Μια νέα κουλτούρα, αυτή της εξ αποστάσεως εργασίας (remote working), η εξέλιξη της οποίας φαίνεται να είναι ο «ψηφιακός νομαδισμός» (digital nomads) διαμορφώνεται στη σημερινή πραγματικότητα. Τα επόμενα χρόνια θα αποδείξουν ότι ίσως να πρόκειται για ότι πιο σπουδαίο, σε ανταλλαγές πληθυσμού, έχει να δείξει ο δυτικός κόσμος κι αυτό σε συνάρτηση με τη τεχνολογία που ολοένα και εξελίσσεται.
Από τον Ιανουάριο του 2021, η κυβέρνηση έκανε χειροπιαστή την έννοια αυτών των νομάδων, αφού ψήφισε νόμο με τον οποίο δίνεται έκπτωση 50% στον φόρο εισοδήματος για τους ψηφιακούς νομάδες που θα εγκατατασταθούν στην χώρα μέσα στο έτος.
Η φοροαπαλλαγή θα έχει διάρκεια επτά ετών και έχει δύο απαραίτητες προϋποθέσεις:
– ο εργαζόμενος να μην έχει υπάρξει στο παρελθόν φορολογικός κάτοικος της Ελλάδας
– να μην έχει αφαιρέσει αντίστοιχη θέση εργασίας από την Ελλάδα
Σύμφωνα με μελέτη του «MIT Enterprise Forum», εάν η Ελλάδα κατάφερνε να προσελκύσει 100.000 ψηφιακούς νομάδες κάθε χρόνο, με μία μέση παραμονή 6 μηνών, η χώρα μας θα μπορούσε να ωφεληθεί με πάνω από 1,6 δισ. ευρώ. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σχεδόν στα έσοδα που αποφέρει μία εβδομάδα παραμονής 2,5 εκατ. τουριστών.
Κι εδώ έρχεται ο σημαντικός ρόλος του Think Tank του Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Νομάδων. Το Παρατηρητήριο Ψηφιακών Νομάδων αποδελτιώνει ερευνητικά πορίσματα και μελέτες σχετικά με τη συμπεριφορά των ψηφιακών νομάδων, παρέχει υποστήριξη και κατευθύνσεις σε μεταπτυχιακούς φοιτητές και υποψήφιους διδάκτορες από την Ελλάδα και το εξωτερικό που ασχολούνται με το συγκεκριμένο θέμα, ενώ υπό επεξεργασία είναι η έρευνα του Παρατηρητηρίου για τη σχέση των ψηφιακών νομάδων με τα coworking spaces στην Ελλάδα. Μια από τις πρόσφατες δράσεις του είναι η αξιολόγηση της κατάστασης στην Ελλάδα σε σχέση με τους ψηφιακούς νομάδες.
Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τη συγκεκριμένη έρευνα προσφέρουν μια ενδεικτική εικόνα για τη θέση των ψηφιακών νομάδων στην Ελλάδα, το μέλλον τους (εδώ αλλά και διεθνώς), καθώς και το ρόλο του Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Νομάδων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, μπορούμε να πούμε πως ο κόσμος έχει αρχίσει να εξοικειώνεται όλο και περισσότερο με την έννοια των ψηφιακών νομάδων τον τελευταίο χρόνο. Επίσης, το Παρατηρητήριο φαίνεται πως επιτελεί σημαντικό έργο όσον αφορά τη δημοσιοποίηση και εξωτερίκευση του φαινομένου των ψηφιακών νομάδων, προκειμένου να τους γνωρί- σει καλύτερα η υπόλοιπη κοινότητα. Παράλληλα, συμβάλλει στην αφύπνιση της ελληνι- κής κυβέρνησης σε σχέση με αυτό το νέο τρόπο ζωής και εργασίας, ώστε να αναλάβει αντίστοιχες πρωτοβουλίες για την προσέλκυσή τους.
Η τηλεργασία έχει αναδειχθεί σε πολύ ισχυρή πρακτική τα τελευταία χρόνια, ιδίως μέσα στην πανδημία. Με βάση τις απαντήσεις του ερωτηματολογίου, παρόλο που οι εκτιμήσεις για συγκεκριμένα ποσοστά είναι διαφορετικές, το κοινό στοιχείο είναι πως η εξ αποστά- σεως εργασία θα έχει μόνο αυξητική τάση την επόμενη τριετία.
Η Ελλάδα, αν και κάνει βήματα για να συμβαδίσει με τις αλλαγές αυτές, έχει αρκετούς τομείς στους οποίους χρειάζεται βελτίωση. Προκειμένου η ζωή των ψηφιακών νομάδων να βρίσκεται σ’ ένα ικανοποιητικό επίπεδο, θα πρέπει πρώτα και κύρια να καλύπτονται οι ανάγκες τους ως προς την εργασία, τη διαμονή και τις μετακινήσεις. Γι’ αυτό, η χώρα μας πρέπει να προβλέψει για την ταχύτητα του διαδικτύου, απαραίτητο εργαλείο για την α- πρόσκοπτη δουλειά των ψηφιακών νομάδων, καθώς και για τη δημιουργία coliving χώ- ρων και εύκολων μετακινήσεων. Πέρα από αυτά, η κοινότητα των ψηφιακών νομάδων φαίνεται πως δεν είναι ούτε μεγάλη, ούτε ιδιαίτερα ενεργή, ενώ η ελληνική κοινωνία δυ- σκολεύεται να κατανοήσει και να αποδεχτεί τον τρόπο ζωής τους.
