγής. Η Ιβηρική Χερσόνησος θα καλύψει τις ανάγκες τους με μεταφορές από την Πορτογαλία, καθιστώντας το εμπόριο αλατιού, την μεγαλύτερη επιχείρηση για τις ακτές του Ατλαντικού.
Στην Αιθιοπία, τα μπλοκ αλατιού – «amoleh» στις αλυκές του «Afar Depression» και γύρω από τη λίμνη Afrera, μεταφέρονταν με καμήλες σ’ όλη την Αιθιοπία και ως στο Βασίλειο Kaffa.
Το Timbuktu ήταν μια τεράστια αγορά αλατιού και σκλάβων. Καραβάνια που ξεπερνούσαν τις 40.000 καμήλες ταξίδευαν 400.000χλμ στην έρημο Σαχάρα μεταφέροντας αλάτι για ανταλλαγή με δούλους.
Από το απομακρυσμένο Θιβέτ, ο δρόμος του αλατιού διέσχιζε τα Ιμαλάϊα, περνούσε στο Νεπάλ και κατέληγε στην Ευρώπη, επηρεάζοντας δραστικά τον τρόπο ζωής των ανθρώπων.
Το αλάτι δημιούργησε και κατέστρεψε πόλεις, βασίλεια, αυτοκρατορίες.
Στη Βρετανία, τα τοπονύμια Sandwich και Norwich, χάρις στο επίθημα «which» προσδιορίζουν την ιδιότητά τους ως πηγές αλατιού.
Η Solnitsata, είναι η παλαιότερη γνωστή πόλη στην Ευρώπη που χτίστηκε σε περιοχή παραγωγής αλατιού. Βρίσκεται στη Βουλγαρία και άκμασε οικονομικά προμηθεύοντας αλάτι στα Βαλκάνια.
Τον 14ο αιώνα, η πόλη Wieliczka στην Κρακοβία, εκβιομηχανίζει την εξόρυξη του αλατιού και τον 16ο αιώνα, η Πολωνία με τα ορυχεία άλατος γίνεται ένα δυνατό βασίλειο.
Το αλάτι έχει διαδραματίσει εξέχοντα ρόλο στον προσδιορισμό της ισχύος και της θέσης των μεγάλων πόλεων του κόσμου.
Η Βενετία κέρδισε σε πόλεμο την Γένοβα για το αλάτι.
Το Λίβερπουλ, το μικρό λιμάνι στην Αγγλία, λόγω της εξόρυξης αλατιού στην περιοχή έγινε το μεγαλύτερο επιχειρησιακό κέντρο του κόσμου τον 19ο αιώνα.
Πόλεις, κράτη και δουκάτα που βρίσκονταν στο μήκος των οδών του αλατιού επέβαλλαν φόρους για τη διέλευση του αλατιού από τα εδάφη τους. Το Μόναχο χτίστηκε το 1158 εφαρμόζοντας αυτή την πρακτική.
Από το 1286 μέχρι το 1790 ίσχυε η «γκάμπελ»-«gabelle», ο γαλλικός φόρος άλατος. Η υψηλή τιμή προκάλεσε μαζική μετακίνηση πληθυσμού και διαρκείς πολέμους.
Το 1648 στην Μόσχα έγινε εξέγερση λόγω της αντικατάστασης διάφορων φόρων με έναν ενιαίο φόρο αλατιού, με σκοπό την ανασύσταση του κρατικού θησαυρού. Η υπερβολική αύξηση της τιμής του αλατιού οδήγησε σε βίαια επεισόδια στην Μόσχα και ανατροπές στη βασιλεία του Αλεξέι Ι.
Στην Αμερικανική ιστορία, το αλάτι υπήρξε καταλυτικός παράγοντας πολέμων. Στη διάρκεια του Επαναστατικού Πολέμου, οι Βρετανοί παρεμπόδιζαν τις αποστολές άλατος των Επαναστατών ώστε να δημιουργείται πρόωρη σήψη των τροφίμων τους. Στον πόλεμο του 1812, οι στρατιώτες πληρώθηκαν με άλμη λόγω της οικονομικής αδυναμίας της κυβέρνησης. Επί Προεδρίας Jefferson, ειδική στρατιωτική αποστολή οργανώθηκε για την κατάκτηση βουνού άλατος, μήκους 180 μιλίων, στον ποταμό Μισσούρι. Στον εμφύλιο πόλεμο το αλάτι ήταν ο πλέον σημαντικός πόρος. Εκτός της χρήσης του για τη διατήρηση των τροφίμων στις θερινές ημέρες, ο πιο σημαντικός ρόλος ζωτικής σημασίας, ήταν η χρήση για τη θεραπεία του δέρματος και της επούλωσης των πληγών. Το 1864 σημαντικές μάχες σημειώθηκαν από το στρατό της Ένωσης για την κατάληψη των αλυκών της Συνομοσπονδίας στην Βιρτζίνια.
Στην περιοχή της Γεωργίας, εφαρμόστηκε ένα ιδιαίτερο σύστημα κοστολόγησης του αλατιού σε εξάρτηση και προσαρμοζόμενο στα δεδομένα της οικογενειακής κατάστασης. Ο αρχηγός της οικογένειας αγόραζε μισό μπούσελ αλάτι για 2,50 δολάρια. Μια χήρα με γιο στο στρατό της Συνομοσπονδίας το πλήρωνε μόνο 1 δολάριο και αν ο σύζυγος της χήρας είχε υπηρετήσει το έθνος, τότε ήταν δωρεάν. Οι αιτήσεις αλατιού προς την Κυβέρνηση για διάθεση στις Κομητείες γίνονταν από τους τοπικούς δικαστικούς υπαλλήλους.
Η Φλώριδα προσέφερε μέγιστη συνεισφορά στον πόλεμο υπερασπιζόμενη τη Συνομοσπονδία, με την αδιάκοπη παραγωγή αλατιού και με εκτιμώμενο αριθμό εργαζομένων στους 5.000 εργάτες.
