

Γράφει ο Κυριάκος Χονδρός
chondros.kyr@gmail.com στην rodiaki.gr
Αν κανείς διαβάσει μια σειρά από προξενικά έγγραφα της Ρόδου, καθώς και την αλληλογραφία μεταξύ των νησιωτών του Αιγαίου, κατά την περίοδο πριν και μετά τους Αγώνες των Ελλήνων για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού, θα διαπιστώσει ότι ο λαός μας κατόρθωσε έναν σπουδαίο άθλο.
Η Ρόδος, π.χ. δεν είχε καμιά προοπτική επιτυχίας για εξέγερση, γιατί στα λιμάνια της υπήρχε ισχυρή οθωμανική ναυτική δύναμη. Μεγάλος αριθμός πλοίων με κανόνια και πολυάριθμος στρατός. Παρ’ όλα αυτά οι Ρόδιοι καθώς και όλοι οι Δωδεκανήσιοι συμμετείχαν στον κατά θάλασσα αγώνα. Και φυσικά το πλήρωσαν με αίμα και με καταστροφές των νησιών και των στολίσκων τους.
Ρόδιοι μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία, με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Αγάπιο, το κίνημα των οποίων προδόθηκε και γι’ αυτό βασανίστηκαν και θανατώθηκαν. Ρόδιοι σπουδαστές στην Ευρώπη και έμποροι της Αιγύπτου βοήθησαν οικονομικά τον αγώνα, ενώ άλλοι κατάφεραν να διαφύγουν από τη Ρόδο και να περάσουν στην επαναστατημένη Ελλάδα για να λάβουν μέρος στην Επανάσταση.
Από έγγραφο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας αρ. 14.620/2.
Γνωρίζουμε ότι στις 23 Ιουλίου 1821, ανάμεσα στο πλήρωμα του πλοίου Ποσειδών με σημαία Ελευθερίας, υπήρχε ο Σάββας Ροδίτης, καθώς επίσης ο Διαμαντής Νισύριος και ο Κωνσταντής Νισύριος. Από έγγραφο του Υπουργείου Ναυτικών (των Γενικών Αρχείων του Κράτους), Διαβάζουμε σε ένα σημείωμα το όνομα του Χ. Παναγιώτη Ροδίου.
Από Πρωτόκολλον Περιόδου Τρίτης Νάυπλιον 1824, διαβάζουμε σε δηλωτικό προς το Εκτελεστικόν ότι: εις το μίστικον το οποίον είχεν ο συνταγματάρχης Ρόδιος και εστρατολόγει, ετελείωσεν η προθεσμία του ενδεικτικού εγγράφου και ζητεί να ανανεώση και εάν εγκρίνη να επιτάξη.
Από έγγραφο της Προσωρινής Διοίκησις της Ελλάδος – Εκτελεστικό Σώμα. επιστολή προς τους ευγενεστάτους προκρίτους της νήσου Ύδρας, από το Ναύπλιο 18 Απριλίου 1824, όπου το υπογράφει ως Γενικός Γραμματέας ο Παναγιώτης Γ. Ρόδιος, (1789 – 1851), ο γνωστός ιατρός και αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Επίσης ο Π.Γ. Ρόδιος, υπογράφει πάλι ως Γ. Γραμματέας επιστολή που απευθύνεται προς τους ευγενεστάτους προκρίτους της Νήσου Σπετσών από το Ναύπλιο 11 Αυγούστου 1824, δίπλα στις υπογραφές των Γεωργίου Κουντουριώτη, Ιωάννη Κωλέττη, Νοταρά Πανούτσο.
Σε πιστοποιητικό – επιστολή από την Κάσο, με ημερομηνία 3 Σεπτεμβρίου 1865, των Μηνά Σακελλαρίου, Γεωργίου Κανταρζή και Ιωάννη Γρηγοριάδη κάτοικοι του ηρωικού αυτού νησιού, αναφέρονται μεταξύ άλλων:
β) Την 25ην Απριλίου ιδίου έτους γενόμενος αρχηγός εταιρείας ενταύθα συγκειμένης εκ 50 περίπου Ελλήνων απέπλευσεν με πλοιάρια εις Κάρπαθον και εκεί πρώτος ανύψωσε την σημαίαν της ελευθερίας, κατασφάξας όσους απήντησεν εχθρούς. Ο δε Διοικητής της νήσου όλως έντρομος γενόμενος ανεχώρησεν κρυφά εις Ρόδον.
