“Δωδεκανησιακή Παρουσία στην Αµερική” -Από το βιβλίο του Μανώλη Γ. Κασσώτη

Εθνικό Δωδεκανησιακό Συµβούλιο Αµερικής

Από το 1934 ο αγώνας στην Αµερική διεξαγόταν αποκλειστικά από την ΔΝΑ, κυρίως µέσω του «Δωδεκανήσιος», και τούτο για να µην επισύρουν την οργή των Ιταλικών αρχών εναντίον των συγγενών των µελών των τοπικών συλλόγων, που έµεναν στα Δωδεκάνησα. Από την στι­γµή όµως της επίθεσης της Ιταλίας κατά της Ελλάδας δεν υπήρχε λόγος να κρατούνται τα προσχήµατα και όλοι οι Δωδεκανήσιοι προθυµοποιήθηκαν να βοηθήσουν. Προς τον σκοπό αυτόν, στις 30 Οκτωβρίου 1940, δυο µέρες µετά την ιταλική επίθεση, συνήλθαν, κα­­­τόπιν προσκλήσεως της ΔΝΑ οι αντιπρόσωποι των 14 τοπικών Δω­δεκα­­νησιακών Σωµατείων της Νέας Υό­­ρκης και απετέλεσαν τον πρώτο πυρήνα του Εθνικού Δωδεκανησιακού Συ­­µβ­ου­­­λίου Αµερικής (ΕΔΣΑ)(1). Σ’ αυτό προσχώρησαν αµέσως και τα άλλα Δωδεκανησιακά σωµατεία Βορείου και Νο­τίου Αµερικής και στην συνέχεια του εξωτερικού.

Η εκτελεστική επιτροπή του ΕΔ­ΣΑ αποτελείτο από τους: Μανώλη Κου­λουκουντή, Αντώνη Παπαδάκη, Νι­κόλαο Μαυρή και τον εκάστοτε πρό­εδρο και γραµµατέα της ΔΝΑ, µε πρόεδρο τον Νικόλαο Μαυρή. Ως πρώτη δόση ο Μανώλης Κουλουκουντής και τα αδέλφια του, ο Αντώνης Παπαδάκης και ο Νικόλαος Μαυρής χρηµατοδότησαν το ΕΔΣΑ µε το ποσό των 15.000 δο­λαρίων. Κατόπιν της ηγεµονικής δω­ρεάς των Κασίων εφοπλιστών το ΕΔ­ΣΑ εγκαταστάθηκε σε γραφείο στο Rockefeller Center µε δύο γραµµατείς.

Η ΔΝΑ είχε µεταβιβάσει τον «πυρσό» του Αγώνα στο νεοϊδρυθέν ΕΔΣΑ. Όµως, πάντα σε συνεργασία και εν πλή­ρη γνώ­ση του ΕΔΣΑ, συνέχισε την αγω­νι­στική της προσπάθεια και ιδιαίτερα µέ­σω της εφηµερίδας «Δωδεκανήσιος». Έτσι, παράλληλα µε τις άοκνες ενέ­ρ­γειες του ΕΔΣΑ και ιδιαίτερα τις κα­θη­µερινές επαφές και προσπάθειες του προέδρου του Νικολάου Μαυρή, ο αγώ­νας διεξαγόταν πιο εντατικά και πιο απο­τελεσµατικά.

The Dodecannesians are not Enemy

Τέσσερες µέρες µετά την Ιαπωνική επίθεση εναντίον του Pearl Harbor στις 7 Δεκεµβρίου 1941 η Γερµανία και η Ιταλία κήρυξαν τον πόλεµο εναντίον της Αµερικής. Νωρίς το 1942 το αµερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης επέβαλε την εγγραφή των Γερµανών και Ιταλών στους καταλόγους των υπηκόων εχθρικών χω­ρών. Όλοι τους εφοδιάστηκαν µε ειδι­κή ταυτότητα και τους απαγορευόταν να µετακοµίσουν και να εργάζονται σε επιχειρήσεις που είχαν σχέση µε την άµυνα και τον πόλεµο.

