Γράφει ο Ανδρέας Ηλία Μακρής
Στον 19ον Αιώνα, τα παλιά χρόνια στα κατωχωρίτικα χωριά μας Πηγάδια, Απέρι, Βολάδα, ‘Οθος και Πηλές, κάθε εθιμοτυπική ανταλλαγή επισκέψεων και συμμετοχή σε κοινωνικές συναθροίσεις γάμων ή αρραβώνων, τα δώρα που αντάλλαζαν μεταξύ τους οι συγγενείς και φίλοι εξ ανάγκης είχαν, τοπικά χαρακτηριστικά και προέλευση.
Ο κάθε χωρικός με βεβαιωμένη επαρκή οικιακή οικονομία, είχε τα βασικά προς το ζην αγαθά, πλην όμως σε αφθονία. Εξ άλλου, τα μπακάλικα του χωριού τι χρηστικά δώρα θα μπορούσαν να διαθέτουν προς πώληση, πέραν από τα χρειώδη καταναλωτικά είδη πρώτης ανάγκης.
Στις μόστρες και τα ράφια θέση καταλάμβαναν τα ευρείας κατανάλωσης τρόφιμα: Κονσέρβες, μακαρόνια, μπακαλιάροι, ρέγκες, μπαχαρικά. Τα όσπρια, Φασόλια, κουκιά, φακές, γλυκίδια(1) ήταν χύμα και τσουβαλάτα με τη σέσουλα, να σου γεμίζει το σακούλι. Από ψιλικά, άλλο τίποτα από αναλώσιμα: Λαμπόγυαλα, φυτίλια, σπίρτα, κορδέλες, κουβαρίστρες κλωστές, βελόνια, σπάγκοι, λουλάκι. Λιγοστά και τα είδη κιγκαλερίας: Λάμπες επιτραπέζιες, φαράσια, σάρωθρα, τανάλιες, πριόνια, μπικούνια(2), δρεπάνια, καζίκια, τσαμπάλια, μέχρι καρφιά, βίδες, πιστοβάνια(3), ζιμπελοκατίνες(4) .
Οι συμπατριώτισσές μας λοιπόν των Πηλών με τα πλούσια νερά, τους κήπους με το πράσινο να οργιάζει προετοίμαζαν το «πεσκέσι»(5) τους από φρέσκα εσπεριδοειδή: Κίτρα αφράτα-αφράτα, «Γιάφα» πορτοκάλια, μανταρίνια γλυκύτατα, άκουνα νεκταρίνια, λεμόνια ζουμερά. Και οι Οθείτισσες με γάργαρα τρεχάμενα νερά δεν πήγαιναν πίσω. Κατέφθαναν με τα καλάθια τους γεμάτα σταφύλια, φιρίκια και μαγιώτικα μήλα που μοσχομύριζαν τον τόπο. Τέλος, και οι γαλαντόμες Βολαδιώτισσες με το «Λαστίτικο» μεθυστικό κρασί σε νταμιτζάνες και απλόχερα τα πεντανόστιμα κτηνοτροφικά προϊόντα λ.χ., σιτάκα, μυζήθρα συμπλήρωναν την εικόνα των τοπικών δώρων.
Ας πάμε τώρα στις Πηγαδιώτισσες και τις Απερίτισσες τα δώρα που αντάλλαξαν συγκεκριμένα το 1877 στα αρραβωνιάσματα της Απερίτισσας Καλλίτσας(6) Εμμανουήλ Χουβαρδά, κόρη της Κυραννιάς, το γένος Γεωργίου Ρωμνάκη και της Μαρούκλας Οικονόμου με τον Γεώργιο Μηνά Σακέλη που έγιναν στη συνοικία Μορροού του Απερίου.
Λέγεται ότι, μόλις τα χαρμόσυνα μαντάτα έφθασαν στα Πηγάδια κινητοποιήθηκαν αμέσως οι τέσσερις πρωτεξαδέλφες(7) της μελλόνυμφης Καλλίτσας να ανέβουν στο Απέρι να ευχηθούν «Βίον… ανθόσπαρτον» στο νεανικό συγγενικό ζευγάρι, θυγατέρες του Καπετάν-Αντρέα Ποταμιάνου εκ Κεφαλληνίας και της Ζαμπίας Ρωμνάκη-Οικονόμου:
– Μαριγώ, σύζυγος μετέπειτα Γεωργίου Μανωλακάκη(8) εκ
Βολάδος.
– Φωτεινή, σύζυγος Αντωνίου Χατζηπαναγιώτη εκ Καστελόριζου.
– Καλλίτσα, σύζυγος του Κασιώτικης καταγωγής Ανδρέα
Λαμπρίδη.