Στην ακτή της Λουιζιάνα, το νησί Avery, παρείχε τεράστια πηγή ορυκτού άλατος. Παρόμοιες δομές υπήρχαν σε όλο το μήκος των ακτών της Λουιζιάνας, του Τέξας, του Κόλπου του Μεξικού.
Στην Ινδία, στις 12 Μαρτίου 1930, ξεκίνησε «η πορεία των 24 ημερών» ως δράση αντίστασης στην υπεραύξηση φορολογίας του αλατιού και μη βίαιης διαμαρτυρίας ενάντια στην Βρετανία για το μονοπώλιο αλατιού. Η παγκόσμια οικονομική κρίση της εποχής επηρέασε ιδιαίτερα την αγροτική οικονομία της Ινδίας προκαλώντας αίτημα για την ανεξαρτησία της χώρας.
«Η Πορεία του Αλατιού», Το «Salt March» ή «Dandi March», προσέλκυσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον και έγινε αφορμή για το Εθνικό Κίνημα Ανεξαρτησίας της αποικιοκρατούμενης Ινδίας.
Ο Μαχάτμα Γκάντι ηγήθηκε βαδίζοντας επικεφαλής της πορείας για 250 μίλια πεζοπορίας, μέχρι την παραθαλάσσια περιοχή στο Γκουτζαράτ στη θάλασσα του Νταντί, ακολουθούμενος από χιλιάδες διαδηλωτές υπερασπιζόμενοι το δικαίωμα παραγωγής αλατιού ανεξάρτητα της Βρετανικής κυβέρνησης που τους το είχε απαγορεύσει. Η εντολή του Γκάντι για μη άσκηση βίας από τους διαδηλωτές υπακούστηκε πιστά και περισσότεροι από 60.000 διαδηλωτές συνελήφθησαν.
Ο Γκάντι μέσω αγγελιοφόρων προσκάλεσε τα πλήθη: «Ο Μαχάτμα σας ζητεί κανένα επεισόδιο να μην διαταράξει την έναρξη της ιερής λιτανείας. Καμιά εχθρική φωνή να μην ακουστεί, αλλά μόνο λόγια πίστεως και θρησκευτικές προσευχές. Όποιος φορεί ρούχα ξενικής κατασκευής να τα πετάξει στο σωρό και εκεί να καούν. Από σήμερα οι Ινδοί πρέπει να έχουν ένα μόνο ένδυμα, κι αυτό είναι το μπαμπακερό Χαντάρ. Ας είναι η πίστη κι η σταθερότητα μας όμοια με τη δική του και η νίκη θα μας χαμογελάσει».
Άλλη ομάδα 20.000 διαδηλωτών με επικεφαλής την ποιήτρια Σαροτζίνι Ναϊντού πήγε στα εργοστάσια αλατιού. Σιωπηλοί και στο πνεύμα τήρησης της μη βίας δέχθηκαν βίαιη επίθεση προκαλώντας παγκόσμια συγκίνηση.
«Μπροστά στην παντοδυναμία του Άγγλου γίγαντα η παρέλαση των Μαρτύρων, η πορεία τους προς τις αλυκές, ήταν η μόνη δυνατή στρατηγική. Εναντίον των νόμων και των πολυβόλων, της Αποικιοκρατίας, ορθώθηκε όλη η φιλοσοφία και η πανάρχαια αγιότητα των ινδικών μύθων. Μπροστά στη δολιότητα, που αρνιόταν την αυτοκυβέρνηση στον ινδικό λαό, προβάλει με τα εμβλήματα της προγονικής θρησκείας, η μεγαλοπρέπεια μιας θρησκευτικής χορογραφίας, που θα άφηνε τον κόσμο κατάπληκτο», γράφει η Ιταλική εφημερίδα «Πόπολο ντ’ Ιτάλια».
Σε όλη την Ινδία ακολουθούν διαδηλώσεις με ακολουθία ομαδικών βασανιστηρίων και εκτελέσεων από την Βρετανική κυβέρνηση. Το 1931 καταλήγουν να υπογράψουν το «Σύμφωνο Δελχί» για την παύση των διαμαρτυριών και τη λήψη νέων αποφάσεων στο Λονδίνο, σε χρονοβόρα διαδικασία.
Ο Μαχάτμα Γκάντι σε συνέντευξη στην εφημερίδα «Harijan» το 1946, επισημαίνει τη σπουδαιότητα της φορολογίας του αλατιού: «Η κατάργησή του θα ήταν μια χειρονομία που θα την εκτιμούσαν πάρα πολύ οι φτωχοί αγρότες. Γι’ αυτούς θα σήμαινε πολύ περισσότερα από όσα η ίδια η ανεξαρτησία! Σε αυτό το κλίμα που ζούμε το αλάτι είναι ζωτικό στοιχείο, όπως ο αέρας και το νερό. Ο αγρότης το χρειάζεται για τον εαυτό του, για το κοπάδι του, για τη γη τους.
Το μονοπώλιο θα σβήσει αυτομάτως ό,τι κατέκτησε η ανεξαρτησία. Γιατί λοιπόν δεν καταργούν τον φόρο; Με κάτι τέτοιες κινήσεις η κυβέρνηση θα μπορούσε να δώσει στις ευρείες μάζες του πληθυσμού την αίσθηση ότι ξεκινά πράγματι μια νέα εποχή για τη χώρα».
Στις μέρες μας, στην Ινδία έχει επικρατήσει το έθιμο ενός δώρου από αλάτι ως ισχυρό σύμβολο καλής τύχης και αναφορά στην απελευθέρωση της χώρας από τον Μαχάτμα Γκάντι.
Αντίστοιχα στην Κίνα, η παραγωγή αλατιού και η φορολόγησή του διαμόρφωσαν την οικονομική ανάπτυξη, τις σχέσεις κράτους και κοινωνίας και με κίνητρο το κέρδος εφαρμόστηκαν τεχνολογικές καινοτομίες αποφέροντας ως σταθερή πηγή εσόδων για την αυτοκρατορική κυβέρνηση.