Οι απαγορευτικοί κανονισµοί δη­µιούργησαν προβλήµατα για τους Δω­δεκανησίους της Αµερικής, οι οποίοι αν και Έλληνες εκ καταγωγής, θρη­σκείας, γλώσσας πολιτισµικής παρά­δοσης εκ των συνθηκών (Ιταλική κατοχή των νησιών) ήταν Ιταλοί υπήκοοι. Το ΕΔΣΑ κινητοποιήθηκε αµέσως για να απαλείψει τον χαρακτηρισµό των Δω­δεκανησίων ως Ιταλών υπηκόων και εχθρών εποµένως των Ηνωµένων Πο­λιτειών. Στις 21 Φεβρουαρίου 1942, ο πρόεδρος του ΕΔΣΑ υπέβαλε υπό­µνηµα, στο υπουργείο Δικαιοσύνης, το οποίο αναφερόταν στην ιστορία της Δωδεκανήσου και στους αγώνες ενα­ντί­ον της Ιταλικής κατοχής στα νησιά. Τρεις µέρες αργότερα, ο υπουργός Δικαιοσύνης, Francis Biddle µε διάταγµα του, απάλλαξε τους Δωδεκανησίους από τον χαρακτηρισµό τους ως Ιταλών υπηκόων και εχθρών της Αµερικής.

Το ΕΔΣΑ συγκέντρωσε τα ντοκου­µέντα, τη σχετική αλληλογραφία, το υπόµνηµα και µε το ιστορικό του όλου θέµατος τα εξέδωσε σ’ ένα βιβλιαράκι µε τον τίτλο «The Dodecanesians are not Enemy Aliens», έτσι έκαµε πιο γνωστό και προώθησε το Δωδεκανησιακό πρό­βληµα στην Αµερικής(2). Σαν επα­κόλουθο των ενεργειών του ΕΔΣΑ, ορισµένα πιστοποιητικά που εξέδωσαν Αµερικανικές και Βρετανικές υπηρεσίες σε Δωδεκανησίους, µέχρι που έγινε η Ενσωµάτωση της Δωδεκανήσου µε την Ελλάδα, αναφέρουν ως υπηκοότητα των Δωδεκανησίων την «Δωδεκανησιακή» (3).

Office of Strategic Services

Στις 13 Ιουνίου 1942 o Roosevelt δη­µιούργησε το Office of Strategic Services (OSS) (4), µε αρχηγό τον William Donovan και µε σκοπό την συγκέντρωση στρατηγικής φύσης πληροφοριών που ζητούσε το Επιτελείο των Αµερικανικών Ενόπλων Δυνάµεων για την κατάρτιση σχεδίων και την οργάνωση επιχειρήσεων. Δύο µήνες αργότερα αξιωµατούχος του OSS ήλθε σε επαφή µε το ΕΔΣΑ και ζήτησε την συνεργασία του. Πράγµατι, το ΕΔΣΑ συγκέντρωσε, από νεοφερµένους Δωδεκανησίους και αντιφασίστες Ιτα­λούς στρατιωτικούς που υπηρέτησαν στα Δωδεκάνησα, στρατιωτικής φύ­σης πλη­ροφορίες σχετικές µε τις στρα­τιω­­­­­τικές εγκαταστάσεις και οχυ­ρώσεις των νησιών και τις µεταβίβασε στο O­SS. Επίσης προ­µήθευσε κατάλογο Δω­δεκανησίων πατριωτών που ζούσαν στα Δωδεκάνησα, στην Αθήνα και στην Αίγυπτο, οι οποίοι ήταν ικανοί να συµβάλουν στον κοινό συµµαχικό αγώ­να.

