- Εισαγωγή
Ο κοκοφοίνικας (επιστημονική ονομασία Cocos nuficera), ανήκει στα φοινικοειδή και είναι φυτό των τροπικών. Ο καρπός του είναι οι γνωστές καρύδες, οι οποίες είναι βρώσιμες. Στο βόρειο ημισφαίριο και κατά κανόνα, μπορεί να καλλιεργηθεί (σε εμπορικές φυτείες) μέχρι τον 15ο παράλληλο κι ως καλλωπιστικό φυτό έως τον 25ο παράλληλο. Υπάρχουν ωστόσο εξαιρέσεις, μεμονωμένα ή ακόμα και περισσότερα φυτά παρατηρούμενα ελάχιστα πάνω από τον 25ο παράλληλο (βλ. νότια Φλόριντα των ΗΠΑ, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, κλπ.).
Είναι φυτό εξαιρετικά ευαίσθητο στο κρύο, ενώ ο παγετός μπορεί να αποβεί μοιραίος για αυτόν. Ιδανικά, η θερμοκρασία θα πρέπει να κυμαίνεται άνω των 15 βαθμών (ακόμα και τη νύχτα) ούτως ώστε η καλλιέργειά του να γίνει δίχως προβλήματα. Ωστόσο, μπορεί να αντέξει χαμηλές θερμοκρασίες, κοντά στους 4 βαθμούς υπό δύο όρους: πρώτον, ότι αυτές δεν θα είναι παρατεταμένες, αλλά σύντομες και δεύτερον, ότι κατά τη διάρκεια της ημέρας η θερμοκρασία θα επανέλθει σε επίπεδα άνω των 12 βαθμών.
Αναφορές έχουν δείξει, ότι μπορεί να υποστεί θερμοκρασίες κοντά και στο μηδέν ακόμα, αρκεί η θερμοκρασία λίγες ώρες μετά να ανέβει σε υψηλά επίπεδα, άνω των 20 βαθμών. Δείχνει δηλαδή μια αναλογική συμπεριφορά. Όσο χαμηλότερη θερμοκρασία κληθεί να αντέξει, τόσο υψηλότερη πρέπει να του δοθεί μετά για να αποτινάξει τις ζημιές του παγετού. Φυσικά η θερμοκρασία δεν επιτρέπεται να πέσει κάτω του μηδενός σε καμία περίπτωση, καθώς το φυτό θα υποστεί ολική καταστροφή. Συμπέρασμα των ανωτέρω, είναι ότι ο κοκοφοίνικας δεν θέλει παρατεταμένες χαμηλές θερμοκρασίες.
Έρευνες υποστηρίζουν ότι το κλίμα της Κάσου και της Καρπάθου θα μπορούσε ενδεχομένως να επιτρέψει στον κοκοφοίνικα να ζήσει και να μεγαλώσει εκεί. Ερασιτέχνες στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου κάνουν προσπάθειες να μεγαλώσουν το εν λόγω φυτό έξω καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Κάποιες από αυτές παραμένουν επιτυχείς ως σήμερα (πχ στην Πάφο της Κύπρου όπου έχει φυτευτεί με επιτυχία στο έδαφος και στην Μάλαγα της Ισπανίας σε γλάστρα).
Ο εγγενής βιότοπός του θεωρείται η νότια Ινδία, η Ινδονησία και η ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Ασίας. Έχει μεταφερθεί και στην Καραϊβική όπου έχει γίνει εισβάλλον είδος. Αυτό οφείλεται στο γνήσιο τροπικό κλίμα που έχουν αυτές οι περιοχές, δηλαδή θερμοκρασία 20-30 βαθμών και άφθονη βροχή όλο το χρόνο. Για αυτό το λόγο, χρειάζεται άφθονο νερό, σε άριστα στραγγιζόμενο έδαφος όμως.
Θεωρείται από τα πιο δύσκολα ως προς την καλλιέργεια φυτά στον κόσμο κι αυτό έχει τραβήξει την προσοχή ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα, ενδεχομένως να μην έχει γίνει ποτέ προσπάθεια καλλιέργειάς του σε εξωτερικό χώρο και στο χώμα, πράγμα που αφήνει ένα μεγάλο μυστήριο: «θα μπορούσε να ευδοκιμήσει στην Ελλάδα;»
Β. Κλίμα Κάσου/Καρπάθου
Το κλίμα της Κάσου και της Καρπάθου φαίνεται το πιο προνομιακό σε ολόκληρη την επικράτεια για τη καλλιέργεια κοκοφοίνικα. Σύμφωνα με τα επίσημα κλιματικά δεδομένα των μετεωρολογικών σταθμών της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας και του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών η απόλυτα ελάχιστη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί στη Κάσο δεν έχει πέσει ποτέ κάτω από 2.7°C (από το 1989 ως 2022) ενώ στη Κάρπαθο δεν έχει πέσει κάτω από 2.2°C (από το 1971 ως 2022). Αυτές ταυτόχρονα είναι οι υψηλότερες απόλυτα ελάχιστες θερμοκρασίες που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα.