Ο φόρος του αλατιού αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες πηγές εσόδων του κράτους που διαχειριζόταν απευθείας την παραγωγή και την πώληση. Κατά τον 8ο αιώνα δόθηκαν δικαιώματα πώλησης σε εμπόρους που το μεταπουλούσαν στην λιανική αγορά. Η ιδιωτική εμπορία άλατος συνεχίστηκε με αυξομειώσεις τιμής και ποιότητας ενώ το λαθρεμπόριο άνθισε Στην πάροδο των ετών, το σύστημα γραφειοκρατικής εποπτείας και ιδιωτικής διαχείρισης δέχθηκε σημαντικές διακυμάνσεις και αναμορφώσεις και ίσχυσε μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα.
Στην κινεζική φιλοσοφική αντίληψη, το αλάτι θεωρείται μία από τις «επτά ανάγκες της ζωής» και η «αλμυρή» του γεύση ανήκει ανάμεσα στις «πέντε γεύσεις» που συγκαταλέγονται στην κοσμολογική βάση της κινεζικής κουζίνας.
Η αξία του αλατιού επισημαίνεται στη «Vinaya Pitaka» την βουδιστική γραφή που καταρτίστηκε ήδη από τα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ.
Ο Song Yingxing συγγραφέας του μνημειώδους έργου «Η εκμετάλλευση των έργων της φύσης» του 17ου αιώνα, αναφέρει επισημαίνοντας τη δύναμη της γεύσης του αλατιού: «…ένας άνδρας δεν θα ήταν κακό να απέχει για ένα ολόκληρο χρόνο από το γλυκό, το ξινό, το πικρό.., αλλά αν στερηθεί το αλμυρό για ένα δεκαπενθήμερο θα είναι πολύ αδύναμος για να δέσει ένα κοτόπουλο…».
Το αλάτι στη ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η σημασία του αλατιού στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων συμβαδίζει στις θρησκευτικές δοξασίες και αντιλήψεις πολλών λαών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Θεωρήθηκε σύμβολο της ενότητας και της συμμαχίας προς το Θεό και απαραίτητα περιελαμβανόταν στις θυσίες, στις προσφορές προς τους θεούς και στις θρησκευτικές τελετές.
Ασσύριοι και Πέρσες χρησιμοποιούσαν το αλάτι στις θρησκευτικές τους τελετές.
Οι αρχαίοι Έλληνες πιστοί αφιέρωναν αλάτι στις τελετουργίες τους, σκόρπιζαν αλάτι στους αγρούς που είχαν αφιερώσει στους θεούς τους, το χρησιμοποιούσαν στις θυσίες και στις προσφορές τους.
Θεωρήθηκε «θεϊκό» όπως το αναφέρει ο Όμηρος στην Ιλιάδα.
Διάφορες μυθολογίες των λαών εξιστορούν μυριάδες ιστορίες.
Στην Αίγυπτο, θεωρούσαν το ορυκτό αλάτι από την όαση του Άμμωνος, πιο καθαρό από το θαλασσινό και γι’ αυτό το προτιμούσαν στις θυσίες τους.
Ο Μωσαϊκός Νόμος θεωρούσε το αλάτι σύμβολο και απαραίτητο στοιχείο προσφοράς προς το Θεό. Οτιδήποτε προσφερόταν στο θυσιαστήριο έπρεπε να είναι επαρκώς αλατισμένο, (Λευιτικός 2:13), όχι μόνο για την αρτιότητα της γεύσης, στις «τροφές του Θεού» (Λευ.21:6,8) αλλά επειδή το αλάτι συμβόλιζε την απαλλαγή από τη φθορά και τη σήψη. Επιπλέον, συμβολικά δηλώνεται η διάρκεια της Διαθήκης «το άλας της Διαθήκης του Κυρίου» (Λευ.2:13). Στον ναό φυλάσσονταν μεγάλες ποσότητες αλατιού γι’ αυτόν το σκοπό.
Στον Ιουδαϊσμό, η Τορά θεωρείται το άλας, δίχως το οποίο δεν μπορεί να υπάρχει ο κόσμος. Στην Εβραϊκή πίστη, ακόμη και σήμερα, εξακολουθούν στο δείπνο της Παρασκευής – Σάββατο να βουτούν ψωμί, ως το ουσιαστικό δώρο του Θεού, σε αλάτι ως ανάμνηση των θυσιών τους και το συμβολισμό της τήρησης της Συμφωνίας του Θεού με τον λαό του. Ενώ η Νεκρά Θάλασσα ονομάζεται «θάλασσα των αλών».
Το βιβλίο της Εζρά (550 π.Χ. έως 450 π.Χ.) συσχετίζει την αποδοχή αλατιού από ένα άτομο ως αποδοχή παραδοχής από τον παραλήπτη. Σε επιστολή αντιπάλων της Εζρά προς τον Αρταξέρξη της Περσίας εξηγείται η πίστη τους στον βασιλιά «διότι έχουμε φάει το αλάτι του παλατιού».
Οι αναφορές στη λέξη «άλας» είναι πολύ συχνές τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη. Οι δε συμβάσεις όπου αναφέρονται, ήταν συχνά σφραγισμένες με αλάτι, ώστε αργότερα να προέλθει η αγγλική λέξη salvation (σωτηρία).
Στην Παλαιά Διαθήκη, η γυναίκα του Λωτ έμεινε «στήλη άλατος», όταν αγνοώντας την εντολή στράφηκε πίσω αντικρίζοντας τα Σόδομα να καίγονται. Η φράση παραμένει αρκετά διαδεδομένη υπαινισσόμενη την έκπληξη από κάτι αιφνίδιο και απροσδόκητο.
Επίσης, αναγράφεται για τους ασεβείς ότι ο Κύριος θα στείλει «θείον και άλαν κατακεκαυμένον, πάσα η γη αυτής ου σπαρήσεται» (Δτ 29:22). Και στη συνέχεια, «στη νικημένη πόλη σπέρνει ο νικητής αλάτι» (Κρ 9:45).