Επίσης στις 13 Ιουνίου 1942, η Αµε­ρική ίδρυσε το Office of War Information, το οποίο µέσω του BBS του Λο­νδίνου, µετέδιδε ειδήσεις και σχόλια σε διάφορες γλώσσες, σχετικά µε την εξέ­λιξη των πολεµικών επιχειρήσεων στα διάφορα µέτωπα. Το ΕΔΣΑ δεν άφησε αυτή την πηγή ανεκµετάλλευτη και κατά πυκνά χρονικά διαστήµατα οι Νικόλαος Μαυρής και Μανώλης Αθανασιάδης µετέδιδαν ανακοινώσεις και κείµενα του ΕΔΣΑ σχετικά µε τις δραστηριότητες των Δωδεκανήσιων καθώς και µηνύµατα συµπαράστασης και ελπίδας στα κα­τεχόµενα Δωδεκάνησα και κυρίως στους ναυτιλόµενους που όργωναν τους ωκε­ανούς προσφέροντας πολύτιµες υπη­ρεσίες στον συµµαχικό αγώνα.

Επίσης το ΕΔΣΑ κατόρθωσε να απο­σπάσει δήλωση από τον Sforza, ότι η Ιταλία πρέπει να παραιτηθεί από κάθε διεκδίκηση στα νησιά. Ο Sforza ήταν πρώην υπουργός των εξωτερικών της Ιταλίας, ο οποίος κατάγγειλε την συµφωνία Titoni Βενιζέλου, βά­σει της οποίας υπό όρους η Ιταλία θα παρα­χωρούσε στην Ελλάδα τα Δω­δεκάνησα. Στις 18 Φεβρουαρίου 1943 ο Sforza έκαµε κάποια µεταβολή και δήλωσε στην Boston Globe ότι «πρέπει να δη­µι­ουργήσουµε µια πιο έµπιστη φιλία µε την Ελλάδα». Αλλά όταν πιέστηκε από την ιταλική εφηµερίδα Adunata dei Refrattari να διευκρινίσει δήλωσε ότι η «έννοια του Ιταλικού κράτους δεν περιλαµβάνει και κυριαρχία στα Ελλη­νικά Δωδεκάνησα».

Τον Μάρτιο του 1943 η ΔΝΑ εξέδωσε εργασία του Νικολάου Μαυρή (στα Αγγλικά και υπό µορφή µικρού βιβλίου) υπό τον τίτλο «Sforza contra Sforza», η οποία αναφερόταν στην Ιστορία της Δωδεκανήσου, στην συµφωνία Ti­to­ni Βενιζέλου, στην καταγγελία της συ­µφωνίας από τον Sforza και τις νέες δηλώσεις του. Τον Μάιο του ίδιου χρόνου το ΕΔΣΑ επανεξέδωσε το βιβ­λιαράκι το οποίο κυκλοφόρησε σε χι­λιάδες αντίτυπα. Τον επόµενο χρόνο το ΕΔΣΑ εξέδωσε ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του Νικολάου Μαυρή µε τον τίτλο «The Greek Dodecanese», το οποίο περιελάµβανε αρκετές πληροφορίες για τα Δωδεκάνησα και τις θέσεις και από­ψεις αµερικανών πολιτικών, ακα­δη­µαϊκών και άλλων διανοουµένων πάνω στο Δωδεκανησιακό πρόβληµα(5).

Συνέδριο

Στις 24 Οκτωβρίου 1943 το EΔΣA οργάνωσε στο St. Moritz Hotel της Νέας Υόρκης Πανδωδεκανησιακό Συνέδριο, στο οποίο µετείχαν αντιπρόσωποι δω­δεκανησιακών οργανώσεων από τις Ηνωµένες Πολιτείες και 12 άλλες χώρες: Αγ­γλία, Αυστραλία, Ελλάδα, Μέση Ανα­τολή, Αίγυπτο, Αργεντινή, Βρα­ζιλία, Ουρουγουάη, Νότια Αφρική, Ρο­δεσία, Βελγικό Κονγκό και Ανατολική Πορτογαλική Αφρική. Οι οργανώσεις των Ηνωµένων Πολιτειών έστειλαν αντι­προσώπους(6), ενώ οι οργανώσεις του εξωτερικού, που λόγω των πολε­µι­κών γεγονότων δεν ήταν δυνατόν να παραστούν, όρισαν αντιπροσώπους που έµεναν στην Αµερική(7). Πρόεδρος του συνεδρίου εξελέγη ο Νικόλαος Μαυ­ρής και γραµµατέας ο Δηµήτριος Πο­λυχρονιάδης.