Ένα άλλο πιστοποιητικό, που το υπογράφουν άλλοι Κασιώτες από το νησί τους στις 13 Ιουνίου 1865, αναφέρουν μεταξύ άλλων:
δ) Ότι την 26 Οκτωβρίου ο αυτός κατέπλευσε με το εν λόγω πλοίον του εις Ρόδον μεθ’ ετέρων πλοίων πατριωτικών, με ναύτας εβδομήκοντα δύο προς αντίκρουσιν των αιγυπτιακών πλοίων άτινα κατέστρεφαν τους χωρικούς Χρισταινούς και επί ημέρας τριάκοντα εξ περιεχόμενος και λεηλατών τα εχθρικά παράλια, εξώδευσε εις την εκστρατείαν ταύτην τάλληρα χίλια οκτασόσια.
Μια άλλη επιστολή αφού καταγράφει τα κατορθώματα των Καστελλοριζιών, όπου κατατρόποσαν στον κόλπο της Αττάλειας οθωμανικά πλοία, συμπληρώνει πως τα εν λόγω τέσσερα πλοία επέρασαν πλησίον του Φρουρίου της Ρόδου τολμηρώς κανονιοβολούντες και έχοντας την επαναστατικήν σημαίαν υψωμένην. Εταράχθησαν σφόδρα οι εν Ρόδω Οθωμανοί.
Επιστολή από το ηρωικό νησί της Κάσου 17 Ιουνίου 1865, όπου οι Μανώλης Καταλάνης, Αντώνιος Βασιλείου και Ηλίας Μανωλάκης μαρτυρούν ότι ο κύριος Ηλίας Πρωτοπαπάς ευρεθείς εις Ρόδον με το πλοίον του βρίκιον ονομαζόμενο Πρόδρομος κατά μήνα τον Μάϊον 1821, και γενομένης επαναστάσεως εμποδίσθη το πλοίον, εβγάζοντες το τιμόνιον κατά διαταγή του Ισούφ μπέη. Εμποδίσθησαν δε ο τε πλοίαρχος και οι ναύται, αφού εφάνησαν τα καράβια τα ιδικά μας έξωθεν του φρουρίου με τας επαναστατικάς σημαίας.
Εκτός από τη συμμετοχή τους στον ένοπλο Αγώνα, οι νησιώτες πρόσφεραν ακόμα και την περιουσία τους, όπως ο Γεώργιος Σακέλλης πλοίαρχος, που πολέμησε στην πολιορκία της Κρήτης. Αυτός ο αγωνιστής και προθύμως πάντοτε εκινείτο, συνηγωνίζετο μετά των λοιπών συμπολιτών του χωρίς να λάβη πληρωμήν μέχρι της καταστροφής της Πατρίδος καθ’ ήν έχασεν και όλην την κινητήν περιουσίαν του τάλληρα δέκα χιλιάδας εκτιμηθέν δε και το πλοίον του, όπερ εκυριεύθη από τους εχθρούς εις Ρόδον, ευρέθη αξίας ταλλήρων χιλιάδων οκτώ. Άλλοι πάλι πατριώτες, δεν δέχθηκαν να υποταγούν και να απολαμβάνουν διάφορα υλικά και ηθικά αγαθά, όπως ο Μηνάς Σακελλαρίου, ο οποίος βρέθηκε το 1839 στη Ρόδο και ζητήσας ο εν λόγω Διοικητής διά κολακείας και υποσχέσεως μισθών αδρών και παρασήμων να γίνω υπήκοος του και μη θελήσας εξωρίσθην από Ρόδον εις Κάσον.
Ένας άλλος ο Γεώργιος Ηλιάδης, κατά τον ιερό αγώνα του 1821, έχασε το πλοίο του πατέρα του Ηλία χωρητικότητος κοιλών Κωνσταντινουπόλεως οκτώ χιλιάδων και κατά την γενομένην το 1830 εκτίμησν αξίας τριάκοντα πέντε χιλιάδων γροσίων παλαιών, επειδή ευρεθέν τότε εν Ρόδω αφέθη ένεκα της επιδρομής εις την διάκρισιν του εχθρού και εκυριεύθη υπ αυτού.