Οι μέσες ελάχιστες θερμοκρασίες στη Κάσο και Κάρπαθο προσεγγίζουν τους 12°C κατά τη διάρκεια του ψυχρότερου μήνα κάτι που καθιστά τα συγκεκριμένα νησιά τις περιοχές με τους ηπιότερους χειμώνες στην Ελλάδα και τη γεωγραφική Ευρώπη. Επίσης σύμφωνα με τα κλιματικά δεδομένα των νησιών η Κάρπαθος ανήκει στη ζώνη ανθεκτικότητας φυτών 11a ενώ η Κάσος παρουσιάζει μεταβατικό κλίμα ζώνης ανθεκτικότητας φυτών μεταξύ 11a και 11b. Έτσι, συστήνουμε οι όποιες προσπάθειες καλλιέργειας κοκοφοίνικα γίνουν να είναι ιδανικά στη νότια παραλιακή Κάρπαθο και στην παραλιακή Κάσο για να υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.
Παρακάτω τα κλιματικά δεδομένα της Κάσου σύμφωνα με τον μετεωρολογικό σταθμό του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών
Γ. Αναλυτικές οδηγίες για την καλλιέργεια κοκοφοίνικα.
Γενικά
Ο κοκοφοίνικας είναι τροπικό δέντρο που φυτρώνει κυρίως σε παραλιακές περιοχές. Για να τον καλλιεργήσουμε λοιπόν επιτυχώς, πρέπει να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε συνθήκες παρόμοιες με αυτές που επικρατούν σε μια τροπική παραλία. Συγκεκριμένα, ο κοκοφοίνικας θέλει ζεστές θερμοκρασίες, υγρασία στην ατμόσφαιρα και άφθονο ήλιο. Το χειμώνα καλό θα ήταν να τον προστατεύουμε από το έντονο κρύο, ειδικά όταν συνοδεύεται από βροχή ή αέρα. Θερμοκρασίες κάτω των 5 βαθμών Κελσίου μπορούν να σκοτώσουν το δέντρο, ειδικά όταν διαρκούν πολλές ώρες και συνοδεύονται από δυνατό άνεμο ή βροχή. Γενικά, ένα φυτό μπορεί να αντέξει καλύτερα το κρύο όταν το χώμα είναι στεγνό και δε φυσάει πολύ. Ο συνδυασμός βρεγμένου χώματος και χαμηλής θερμοκρασίας μπορεί γρήγορα να σκοτώσει τις ρίζες. Όσο μεγαλώνει το φυτό, τόσο πιο ανθεκτικό γίνεται στο κρύο. Πολύ σημαντικό είναι να το προστατεύσουμε από τους δυνατούς ανέμους, ειδικά τους βόρειους. Αν γίνεται φυτεύουμε κοντά σε τοίχο ή φράχτη που κοιτάει νότια, ώστε να το προστατεύει από τον βόρειο άνεμο.
Φύτευση
Καλό θα ήταν να αναζητήσουμε καρύδα από την Ινδία, μιας που η ινδική ποικιλία είναι η πιο ανθεκτική στο κρύο. Στο εμπόριο θα βρείτε και καρύδες από Αφρική και Αμερική οι οποίες όμως είναι λιγότερο ανθεκτικές. Για να φυτρώσει την τοποθετούμε σε μια γλάστρα με 70% θαλασσινή άμμο και 30% μίγμα χώματος και ελαφρόπετρας ή περλίτη. Να σημειώσουμε επίσης ότι ο κοκοφοίνικας έχει υψηλή ανοχή σε θαλασσινό νερό. Μπορείτε να προσθέσετε και πολύ λίγη κοπριά. Όχι πάνω από μια χούφτα. Δε βάζουμε όλη την καρύδα μέσα στο χώμα, μόνο τη βάση της. Βρέχουμε το μίγμα και στη συνέχεια σκεπάζουμε τη γλάστρα με πλαστική σακούλα ώστε να διατηρείται η υγρασία. Βάζουμε τη γλάστρα σε φωτεινό και ζεστό σημείο μέσα στο σπίτι. Για να φυτρώσει χρειάζεται θερμοκρασίες πάνω από 25 βαθμούς. Μπορείτε να βάλετε τη γλάστρα πάνω σε κάποια ζεστή επιφάνεια, όχι όμως υπερβολικά ζεστή, π.χ. καλοριφέρ. Αντί για γλάστρα μπορείτε να βάλετε την καρύδα και σε κλειστή πλαστική σακούλα ή σκεπασμένο πλαστικό δοχείο με λίγο νερό, ίσα-ίσα να είναι βρεγμένη η βάση της καρύδας. Όταν αρχίσει να βγάζει ρίζες τότε αφαιρούμε το κάλυμμα. Η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει από μία βδομάδα έως μερικούς μήνες.
Προσοχή: Προτιμήστε μικρή γλάστρα! Όχι μεγαλύτερη από 20 εκατοστά διάμετρο. Μην αγοράσετε έτοιμο φυτό από ανθοπωλείο. Αυτά έρχονται από θερμοκήπια της Ολλανδίας, και έχουν συντηρηθεί με χημικά μέσα. Δεν θα αντέξουν για πολύ.