Μηνύµατα συµπαράστασης έστειλαν στο Συνέδριο επιφανείς κληρικοί, πο­λιτικοί, καθηγητές, διανοούµενοι και πολλές ελληνικές και ξένες οργανώσεις. Ιδιαίτερα συγκινητικό ήταν το µήνυµα του αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Χαϊλέ Σελασσιέ που µεταξύ των άλλων έλεγε: «Ο Δωδεκανησιακός λαός υπήρξε εκ των πρώτων που υπέφερε από την πίε­ση της Ιταλικής απληστίας προς δηµιουργία µιας αυτοκρατορίας … ακ­ραδάντως πιστεύουµε ότι ο λαός της Δωδεκανήσου συντόµως θα κληθεί και πάλι να συµπληρώσει τα ιστορικά του πεπρωµένα».

Το Συνέδριο, στο οποίο αναφέρθηκαν εκτενώς οι ελληνικές και αµερικανικές εφηµερίδες, υιοθέτησε ιστορικό υπό­µνηµα το οποίο απεστάλη στο Αµε­ρικα­νικό Κογκρέσο, στους αρχηγούς των µεγάλων δυνάµεων και στο διεθνή τύπο. Το υπόµνηµα µεταξύ των άλλων εξέφραζε την ευγνωµοσύνη σε όσους συµπαραστέκονταν στον αγώνα των Δωδεκανησίων και ζητούσε από τις Μεγάλες Δυνάµεις και τα υπόλοιπα έθνη, την συµβολή τους προκειµένου να ικανοποιηθεί το αίτηµα για εθνική αποκατάσταση, που ήταν πόθος και «όνειρο» ενός ολόκληρου λαού.

Διάσκεψη Ειρήνης

Όταν, το 1946, έγινε γνωστή η σύνθεση της αµερικανικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι, το ΕΔΣΑ έσπευσε να την εφοδιάσει µε όλα τα διαφωτιστικά στοιχεία και υποµνήµατα σχετικά µε τα Δωδεκάνησα, και φυσικά το βιβλίο «The Greek Dodecanese» που περιείχε τις θέσεις αµερικανών βουλευτών, γερουσιαστών, πρυτάνεων, καθηγητών, δηµοσιολόγων κλπ. Παράλληλα, το ΕΔΣΑ διεύρυνε και συντόνισε τις επαφές του µε τον τύπο, τον οποίο τροφοδοτούσε συνε­χώς µε ανακοινώσεις γύρω από το Δω­δεκανησιακό θέµα. Ταυτόχρονα, φί­λα προσκείµενοι Αµερικανοί έκαναν σχε­τικές οµιλίες σε πανεπιστήµια και σε ραδιοφωνικά προγράµµατα µε απο­τέλεσµα να δηµοσιεύονται σχεδόν κάθε µέρα σ’ εφηµερίδες επιστολές που υποστήριζαν την αναγκαιότητα επι­στροφής των νησιών στην Ελλάδα.

Χωρίς αµφιβολία, η επίµονη αυτή προ­­σπάθεια του ΕΔΣΑ πέτυχε το στόχο της. Ο πρεσβευτής της Ελλάδας, Αλέξης Κύρου, στη Διάσκεψη της Ειρ­ή­νης έγραψε: «Όταν επρόκειτο να συζητηθούν οι ελληνικές διεκδικήσεις, οι αµερικανοί εµπειρογνώµονες ζήτησαν από την ελληνική αντιπροσωπεία να τους πληροφορήσει λεπτοµερώς περί αυτών, προσθέτοντας χαρακτηριστικώς: ‘εκτός από το Δωδεκανησιακό, δια το οποίο µας έχουν ήδη πλήρως ενηµερώσει οι εν Αµερική συµπατριώτες σας’». Όταν αργότερα ο ίδιος ο Αλέξης Κύρου µίλησε στη Νέα Υόρκη σε δείπνο που δόθηκε από το ΕΔΣΑ είπε: «Το έργο του ΕΔΣΑ κάθε άλλο παρά εύκολο υπήρξε … περιέκλειε τροµακτικούς κινδύνους δια τη Δωδεκάνησο. Εάν οι κίνδυνοι αυτοί υπερνικήθηκαν, οφείλεται τούτο ασφαλώς κατά πολύ στην δική σας ευτυχώς ακούραστο και συστηµατική διαφωτιστική προσπάθεια».