Υπάρχουν δεκάδες άλλοι Κασιώτες, Συμιακοί, Καστελλοριζοί, που έχασαν τα πλοία τους, προκειμένου να πολεμήσουν για την ελευθερία. Άλλοι πάλι με τα πλοία τους πραγματοποιούσαν επιδρομές κατά των Οθωμανών της Ρόδου, της Κω και της Κρήτης. Σύμφωνα με τουρκική εφημερίδα της Σμύρνης 3 Ιουλίου 1824, οι Κασιώτες και άλλοι Δωδεκανήσιοι ναυτικοί κατάφεραν σοβαρό χτύπημα στην φρεγάτα Αφρική που αποτελούσε βασική μονάδα της Τουρκικής Ναυτικής Μοίρας και αναγκάστηκε να περάσει στο λιμάνι της Σμύρνης για επισκευή. Από το Ιστορικό Αρχείο της Ύδρας του 1823, διαβάζουμε κατάλογο που αποτελεί συνεισφορές των Κυκλάδων και των Σποράδων (Δωδεκανήσων), όπου οι Κοινότητες Κάσου συμμετέχουν τα νησιά Σύμη, Νίσυρος και Τήλος.
Επίσης διαβάζουμε επιστολή του Θεοχάρη Παπαντωνίου, προς τους ευγενεστάτους πρόκριτους της νήσου Ύδρας , όπου γράφει μεταξύ άλλων στη Ρόδο είδαν μίαν φρεγάταν και πέντε άλλα καράβια του Μεχμέτ Αλή αραγμένα και την καλύτερην φρεγάτα με την Άφρικαν εις τα πανιά. Από το Αρχείο της Ελληνικής Παλιγγενεσίας μαθαίνουμε ότι ο στόλος του υποβασιλέα της Αιγύπτου που πολέμησε στην Κάσο έπαθε ζημιά και δυο τουρκικά μπρίκια την έφεραν στη Ρόδο για επισκευή.
Μετά την καταστροφή της Κάσου, και η Κάρπαθος που συμμετείχε στον κοινό Αγώνα, υπέστη καταστροφές. Επιστολή των κατοίκων της στις 12 Ιανουαρίου 1825, προς την Υπερτάτην και Σεβαστήν Διοίκησιν της Ελλάδος, γράφουν μεταξύ άλλων ότι: […] μόνον ο Κύριος γινώσκει την ένδειαν και στεναχωρίαν οπού τραβούμεν δια να εξοικονομήσωμεν τα βαρύτατα δοσίματα οπού μας ζητούν.
Ο στόλος της Αιγύπτου σκορπούσε το θάνατο όχι μόνο με φωτιά.
Από έγγραφο Medee, Σμύρνη 6 Ιουλίου 1823, […] Ο στάλος της Αιγύπτου εξ 60 μονάδων έφθασεν εις Ρόδον πρόκειται να επιτεθεί και να πυρπολήση την Κάσον να κατευθυνθή εις Κρήτην. […] Η πανώλης όμως την οποίαν φέρει μεθ’ εαυτού και ήτις ενέσκηψεν ήδη εις αριθμόν τινα των νήσων θα καθυστερήση τας επιχειρήσεις χωρίς να αφαιρέση τίποτε από τας φρικαλεότητας των οποίων υπήρξαμεν μάρτυρες. Μελετώντας τους αγώνες των νησιωτών μας, με πρώτο και μεγάλο σταθμό το ηρωικό νησί της Κάσου, διαπιστώνει κανείς, όχι μόνο την πολύτιμη συμβολή τους στον αγώνα για την ανεξαρτησία, όχι μόνο γιατί θυσιάστηκαν και καταστράφηκαν, αλλά γιατί χωρίς τον εμπορικό στόλο όλων των Ελλήνων (και μέσα σ’ αυτόν οι Δωδεκανήσιοι), η ελευθερία ίσως να μην είχε πραγματωθεί.