Όταν το φυτό έχει ήδη τρία φύλλα μπορούμε να το μεταφυτέψουμε έξω. Η καλύτερη περίοδος για τη φύτευση στον κήπο είναι τα τέλη Απριλίου και ο Μάιος. Ανοίγουμε μια μεγάλη τρύπα και γεμίζουμε με παρόμοιο χώμα, δηλαδή το 70% να είναι θαλασσινή άμμος. Τον πρώτο χειμώνα καλό θα ήταν να καλύψουμε το φυτό με ένα αυτοσχέδιο θερμοκήπιο ή με κάποιο ειδικό fleece φυτών όταν αναμένεται κύμα ψύχους.
Πότισμα
Στον κοκοφοίνικα αρέσει το νερό. Η ποσότητα του νερού εξαρτάται από την εποχή, την ξηρασία της ατμόσφαιρας και από το αν είναι σε γλάστρα ή έξω. Εάν είναι σε γλάστρα τότε πρέπει να ποτίζουμε όταν τα πρώτα 5-6 εκατοστά του χώματος έχουν στεγνώσει. Υπερβολικό πότισμα θα σαπίσει τις ρίζες. Η γλάστρα πρέπει να είναι μικρή και στη βάση της να έχει τρύπες για να φεύγει το νερό. Μην χρησιμοποιείτε πιατάκι κάτω από τη γλάστρα. Το χειμώνα ποτίζουμε αραιά ενώ το καλοκαίρι με τη ζέστη συχνά, ίσως και κάθε μέρα. Το νερό να μην είναι παγωμένο. Εάν είναι στο χώμα τότε ποτίζουμε κάθε μέρα το καλοκαίρι. Το χειμώνα μία φορά το μήνα αν δεν έχει βρέξει και αν δεν κάνει κρύο. Όταν κάνει κρύο δεν ποτίζουμε. Ο συνδυασμός κρύο με νερό θα σαπίσει τις ρίζες!
Φως
Ο κοκοφοίνικας θέλει άπλετο ηλιακό φως. Το πρώτο καλοκαίρι όμως καλό θα ήταν να τον έχετε στη σκιά, ειδικά το μεσημέρι. Ο έντονος ήλιος της Ελλάδας μπορεί να κάψει τα φύλλα ενός νεαρού φυτού.
Λίπανση
Το καλύτερο θα ήταν φυσικό κομπόστ, αλλά αν δεν γίνεται, τότε προτιμήστε λίπασμα με φώσφορο και κάλιο (και φυσικά άζωτο για την ανάπτυξη). Μπορείτε αντί για χημικό λίπασμα να χρησιμοποιείτε μικρές ποσότητες κοπριάς. Η λίπανση γίνεται μόνο από Απρίλιο μέχρι Οκτώβριο. Ποτέ δε λιπαίνουμε το χειμώνα. Η ποσότητα του λιπάσματος να μην είναι υπερβολική. Υπερβολικά χαμηλή λίπανση απλά θα καθυστερήσει την ανάπτυξη, αλλά δεν θα βλάψει το φυτό. Υπερβολικά υψηλή χρήση, θα οδηγήσει σε μεγάλα ποσοστά αζώτου στο έδαφος, το οποίο θα κάψει τις ρίζες. Επίσης (αν είναι δυνατό) να αποφευχθούν τα πολύ πετρώδη εδάφη. Ο κοκοφοίνικας έχει μάθει να μεγαλώνει στην άμμο ή σε μαλακό χώμα και έχει σχετικά ευαίσθητες ρίζες. Αν το έδαφος παραείναι σκληρό, υπάρχει δυσκολία στην ανάπτυξη ριζών.
Τέλος προσέχουμε στο χώμα του κοκοφοίνικα να μην προσθέσουμε χώμα εμπορίου που περιέχει τύρφη! Η τύρφη παγώνει εύκολα στις χαμηλές θερμοκρασίες και θα σκοτώσει τις ρίζες. Θαλασσινή άμμος με λίγο ντόπιο χώμα, λίγο περλίτη και μια χούφτα κοπριάς είναι ένα καλό μίγμα.
Προμήθεια
Η προμήθεια γενικά δεν είναι εύκολη στην Ελλάδα. Προτείνουμε είτε από φυτώρια σε Αθήνα/Κρήτη/Ρόδο ή αγορά ινδικών καρυδών από τα μεγάλα σούπερ μάρκετ της Ρόδου. Εάν υπάρχουν, διαλέξτε καρύδες εισαγόμενες από την Ινδία.
Προσοχή: Στην Ελλάδα πολλά φυτώρια συγχέουν τον κοκοφοίνικα με το Arecastrum romanzoffianum το οποίο φύεται σε όλη τη Μεσόγειο με μεγάλη ευκολία. Παρακαλείστε να προσέχετε ότι η ονομασία του φυτού είναι Cocos Nuciferaόταν επικοινωνείτε με φυτώρια. Το βλαστάρι του πραγματικού κοκοφοίνικα βγαίνει από την καρύδα, η οποία και θα πρέπει να είναι εύκολα ορατή.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνείτε στο pander2345@hotmail.com