Η ελληνική κυβέρνηση αναγνω­ρίζο­ντας τους αγώνες των Δωδεκανησίων της Αµερικής διόρισε τον Νικόλαο Μαυρή ως πρώτο πολιτικό διοικητή Δω­δεκανήσου και απένειµε τον Χρυ­σούν Σταυρό του Τάγµατος του Φ­οί­νικος στους πρωτεργάτες του Δωδε­κανησιακού αγώνα Μανώλη Αθανασιάδη, Ιάκωβο Καζαβή, Δηµήτρη Πολυχρονιάδη, Νικό­λαο Μανούση, Νικήτα Χατζηνικήτα και Δηµήτρη Στρίκη. (Κι όταν ήρθε η χιλιοπόθητη µέρα του 1947, το ευ­φρ­όσυνο µήνυµα τόφεραν, πρώτες, στα νησιά µας, οι αύρες του Αιγαίου:
«Ωραία Δωδεκάνησα ήρθε η καλή σας ώρα σηµαία γαλανόλευκη θα σας σκεπάζει τώρα»).

Το Έργο Συνεχίζεται

Μετά την απελευθέρωση και ενσω­µάτωση της Δωδεκανήσου, το ΕΔΣΑ είχε ολοκληρώσει και αυτό το σκοπό του, αλλά οι τότε ιθύνοντες αποφάσισαν ότι έπρεπε να συνεχίσει να υπάρχει, έστω και µε περιορισµένους σκοπούς και δράση, για πρακτικούς και ιστορικούς λόγους. Αµέσως µετά την απελευθέρωση το ΕΔΣΑ ναύλωσε το «Άννα Μάρκο», το φόρτωσε µε τρόφιµα, φάρµακα, ρούχα, παπούτσια και άλλα αναγκαία εφόδια και από την Νέα Υόρκη τα έστειλε στα Δωδεκάνησα όπου υπήρχε µεγάλη ανάγκη. Μερικά χρόνια αργότερα εξέ­δωσε την δίτοµη «Δωδεκανησιακή Βι­β­λιο­γραφία» του Νικολάου Μαυρή, έργο βραβευµένο από την Ακαδηµία Αθηνών. Μετά την αποχώρηση του Νικολάου Μαυρή (ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του ως πρώτος Γενικός Διοικητής Δωδεκανήσου) το βάρος του ΕΔΣΑ έπεσε στους ώµους του Μανώλη Αθανασιάδη.

Το 1974, µετά την απόβαση των Τού­ρκων στην Κύπρο, τις διεκδικήσεις στο Αιγαίο και τις απειλές εναντίον της Δωδεκανήσου, ο Μανώλης Αθανασιάδης µε την συνεργασία επίλεκτων Δω­δε­κανησίων αναδιοργάνωσαν το ΕΔΣΑ. Στα χρόνια που ακολούθησαν πρόεδροι υπηρέτησαν ο δήµαρχος του Hartford CN George Athanson, ο County Executor της Baltimore County Theodore Venetulis, ο γιατρός Ηλίας Χωρατατζής και ο Μανώλης Αθανασιάδης. Όλα αυτά τα χρόνια ως γραµµατέας υπηρέτησε ο Μανώλης Κασσώτης. Σ’ αυτό το διάστηµα το ΕΔΣΑ επικέντρωσε το ενδιαφέρον του στην ενηµέρωση των µελών του Κογκρέσου και άλλων κυβερνητικών αξιωµατούχων σχετικά µε ελληνικές θέσεις και επεδίωξε ένθερµα την εκ µέρους τους υποστήριξη. Παράλληλα, το ΕΔΣΑ εξέδωσε την «Ιστορία της Δω­δεκανησιακής Νεολαίας Αµερικής» του Μανώλη Αθανασιάδη. Ανέπτυξε δε­σµούς φιλίας και συνεργασίας µε τους πνευµατικούς φορείς στα Δωδεκάνησα και ιδιαίτερα µε την Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου.