Στη χριστιανική θρησκεία, ως συνέχεια του Ιουδαϊσμού, το αλάτι εξακολουθεί να θεωρείται βασικό συστατικό της ζωής. Αποτελεί σύμβολο διάρκειας, αξίας, τιμωρίας και δηλώνει τη θεία δύναμη και εξουσία.
Η Αγία Γραφή περιγράφει το αλάτι ως βασικό στοιχείο της διατροφής του ανθρώπου, ως καρύκευμα. Αναγράφεται πως οι πιστοί πρέπει, πάντοτε, να προσθέτουν αλάτι σε όλες τις θυσίες τους και σε κάθε προσφορά τους προς το Θεό.
Ο Ιησούς μετά τους Μακαρισμούς στην επί του Όρους ομιλία απευθυνόμενος στους μαθητές Του, λέγει:
«Υμείς εστέ το άλας της γης•
Καλὸν τὸ ἅλας·
εάν δέ το άλας μωρανθή, εν τίνι αλισθήσεται; εις ουδέν ισχύει έτι ει μη βληθέν έξω καταπατείσθαι υπό των ανθρώπων» (Ματθ. 5:13).
Έχετε ἐν ἑαυτοῖς ἅλας καὶ εἰρηνεύετε ἐν ἀλλήλοις (Μκ 9,50).
Με το λόγο Του αυτό εννοεί ότι εκείνοι θα συντηρούσαν τη Διδασκαλία Του και θα εμπόδιζαν την πνευματική και ηθική σήψη. Ενώ παρομοιάζει όλον τον χριστιανικό κόσμο σαν το πνευματικό αλάτι και το ουσιαστικό νόημα στη ζωή των ανθρώπων.
Ο Απόστολος Παύλος χρησιμοποίησε ομοίως στο κήρυγμά του: «ο λόγος υμών πάντοτε εν χάριτι, άλατι ηρτυμένος, ειδέναι πως δει υμάς ενί εκάστω αποκρίνεσθαι», επισημαίνοντας πως η ομιλία και η διαγωγή μας πρέπει να διακρίνονται από λεπτότητα, κοσμιότητα και να συντελούν στην αφθαρσία της ζωής των συνανθρώπων μας.
Ο Ματθαίος αναγράφει ότι οι πιστοί πρέπει να αποτελούν το «άλας της γης» (Μτ 5:13) με την υπακοή και τη συνετή ζωή τους.
Στον Λουκά, 14: 34-35, ο Ιησούς καταλήγει με την παραβολή του «πεφρυγμένου αλατιού», σχετικά με το τίμημα που προϋποθέτει η διδασκαλία Του και της προετοιμασίας για την μεγάλη πορεία.
Στην Καθολική Εκκλησία, το αλάτι χρησιμοποιήθηκε σε τελετουργίες εξαγνισμού. Κατά το Βάπτισμα έβαζαν λίγο αλάτι στα χείλη του μωρού. Εκτός του Αγιασμένου νερού διαθέτει και το Ιερό «αλάτι της σοφίας». (Sal Sapientiae).
Στην Βουδιστική παράδοση, το αλάτι αποκρούει τα κακά πνεύματα. Είναι σύνηθες, η ρίψη αλατιού πάνω από τους ώμους πριν την είσοδο στο σπίτι μετά από κηδεία, ώστε τα κακά πνεύματα να φοβηθούν και να απομακρυνθούν από πάνω τους.
Η θρησκεία Shinto χρησιμοποιεί επίσης αλάτι για τον «καθαρισμό» μιας περιοχής. Οι παλαιστές Σούμο που ακολουθούν την ιεροτελεστία της Shinto, ρίχνουν αλάτι στο κέντρο του αγωνιστικού χώρου για να απομακρυνθούν τα κακά πνεύματα πριν την έναρξη του εκάστοτε αγώνα.
Στις νοτιοδυτικές ΗΠΑ, οι Puebloan λατρεύουν την Μητέρα-Αλάτι. Άλλες γηγενείς φυλές είχαν σημαντικούς περιορισμούς για τη διάθεση βρώσης αλατιού..
Το 1933, ο Δαλάι Λάμα θάφτηκε καθισμένος σε ένα κρεβάτι αλατιού.
Το αλάτι σε Παροιμίες και Φράσεις
Περιδιαβαίνοντας λαούς και πολιτισμούς και ιδιαίτερα διαδεδομένα στη χώρα μας, συναντούμε πολλές παροιμίες και φράσεις που αναφέρονται στο αλάτι, προσδιορίζοντας τις πολλαπλές ιδιότητες και χρήσεις του.
«Άλας και τράπεζαν μη παραβαίνειν» παρομοιάζουν αρχαιοελληνικά,
«Εις το ψωμί και εις τ’ άλαν», ορκίζονται στην μεσαιωνική περίοδο,
«Συμφωνία άλατος», για τη διαρκή και αιώνια φιλία μεταξύ ανθρώπων και κρατών, τη διαρκή αξία μιας συμφωνίας, και
«Διαθήκη αλός» για μια διαρκή συμφωνία, όμοια με αυτή ανάμεσα στον Δαβίδ και τον Θεό.
«Αττικόν άλας» για το πνευματώδες ύφος,
«Παρά θίν’ αλός» για την παραλιακή γειτνίαση
«Μαζί φάγαμε ψωμί κι αλάτι», αναφέρουμε στην νεοελληνική εποχή μας, προσδιορίζοντας το βαθμό σύνδεσης, την μεγάλη οικειότητα και την αντοχή μιας επαφής. Το κοινό γεύμα ως απόδειξη του δεσμού φιλίας και τη διαχρονικότητα μιας πανάρχαιας ιδέας
«Όσα είπαμε, νερό κι αλάτι» για τη συμφιλίωση, την αλληλοσυγχώρηση και τη διάλυση παρεξήγησης, όπως διαλύεται το αλάτι στο νερό
«Σε ξένο φαϊ αλάτι μη ρίχνεις» τονίζοντας την αποστασιοποίηση από υποθέσεις τρίτων, και
«Τον έκανα τ’ αλατιού», όταν έχουν δείρει κάποιον πολύ,
Στην Αγγλία, διαδεδομένη είναι η έκφραση «να τρως το αλάτι κάποιου» υποδεικνύοντας τη φιλοξενία του, η φράση «salt away» υποδηλώνει την αποταμίευση, ενώ «Έριξε αλάτι στις πληγές» τονίζει μια επώδυνη διαδικασία!