– Αργυρώ, σύζυγος του Κρητικού Μανώλη Μαγριπλή.
Προηγούμενα, άρχισε βέβαια να τους απασχολεί και το «Κανίσκι». Η κάθε μία προβληματίσθηκε τι είδους να επιλέξει έχοντας κατά νουν και την έγνοια της μεταφοράς τους στο ανηφορικό μονοπάτι για το Απέρι, χωρίς διαθέσιμα υποζύγια. Οι ευρηματικές Πηγαδιώτισσες μια ζωή δίπλα στο κύμα και χωρίς μετόχια με τρεχούμενα νερά να αναπτύξουν δενδροκομία και μποστάνια επέλεξαν τα θαλασσινά οστρακοειδή, περιζήτητα, δυσεύρετα και προ πάντων, εν ανεπαρκεία στο Απέρι.
Ακριβώς, δεν λέμε: «Με τα χείλη πού ‘χω, σε φιλώ;»
Λοιπόν, η Μαριγώ διάλεξε «πατελί(δ)ες», η Φωτεινή συγκέντρωσε «κοχλιούς», η Καλλίτσα μάζεψε «αλάσσι» και η μικρή Αργυρώ επέλεξε τους «αχινιούς» τα οποία σε τελική ανάλυση κατενθουσίασαν τους μελλόνυμφους με την αξεπέραστη γεύση και επίγευση .
Τα ευχαριστήρια αντίδωρα της Καλλίτσας στις εξαδέλφες της σωρηδόν. Τι άλλα σε αφθονία στο Απέρι, εκτός από λεμόνια, πορτοκάλια, μανταρίνια, ρόδια, ρίκια, καρύδια και αμύγδαλα. Όσον αφορά το υπέρβαρος, σιγά το πρά(γ)μα στην κατηφόρα για τα Πηγάδια.
Τα χρόνια όμως πέρασαν, μπήκαμε στον 20ου Αιώνα. ‘Έφυγαν οι Τούρκοι ήλθαν οι Ιταλοί. Εμπορικά τώρα τα δώρα -δεν τα αποκαλώ και δημοφιλή- τα μπουκάλια με λικέρ (Liqueurs)(9) επιμελώς περιτυλιγμένα σε διαφανή έγχρωμα σελοφάν. Με ένα δεκάρικο δραχμούλες ξοφλούσες τις κοινωνικές υποχρεώσεις σου. Υπήρχαν άλλωστε ποικίλα ηδύποτα γλυκιάς γεύσης και χρώματος:
«Strega» με κίτρινη απόχρωση ή «Μaga» κόκκινης;
«Μarasqino» μπλε ή «Piperman»(10) πράσινης;
Προσθέσατε και το άχρωμο «Coriantolino»(11).
Πολλές οι Ροδίτικες οικογενειακές ποτοποιίες οι οποίες εφοδίαζαν την αγορά μας. Ας τις απαριθμήσουμε:
Βομβύλα, Φώκιαλη, Τριανταφύλλου, Μανούσου, Μισίκου .
Σήμερα πλέον, οι σύγχρονοι Καρπάθιοι οικονομικά large και good spenders(12) αλλά πολυάσχολοι, με μια «δωροεπιταγή και εσώκλειστη ευχητήρια «carte de visite» τακτοποιούν τις κοινωνικές τους υποχρεώσεις, χωρίς άγχος και τρεχάματα.
___________
1. Γλυκίδια = Φάβα
2. Μπικούνια = Σφυριά
3. Πιστοβάνια = Μεντεσέδες
4. Ζιμπελοκατίνα = Λουκέτο
5. Πεσκέσι = Δώρο
6. Το 1932 επισκέφθηκε τους Αγίους Τόπους και έκτοτε
αποκλήθηκε Χατζήδενα-Καλλίτσα
7. Απών μόνο, ο μοναχογιός Μιχάλης Α. Ποταμιάνος, αργότερα
σύζυγος Καλλιόπης Σκευοφύλακα.
8. Γιός του πρώτου λαογράφου της Καρπάθου Εμμανουήλ
Μανωλακάκη εκ Βολάδος.
9. Φαίνεται η ιταλική κατοχή κατέστησε τα λικέρς γνωστά στους
Καρπάθιους.
10. Piperman = Μέντα
11. Coriantolino = Εκείνο δα, με το αποξηραμένο αρωματικό
κόλιαντρο φυτό εντός της φιάλης!
12. Sorry, γράφηκε πριν την πανδημία του «κορονοϊού». Τώρα,
ήρθαν τα πάνω-κάτω.
Απόσπασμα από το υπό έκδοση βιβλίο: «ΚΑΡΠΑΘΙΟΓΡΑΦΙΕΣ»
