γράφει ο Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης
Με συμπληρωμένα 94 χρόνια ζωής πέθανε στις 5 Νοεμβρίου 2009 ο Δωδεκανήσιος φιλόλογος και λαογράφος Αντώνης Μηνάς Σοφός και κηδεύτηκε στο Α΄ Κοιμητήριο της Αθήνας.
Ο Αντώνης Σοφός γεννήθηκε στην ακριτική Κάσο της Δωδεκανήσου το 1915, όπου παρακολούθησε τα μαθήματα του Δημοτικού Σχολείου και στη συνέχεια ξενιτεύτηκε στο «καταφύγιο των Κασίων», όπως αποκαλούν την Αίγυπτο οι κάτοικοι του νησιού. Εκεί φοίτησε στο Ιεροδιδασκαλείο «Άγιος Αθανάσιος» της Αλεξάνδρειας και, μετά την αποφοίτησή του (1934), υπηρέτησε για δύο χρόνια στο Ελληνικό Δημοτικό Σχολείο Ισμαηλίας της Αιγύπτου.
Το 1936 γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, απ’ όπου έλαβε το πτυχίο της Κλασικής Φιλολογίας το 1941. Μετά την αποφοίτησή του από το Πανεπιστήμιο εργάστηκε για ένα χρόνο στο Δημόσιο Γυμνάσιο Ελευθερούπολης Καβάλας και από το 1945 μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1980, υπηρέτησε ως καθηγητής και διευθυντής σπουδών στο ιδιωτικό Εκπαιδευτήριο «Αττικόν Λύκειον» της Αθήνας.
Ο Σοφός ήταν αυτοδίδακτος λαογράφος. Κι αυτό, γιατί, παρά τις σπουδές του στη Φιλοσοφική Σχολή της πρωτεύουσας, δεν διδάχθηκε καθόλου λαογραφικά μαθήματα, επειδή δεν υπήρχε τότε (1936-1941) ειδικός καθηγητής. Έλαβε ωστόσο τα πρώτα λαογραφικά ερεθίσματα από τον βυζαντινολόγο καθηγητή Φαίδωνα Κουκουλέ (1881-1956), ο οποίος, όπως είναι γνωστό, ενδιαφερόταν πολύ για τη Λαογραφία.
Ο Κουκουλές διέκρινε αμέσως την ευαισθησία του μαθητή του στα ήθη και έθιμα του τόπου μας, με αποτέλεσμα να αξιοποιήσει στο πολύτομο και σημαντικό έργο του «Βυζαντινών βίος και πολιτισμός» πρωτογενείς ειδήσεις του Κασιώτη φοιτητή (βλ. τόμ. Δ΄, σ. 60, σημ. 5).
Ο Αντώνης Σοφός, αφού συνταξιοδοτήθηκε και απαλλάχτηκε από το εκπαιδευτικό του έργο, ενδιαφέρθηκε αποκλειστικά για την έρευνα της λαογραφίας του νησιού του. Προηγουμένως όμως, όπως μου είχε πει ο ίδιος, χρειάστηκε να μελετήσει πολλά λαογραφικά βιβλία, για να αναπληρώσει τα κενά που είχε στα σχετικά θέματα. Έτσι, μετά το 1980, κάθε χρόνο το καλοκαίρι το περνούσε στην Κάσο, όπου συγκέντρωνε πρωτογενές λαογραφικό υλικό.
Το υλικό αυτό το επεξεργάστηκε και το αξιοποίησε, με αποτέλεσμα να συγγράψει έξι βιβλία για τον παραδοσιακό λαϊκό πολιτισμό του νησιού του, που έχουν ως επίτιτλο «Τα Λαογραφικά της Κάσου» και θεματικούς τίτλους «Τα Γεωργικά» (1986), «Τα Παραμύθια» (1987, καταγραφή και έκδοση με άψογο τρόπο), «Τα Ποιμενικά» (1991), «Σύμμεικτα» (1996), «Ιστορικά Μελετήματα» (1998), «Ο Άι Μάμας στ’ Ακοκράνι Κάσου» (2003). Συνέγραψε επίσης πολλά λαογραφικά άρθρα, που δημοσιεύτηκαν σε τοπικά, κυρίως, περιοδικά.
Το 1988 του απονεμήθηκε το Πανδωδεκανησιακό Βραβείο του «Ιδρύματος Βασίλη Μοσκόβη» για το βιβλίο του «Τα Γεωργικά», το 1992 έλαβε το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του λαογραφικού έργου του, ενώ το 1989 ο Σύλλογος Κασιωτών Αθηνών του απένειμε επίχρυσο ορειχάλκινο αντίγραφο σε πλακέτα από ελεφαντοστούν του 11ου αι. μ. Χ. για την πνευματική και κοινωνική προσφορά του στην Κάσο. Τιμήθηκε επίσης και από άλλους πολιτιστικούς φορείς.
Ο Αντώνης Σοφός ήταν τακτικό μέλος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας και παρακολουθούσε πάντοτε τις εκδηλώσεις της. Η Εταιρεία μάλιστα τον ετίμησε, μαζί με άλλους, στην Επιστημονική Εκδήλωση που οργάνωσε, στις 29 Νοεμβρίου 1995, στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, με θέμα «Αξιολόγηση του συλλεκτικού και λαογραφικού έργου (και υλικού) συνταξιούχων Εκπαιδευτικών». Στην Εκδήλωση αυτή ο υπογραφόμενος μίλησε για το συγγραφικό του έργο.
Ο Αντώνης Μηνά Σοφός, όπως υπέγραφε τα δημοσιεύματά του, αποθησαύρισε στα βιβλία του πλούσιο πρωτογενές λαογραφικό υλικό από το γενέθλιο τόπο του. Γι αυτό μπορώ να υπογραμμίσω ότι συνέχισε και ξεπέρασε τη λαογραφική προσφορά παλαιότερων Κασίων συγγραφέων. Δίκαια οι συμπατριώτες του Κασιώτες του προσέδωσαν τον χαρακτηρισμό “ο λαογράφος της Κάσου”.
Η φωτογραφία του Αντώνη Σοφού είναι από το αρχείο του Μιχάλη Σκουλιού
και τη ιστοσελίδα του: https://kasosnews.wordpress.com