Στην καθομιλουμένη πολλές φράσεις χρησιμοποιούνται με μεταφορική έννοια. «Έχει αλμυρή τιμή» για κάτι ακριβό, «Είναι ανάλατο» προσδιορίζοντας κάτι αδιάφορο ή βαρετό, αντικείμενο, δράση ή άνθρωπο.
Πληθώρα φράσεων συναντούμε ανά περιοχή με τοπικιστικό χαρακτήρα και ιδιώματα, που έκδηλα αποδεικνύουν την σημαντική αξία του αλατιού σε κάθε τόπο.
«Δεν φοβάται ο παστουρμάς τ’ αλάτι»
«Αλάτι πάει στην αλυκή και ξύλα πάει στο λόγγο»
«Όποιος κατουράει στη θάλασσα το βρίσκει στο αλάτι»
«Η μοίρα μου με μοίρανε μ’ ένα σπυρί αλάτι»
«Αλάτισε τον κώλο σου και ρώτα τι βρωμάει»
«Ο ανάλατος αλατίζεται μα κι ο αλμυρός ζαλίζεται»
«Τ’ αβγά δεν τ’ αλατίζουνε αλλά τα τηγανίζουνε»
«Για να πετύχει το παστό, μη σφίγγεις το χέρι στο αλάτι»
«Κάποιου πεινασμένου δίνανε να φάει και το κοίταζε στ’ αλάτι»
«Ο νοικοκύρης είναι το αλάτι του σπιτιού»
«Τ ‘ άλας ατ΄ξερόν έν» – Το αλάτι του είναι ξερό (για τον αμέριμνο)
«Τ’ αλάτι από λίγο λίγο»
Το αλάτι στην Λαογραφία
Το αλάτι κατέχει σημαντική θέση στη ζωή των λαών, στις συνήθειες, στη θρησκεία και στις παραδόσεις τους. Το αλάτι ήταν και είναι ένα από τα απαραίτητα συστατικά τροφής του ανθρώπου και γι’ αυτό το χρησιμοποιούσαν σε διάφορες επίσημες τελετές και σε ιερές εκδηλώσεις, σαν σύμβολο διάρκειας, ομόνοιας και αφοσίωσης.
Οι αρχαίοι Έλληνες επισφράγιζαν τις συμφωνίες τους και σε πράξεις συμβόλιζαν τη φιλία και την αλληλεγγύη. Συνήθειες που διατηρήθηκαν στους Βυζαντινούς, μεταβυζαντινούς και νεότερους χρόνους ήταν στη διάρκεια του γεύματος που δημιούργησε την ονομαζόμενη «από αλών» σχέση ή «από άλατος», επισφραγίζοντας τη ιερότητα της στιγμής.
Στα γαμήλια έθιμα όταν η νύφη αποχωρεί από το πατρικό της σπίτι, η μητέρα της διαλύει αλάτι σε νερό και τη ραντίζει ώστε να διαλυθούν όλες οι στενοχώριες που ενδεχομένως είχαν προκληθεί στο παρελθόν τους.
Το αλάτι διατηρώντας τον συμβολισμό της αφθαρσίας, σε πολλούς λαούς, η προσφορά του σημαίνει την άφθαρτη φιλία.
Οι Βεδουίνοι συνηθίζουν να αδελφοποιούνται βάζοντας αλάτι σε δύο φέτες ψωμιού που τα αλληλοπροσφέρουν.
Οι Σλάβοι παραδοσιακά υποδέχονται τους ξένους με τελετουργία προσφοράς με ψωμί και αλάτι, τυπικό που τηρείται και στις επίσημες υποδοχές διακεκριμένων κρατικών ή εκκλησιαστικών επισκεπτών.
Το αλάτι στις Προλήψεις
Στο περίφημο ζωγραφικό έργο «Μυστικός Δείπνος» του Λεονάρντο Νταβίντσι, ο Ιούδας φαίνεται να έχει ρίξει ένα κύπελλο αλατιού, που ήταν γνωστό πως σήμαινε κακή τύχη.
Μέχρι σήμερα, η παράδοση αυτή διατηρείται και όταν κάποιος χύσει αλάτι, θα πρέπει να πιάσει πάνω τον αριστερό του ώμο για να αποκρούσει τους διάβολους που κρύβονται πίσω του
Μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί αρκετές προλήψεις σχετικά με το αλάτι:
Αν ρίξεις αλάτι κάτω από το κάθισμα κάποιου ανεπιθύμητου, αυτός θα σηκωθεί και θα φύγει.
Οι χωρικοί δεν δανείζουν αλάτι γιατί πιστεύουν ότι «ψοφάνε τα ζωντανά».
Είναι ατυχία να χυθεί αλάτι από την αλατιέρα.
Σε περιπτώσεις δυστοκίας συνηθιζόταν να διαλύουν αλάτι σε νερό, για να διευκολυνθεί ο επικείμενος τοκετός.
Στα νεογέννητα έκαναν εντριβή με αλάτι για λόγους υγιεινής αλλά και σαν τελετουργία εξαγνισμού.
Αλάτι σε τελετουργική πράξη, ετοίμαζαν στη γιορτή του Γενεσίου του Τιμίου Προδρόμου, 24 Ιουνίου, που διαλυμένο σε νερό έλουζαν το νεογέννητο για αντισηπτικούς λόγους αλλά και ως σύμβολο ομορφιάς κι εξυπνάδας.
Αλάτι μαζί με τα κόλλυβα πήγαιναν το πρώτο Σάββατο της Μεγάλης Τεσσαρκοστής, για να «λειτουργηθεί και να αγιαστεί».
Στη Γερμανία θεωρείται ευλογία η ανακάλυψη αλατούχου πηγής.