Η πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση για την απόκτηση digital nomad visa βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση, αν και εγείρονται προβληματισμοί ως προς την εφαρμογή της, ενώ σί- γουρα δεν αρκεί για την προσέλκυση ψηφιακών νομάδων. Η τηλεργασία γενικότερα, δεν αποτελεί παρένθεση στη συμβατική εργασία, αλλά το μέλλον της.
Το γεγονός πως η συζήτηση γύρω από τους ψηφιακούς νομάδες δεν θα έπρεπε να είναι αποσπασματική ή παροδική, έχει αναδειχθεί και από την εκτενή μελέτη του Παρατηρητη- ρίου. Ο ψηφιακός νομαδισμός είναι η νέα πραγματικότητα στον τομέα της εργασίας και γι’ αυτό η χώρα μας θα πρέπει να συμβαδίσει με τις εξελίξεις. Η διαμόρφωση της Ελλάδας ως ιδανικού προορισμού για την εγκατάσταση ατόμων που εργάζονται από απόσταση, θα ωφελήσει και την ίδια αλλά τους ψηφιακούς νομάδες που αναζητούν καλές συνθήκες διαβίωσης.
Με βάση τα προαναφερθέντα στοιχεία, αλλά και τη μελέτη του Παρατηρητηρίου υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που ιεραρχούν ψηλά οι ψηφιακοί νομάδες κατά την επιλογή ενός προορισμού, που σχετίζονται κατά βάση με την ποιότητα, το τρόπο ζωής, αλλά και με την κοινότητα τους. Ειδικότερα, η ταχύτητα και η κάλυψη σύνδεσης, οι χώροι εργασίας και διαμονής (coworking και coliving χώροι), η ύπαρξη μιας κοινότητας ψηφιακών νομά- δων και η ενσωμάτωση στην κοινότητα του προορισμού είναι μερικά από τα πολύ σημα- ντικά κριτήρια για την επιλογή μιας περιοχής από έναν ψηφιακό νομά. Επίσης σημαντική είναι και η υγειονομική περίθαλψη, ενώ η έκδοση κάρτας visa θα τους επιτρέπει να απο- λαμβάνουν ευκολότερα κρατικών παροχών.
Action points
Ως προς τις δράσεις που μπορεί να αναλάβει η Ελλάδα, τόσο σε κυβερνητικό επίπεδο, όσο και μεμονωμένα από κάθε προορισμό, προτείνονται τα εξής:
Action points σε τοπικό επίπεδο:
- Δημιουργία coworking χώρων με γρήγορη και καλή σύνδεση στο διαδίκτυο.
- Δημιουργία coliving χώρων με δυνατότητα διαμονής όλο το χρόνο. Οι χώροι αυτοί, εκτός από ψηφιακούς νομάδες μπορούν να εξυπηρετούν και άλλα κοινά όπως φοιτητές και remote workers που θέλουν να κάνουν «workations» (διακοπές συν-
δυασμένες με εξ αποστάσεως εργασία).
- Διοργάνωση εκδηλώσεων/ημερίδων ενημέρωσης των κατοίκων και των επιχειρή-
σεων του προορισμού σχετικά με τους ψηφιακούς νομάδες και αλληλεπίδραση με τους stakeholders.
- Δημιουργία info points για τους ψηφιακούς νομάδες που καταφθάνουν στον προ- ορισμό, ώστε να τους παρέχονται πληροφορίες σχετικά με την περιοχή, τις μετα- κινήσεις κ.α.
Η αξιολόγηση της κατάστασης στην Ελλάδα σε σχέση με τους ψηφιακούς νομάδες: Αναφορά του Think Tank του Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Νομάδων. – Μάρτιος 2022.
Action points σε κρατικό επίπεδο:
- Πρακτική εφαρμογή της νομοθετικής πρόβλεψης για την digital nomad visa και ε- πανεξέταση των κριτηρίων απόκτησής της. Ιδίως χρειάζεται να δοθεί έμφαση στον τρόπο εξυπηρέτησης των ψηφιακών νομάδων μέσα από καταγραφή του τρόπου με τον οποίον λαμβάνουν την απόφαση να μεταβούν σε ένα προορισμό και βελτί- ωση των «touchpoints» ανά στάδιο.
- Δημιουργία επαρκούς πλαισίου για την παροχή απρόσκοπτης και ολοκληρωμένης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
- Σχεδιασμός, γνωστοποίηση και υλοποίηση μιας συνολικής στρατηγικής σε κε- ντρικό επίπεδο για την προσέλκυση ψηφιακών νομάδων στην Ελλάδα.