Ρόδος Greece NY

Από το 1997 πρόεδρος του ΕΔΣΑ ανέλαβε ο Μανώλης Κασσώτης. Τον ίδιο χρόνο η πόλη Greece NY, που πήρε το όνοµα της προς τιµή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, εόρταζε τα 175 της χρόνια µε τα εγκαίνια του νέου, νεοκλασικού ρυθµού, δηµαρχείου. Στις πολιτιστικές εκδηλώσεις συµπε­ριλα­µβ­α­νόταν και η αδελφοποίηση της Gr­e­ece NY µε κάποια ελληνική πόλη. Κατόπιν ενεργειών του ΕΔΣΑ, ως «αδ­ε­λφή» πόλις επελέγη η Ρόδος. Με µεγάλη επισηµότητα και προβολή στα ΜΜΕ ακολούθησαν οι εκδηλώσεις της αδελφοποίησης στην Αµερική και στη Ρόδο.

Μέσα στο ίδιο πρόγραµµα το ΕΔΣΑ έφερε από την Ελλάδα τον καθηγητή ιστορίας και αρχαιολογίας του πανε­πιστηµίου Θράκης Μανώλη Μελά, ο οποίος έδωσε τρεις διαλέξεις στην Gre­ece NY και στην ευρύτερη περιοχή της πόλης Rochester NY µε θέµα την ιστορία και την πολιτισµική παράδοση της Ρόδου. Επίσης το ΕΔΣΑ έφερε από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας πέντε αντίγραφα αρχαίων ελληνικών αγαλµάτων, τα οποία δώρισε στα High schools της πόλης Greece που έχουν ελληνικά ονόµατα: Athena, Olympia, Apollo, Odyssey και Arcadia.

Αµέσως µετά την σφαγή της Χίου το 1822, η πόλη Rochester NY έδωσε το όνοµα του νησιού σε κεντρικό δρόµο στην µνήµη των θυµάτων της τουρκικής θηριωδίας και εντοίχισε µια αναµνηστική πλάκα σε ένα από τα ωραιότερα κτίρια της πόλης. Πριν από µερικά χρόνια το κτίριο κατεδαφίστηκε και η αναµνηστική πλάκα χάθηκε. Μετά από ενέργειες του ΕΔΣΑ εντοπίστηκε η πλάκα στο υπόγειο της εκκλησίας του Ευαγγελισµού της Θεοτόκου και παραδόθηκε στην Χια­κή Οµοσπονδία Αµερικής για να την διαφυλάξει και να σωθεί ένα µέρος της ιστορίας του Φιλελληνισµού της Αµε­ρικής. Το 2000, µε την ανατολή της νέας χιλιετίας, το ΕΔΣΑ σύνταξε και χρη­µα­τοδότησε το 32σέλιδο αφιέρωµα στα Δωδεκάνησα του «Εθνικού Κήρυκα της Νέας Υόρκης» που κυκλοφόρησε σε 30.000 αντίτυπα και ήταν αφιερωµένο στην 52η επέτειο της Ενσωµάτωσης της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα. Το ΕΔΣΑ συµµετέχει ανελλιπώς µε ανακοινώσεις στα συµπόσια της Στέγης Γραµµάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου και πήρε µέρος στο φιλολογικό µνηµόσυνο που έγινε το 2002 στην Ρόδο στην µνήµη του Μανώλη Αθανασιάδη.

(Έκδοση της Στέγης Γραµµάτων και Τεχνών Δωδεκανήσου”, Αθήνα 2014)

πηγή www.estiator.com