Το αλάτι στην Μαντική
Το αλάτι χρησιμοποιήθηκε στην Μαντική από όλους τους λαούς της Βίβλου αλλά και τους αρχαίους Έλληνες αφού όλοι πίστευαν στη καθαρτική του ιδιότητα.
Το έριχναν στη φωτιά και προσπαθούσαν να εξαγάγουν μαντεύματα από τους κρότους ή τις λάμψεις που δημιουργούνταν. Το έκαιγαν στην ολοκλήρωση μαγικών τελετών, ώστε να εκδιώξει τους δαίμονες.
Σε μαγικούς παπύρους αναφέρεται ως «εχθρικόν θυμίασμα» για τη Σελήνη, ενώ στις παλαιότερες «Σολομωνικές» ο δαίμονας Φησικέρεθ δηλώνει στον Σολομώντα ότι φοβάται το αλάτι.
Στην Ελλάδα, στα ορεινά χωριά της Ηπείρου έβαζαν αλάτι στα φυλαχτά για τη αποπομπή των δαιμόνων, τοποθετούσαν αλάτι και θυμίαμα στην είσοδο των σπιτιών που υπήρχε λεχώνα γυναίκα για προστασία από τα κακά πνεύματα της μητέρας και του νεογέννητου.
Αλάτι χρησιμοποιούν σε μαγικοθρησκευτικές τελετουργίες στην Ιαπωνία, σε φυλές της Αφρικής και στην Καραϊβική για την απομάκρυνση των αρνητικών ενεργειών. Σαν αποτρεπτικό της βασκανίας χρησιμοποιείται από Εβραίους, Μουσουλμάνους και Έλληνες.
Το αλάτι στα Όνειρα
Το αλάτι στα όνειρά μας έχει πολλές και διαφορετικές ερμηνείες.
Αν δούμε αλάτι ή αν το γευόμαστε, θα περιμένουμε κάτι νέο στη ζωή μας. Θα βιώσουμε αυξημένη ενέργεια και αξία, την αλήθεια και την αφοσίωση ανθρώπων δίπλα μας.
Η ιδιότητα του να συντηρεί, μας προμηνύει τη διατήρηση υλικών αγαθών. Δεδομένου όμως ότι συνοδεύεται από την στύψη, θα πρέπει να μας παροτρύνει στη διατήρηση των πνευματικών αγαθών γιατί σε αντίθετη περίπτωση, θα μείνουμε πικραμένοι.
Οι εκτάσεις με αλάτι, αλυκές ή και μια αλμυρή λίμνη, εκφράζουν τη στειρότητα του εσωτερικού μας κόσμου ή την έλλειψη των δυνάμεων μας. Αλλά και η υπερχείλιση αλατιού έχει το ίδιο νόημα.
Η αποδοχή ή προσφορά αλατιού είναι πολύ θετικός οιωνός αφού σημαίνει τη σταθερότητα φιλίας και αλληλοβοήθειας.
Αν ρίχνεις αλάτι πίσω σου έχεις προστασία και τύχη.
Το αλάτι στη Διατροφή
Το αλάτι είναι φυσικό στοιχείο, από τα πλέον διαδεδομένα, που υπάρχει σε αφθονία στη φύση, στο νερό θαλασσών και λιμνών ή ακόμη και σε στερεή μορφή σε πετρώματα. Αποτελεί ένα από τα πιο βασικά τρόφιμα και απόλυτα απαραίτητο στη διατροφή μας. Το φυσικό μη ραφιναρισμένο θαλασσινό αλάτι περιέχει πάνω από 80 απαραίτητα μεταλλικά στοιχεία, ενώ το ραφιναρισμένο αλάτι δεν περιέχει καθόλου μεταλλικά στοιχεία.
Χημικά, το αλάτι αποτελείται από χλωριούχο νάτριο (NaCl), είναι ιονική ένωση αποτελούμενη από ιόντα νατρίου και χλωρίου.
Στο εμπόριο κυκλοφορεί σε λεπτούς ή χονδρούς κόκκους, σε νιφάδες και σε διαφορετικούς τύπους που διακρίνονται σε Επιτραπέζιο μαγειρικό αλάτι, Ιωδιούχο, Ορυκτό, Ιμαλαϊων, Θαλασσινό, Άνθος αλατιού (fleur de sel), Κόκκινο Χαβάης, Μαύρο Χαβάης.
Η διατροφική κατάχρησή αλατιού είναι δυνατό να προκαλέσει διάφορες παθήσεις στον οργανισμό.
Στις καλλιέργειες, το αλάτι είναι ωφέλιμο σε ορισμένα όξινα εδάφη όταν αναμειγνύεται με κοπριά και σε περιορισμένες ποσότητες. Αν αφεθεί και συσσωρευτεί στο έδαφος, σκοτώνει τη βλάστηση και το χώμα γίνεται άγονο και χέρσο. Αυτό συνέβη στην άλλοτε εύφορη Κοιλάδα του Ευφράτη.
Μερικές φορές έσπερναν επί τούτου με αλάτι μια πόλη καταδικάζοντάς την σε μόνιμη και ολοκληρωτική καταστροφή.
Το αλάτι στην Υγεία
Στο αλάτι αποδίδονται θεραπευτικές, φαρμακευτικές και αντισηπτικές ιδιότητες.
Ο Ιπποκράτης, 450π.Χ., ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Χρησιμοποιούσε αλάτι για τη θεραπεία λοιμώξεων, συμφορήσεων και σε διάφορα άλλα νοσήματα.
Με αλάτι έτριβαν τα νεογέννητα μετά τον τοκετό για καθαρισμό και απολύμανση.
Το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα και τα επινεφρίδια, οι αδένες πάνω στα νεφρά για την παραγωγή αδρεναλίνης και κορτιζόλης για τη λειτουργία του οργανισμού, είναι αδύνατον να λειτουργήσουν σωστά υπό έλλειψη αλατιού.
Ο Παράκελσος, 1500 μ.Χ., σημείωσε ότι το αλάτι είναι απόλυτα απαραίτητο για τον άνθρωπο και η έλλειψή του θα είχε προκαλέσει αποσύνθεση των πάντων.
Το αλάτι στις Τέχνες
Στη σύγχρονη εποχή, ταινίες, μουσική, ντοκυμαντέρ αφιερώθηκαν για το αλάτι. «Το αλάτι της γης» Χολλυγουντιανή ταινία του 1954 (The salt of the earth).
Ο μουσικός δίσκος του Μίμη Πλέσσα και Δημήτρη Χριστοδούλου «Για μια σταγόνα αλάτι», το 1973, με τον Αντώνη Καλογιάννη και Πέτρη Σαλπέα.
Το αλάτι στην Ποίηση (επιλογές διάφορες για παρουσίαση )
Αντρέας Εμπειρίκος, Οδυσσέας Ελύτης, Νικηφόρος Βρεττάκος, Γιάννα Τζιβελέκη, Γιάννης Υφαντής, Κωστής Παλαμάς.
«Αλς», Αλέξανδρος Τσίγγος
“Άκουσε την θάλασσα να σου λέει το όνομα της. Αν το ακούς, τότε είναι γεννημένη για να την κατακτήσεις. Σε τραβά για να την κάνεις δικής σου με κάθε τρόπο. Αφουγκράσου, στην αρχή είναι το Αλφα της.. είναι που δίνει την αρχή αυτού του κόσμου, πως όλα ξεκίνησαν μέσα από τα σωθικά της. Το Άλφα που φουσκώνει και ανεβάζει το ύψος της, όπως ανεβάζει τον άνθρωπο στο ύψος του κατακτητή της, όπως τον γεμίζει με πλούτη από την ψαριά της, όπως τον ταξιδεύει σα καβαλά στο κύμα της, σε νέους η παλιούς κόσμους, σε λιμάνια γνωστά και άγνωστα. Σε πολύβουους και πολύχρωμους τόπους, η σε ταπεινούς και βραχώδεις. Μετά έρχεται το Λάμδα. Το λάμδα που έχει μέσα του την ροή του νερού της όπως διπλώνει. Όπως κουλουριάζεται μέσα της για να ξεδιπλώσει και να ξεσπάσει πάνω στην αμμούδα, πάνω στην ακτή, άλλοτε σαν τρυφερός εραστής, κι άλλοτε σα κτήνος που βυσσοδομεί βίαια να πάρει, σα κουρσάρος, ότι ανήκει στην γη και ότι δε του ανήκει στην ζωή. Μετά ύστερα από το Λάμδα της κι αφού έχει ξεσπάσει, έρχεται το αργόσυρτο S της στο τράβηγμα της προς τα πίσω για να γεμίσει πάλι το μέσα της, αχόρταγα. Να τραβήξει το κούρσεμα της στα αμπάρια της. Να θρέψει τις σειρήνες της, τους τρίτωνες της, τις νύμφες της και τον θεό της τον Ποσειδώνα. ΑΛS λοιπόν.. αυτό είναι το όνομα της και αυτό σου φωνάζει και σε καλεί σα γοργόνα που επιμένει να σε ξεγελάσει αν δε ξέρεις την σωστή απάντηση. Τότε θα μαυροφορέσει το σπιτικό σου, θα πεινάσει την φαμίλια σου, και σαν τον Δυσσέα θα σε έχει δικό της ταλαίπωρο ναυαγό της. Μια μέδουσα που τα μακριά μαύρα μαλλιά της γίνονται σκοινιά που σε κρατούν, όπως εκείνα τα πολυκαιρισμένα κρατούν τα σαπισμένα πλοία στα καρνάγια. Μα αν το ακούσεις σωστά και το απαντήσεις το ερώτημα της Σφίγγας τούτης, τότε δικιά σου γίνεται σα γυναίκα που ένοιωσε ότι βρήκε τον άνδρα εκείνον που θα αφεθεί στην αγκαλιά του. Γιατί το ταξίδι μαζί του θα είναι το μοναδικό σε εμπειρίες, σε ηδονές, σε φροντίδα, σε παιδιά και σπιτικό. Τότε ερωμένη και γυναίκα μαζί θα σου δώσει ότι πλούτη έχει, κι ότι μπορεί να τάξει άνθρωπος σε άνθρωπο. Άρχοντα της θα σ έχει, στεφανωμένο με τα πιο όμορφα πολύχρωμα φύκια της και τις φλέβες σου γεμάτες από την δύναμη της αλμύρας σου.
Στον σύνδεσμο που ακολουθεί, μερικά στιγμιότυπα από τα εγκαίνια των έργων και εγκαταστάσεων του Νίκου Ζήβα με τίτλο: «Αλς, Ήλιος, Άλας» ή «Ο Χορός του Αλατιού», με τη θεωρητική υποστήριξη της Ιστορικού Τέχνης, Αννίτας Πατσουράκη
” Με αυτό το αλς και το αλάτι της θα σε θρέψει!
ΖΗΒΑΣ ΝΙΚΟΣ «Άλς, ήλιος άλας ή ο Χορός του αλατιού»
Ο Νίκος Ζήβας ως πολυπράγμων, εφευρετικός, πρωτοπόρος δημιουργικής σκέψης και ευρηματικής έμπνευσης εικαστικός καλλιτέχνης, ζωγράφος και κατασκευαστής γλυπτών δημιουργιών, επινοεί για μία ακόμη φορά, μία ανεξάρτητη και ολοκληρωμένη θεματική ενότητα και καθίσταται διαμεσολαβητής ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν.
Ντορέττα Πετρατζά, Ηλίας Μαμαλάκης, Νίκος Ζήβας (Από την ημέρα των εγκαινίων της έκθεσης)
«Άλς, ήλιος άλας ή ο Χορός του αλατιού», είναι ο τίτλος της έκθεσης, επεξηγηματικός, να καθοδηγεί το θεατή και να προσδιορίζει το εύρος της εικαστικής ενότητας, που απασχόλησε ερευνητικά τον δημιουργό, επί εικοσαετίας. Μελέτησε και αναζήτησε διεξοδικά, την ένταση της δύναμης του «λευκού χρυσού», τη διαχρονικότητα της αξίας στο πολύτιμο αγαθό της καθημερινότητας για όλη την ανθρωπότητα.
Το εξαιρετικά ενδιαφέρον και πολιτισμικά μέγιστο θέμα του αλατιού, το ταπεινό αλλά τόσο πολύτιμο για την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη του ανθρώπου για τη ζωή και την εξέλιξή του.
Ο καλλιτέχνης διαθέτοντας γνώση και κατάρτιση σε πληθώρα γνωστικών αντικειμένων, πραγματεύεται και καταγράφει τα συμβάντα μιας επαγγελματικής δράσης, της συγκομιδής του αλατιού, εξελισσόμενης από το αχανές παρελθόν μέχρι και τη σύγχρονη της διάσταση.
Δημιουργεί ένα σύνθετο και υπαρκτό σκηνικό χώρο, συμβολικά φορτισμένο, με εικόνες έντονες, απόλυτα αληθινές, με μεστή ουσία να αποτυπώνουν το φυσικό, διαχρονικό και ιστορικό τοπίο.
Η αρχιτεκτονικά μελετημένη διάταξη αποκαλύπτει την επιβεβλημένη λιτότητα των γεωμετρικών σχημάτων, την τοπιογραφία του αρχέγονου και του πρωταρχικού, τη συναισθηματική διείσδυση από την παράταξη της ανθρώπινης παρουσίας.
Ανθρώπινες δημιουργίες, σε ποικιλία μεγεθών και προβολής όψης, σε ακολουθία κίνησης, καταγράφουν την αλήθεια τους με εκφραστική δύναμη και τόλμη. Παρίστανται σαν σε ιεροτελεστία για τη χειρονακτική διαδικασία της συλλογής του μικροσκοπικού υλικού.
Μεταλλικές φιγούρες, ανδρικές και γυναικείες, μιας ιδιαίτερης αρμονίας, αναλογίας και ομορφιάς, με σαφή και ευδιάκριτη σχηματοποίηση, απλότητα στην επιφάνεια, βρίσκονται μεταξύ ζωντάνιας και ισορροπίας. Αποκτούν σώμα και όγκο ενός ζωτικού περιεχομένου που επιβιώνει και γίνεται ενεργητικό και δυναμικό μέσα στο υλικό του.
Η κάθε μορφή καταγράφει την αίσθηση της στιγμής, την καρτερικότητα, τον μόχθο, την τελετουργία της διαδικασίας. Χορεύουν στη σκιά του ήλιου, σηκώνουν δοξαστικά και προσφορά στο σύμπαν το ευεργετικό αγαθό της θάλασσας. Γίνονται ωδή και προσκύνημα αρχαϊκής δοξασίας.
Άνθρωπος και λευκά, αλμυρά λοφοτόπια συμβαδίζουν σε ζώντα διάλογο και προσέγγιση, θέτοντας πανάρχαια αλλά και επίκαιρα ερωτήματα, διεισδύουν στην ουσία, στο νόημα της πράξης.
Το θαλασσινό αποτύπωμα και η ανθρώπινη ύπαρξη, σε απουσία χρονικού προσδιορισμού και σε αέναη συνύπαρξη καταδεικνύουν την άρρηκτη συνύπαρξη πολιτισμών.
Εικόνες που αντηχούν μια ηχηρή κοινωνική διάσταση σε παράλληλη πορεία με την ανάπτυξη και την εξέλιξή της. Στιγμές μοναδικές επαναλαμβάνονται σε συνειρμικές ανακλήσεις και συμπορεύονται με την νοσταλγία και την ενατένιση.
Ο δημιουργός μέσα από σύγχρονη έκφραση, έντεχνα αναδεικνύει την ανθρώπινη πλευρά, την ιστορική εποχή και λειτουργεί με το ένστικτο και την εμπειρική του γνώση.
Εντυπωσιάζει με την περιγραφή του θέματος, την ρεαλιστική απόδοση, την ακρίβεια των λεπτομερειών. Με σεβασμό και ευαισθησία, μεταφέρει μια χειρονακτική εργασία που διαχρονικά επικράτησε και διατήρησε ακέραια τον ουσιαστικό χαρακτήρα της, συνδεόμενη βαθιά με την ανθρώπινη υπόσταση.
Με τη δύναμη της παραστατικής εικόνας, σε σκηνές επαναλαμβανόμενες και απροσδιόριστες τοπικά και χρονικά, ελκύει το ενδιαφέρον στη διαδρομή της κυριαρχίας του χρόνου, με την κατανόηση σε ανθρώπινες ιστορίες της μνήμης, σε τόπους ηρεμίας και συλλογισμών.
Αιφνιδιάζει, εντυπωσιάζει και πάλι το θεατή, με τις γλυπτικές κατασκευές του. Εκφράζει χωρίς δισταγμό την άποψή του, θίγει και τοποθετείται με ευθύτητα και συναισθηματική ειλικρίνεια.
Δοξάζει και τιμά, εξιστορεί και μεταλαμπαδεύει γνώση.
Οι μικροί κόκκοι του αλατιού, αλμυροί και σπάνια ευπρόσδεκτοι, απόλυτα συνδεδεμένοι με την ένταση και την μνήμη της γεύσης, υποδεικνύουν την μεγαλοσύνη του φυσικού κόσμου, τη γενναιοδωρία της θάλασσας, την καταλυτική σημασία του ήλιου. Το αλάτι γίνεται έναυσμα ενσυναίσθησης, αυτοπροσδιορισμού και κατεύθυνση πορείας για την ανθρώπινη ύπαρξη.
Διαχρονικά εξύμνησε στο λόγο του ο Όμηρος στην Οδύσσεια και στην Ιλιάδα.
«Οί ούκ ίσασι θάλασσαν… ουδέ θ’ άλεσι μεμειγμένον είδαρ έδουσιν»
«Πάσσε δ΄αλός θείοιο»
Αννίτα Πατσουράκη
Ιστορικός Τέχνης
