Η σπουδαία συμβολή των Δωδεκανησίων στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο του 1940

Η σπουδαία συμβολή των Δωδεκανησίων στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο του 1940

 

Γράφει ο Κυριάκος Μιχ. Χονδρός στην Ροδιακή

Καμπάνες ήλιου ξαγρυπνούν τον αυγινό αιθέρα,

του κάλλους αύρα ενδύεται ενός λαού η μέρα.

Σιγούν τα μίση, οι αλαλαγμοί, στου χρέους το μετόχι,

για να χωρέσει στην ψυχή το πανανθρώπινο Όχι

Πολυξένη Χούση

Έχουμε την εντύπωση πως επιβάλλεται να καταγραφούν και να αναδειχθούν σημαντικά γεγονότα μιας ηρωικής εποχής, τα οποία φανερώνουν το μεγαλείο των Δωδεκανησίων εντός και εκτός των νησιών τους. Μαρτυρίες που για άλλους αποτελούν κεφάλαια χαραγμένα στη συλλογική και ατομική μνήμη και για άλλους μια παράδοση που γίνεται γνωστή σε κάποια επέτειο. Ωστόσο είναι γεγονότα με αλήθειες για όσα δεινά υπέστησαν οι Δωδεκανήσιοι.

Φυσικά η ιστοριογραφία αποτελεί ένα επικίνδυνο τόλμημα, επειδή ο κάθε συγγραφέας αισθάνεται ή πρέπει να αισθάνεται δίκαιος και υπεύθυνος απέναντι στην αλήθεια και στην αντικειμενικότητα.

Οι Δωδεκανησιοι Αθήνας και Πειραιά, από τότε που η Ιταλία κατέλαβε τα νησιά με δόλο, δεν έπαψαν να αγωνίζονται για την λευτεριά και την επανένταξη στη μητέρα Ελλάδα.

Ενδεικτική είναι η συνομιλία μεταξύ του τότε πρωθυπουργού Ι. Μεταξά στον Πρεσβευτή της Ιταλίας στην Αθήνα (21 Αυγούστου 1939). Ο δικτάτορας θα καταγράψει σε σημείωμα (αριθμ. 45, Διπλωματικά Έγγραφα του Υπουργείου των Εξωτερικών, 1940), το θέμα της Δωδεκανήσου:

«Έφερα έπειτα τον λόγον εις τα Δωδεκάνησα. Τα είπον ότι ημείς ουδεμίαν έχομεν επιθυμίαν να εμφανιζώμεθα επεμβαίνοντες εις τα εσωτερικά των Δωδεκανήσων, αλλά εθεωρήσαμεν πάντοτε ότι η καλή μεταχείρισις των Δωδεκανησίων θα εβελτίου τας σχέσεις Ελλάδος και Ιταλίας. Επανειλημμένως είχον απασχολήσει τον εν Αθήναις προκάτοχον του με το ζήτημα τούτο, και ο κ. Μποσκαρέλλι είχεν επανειλημμένως επέμβη παρά τη κυβερνήσει του ούτως ώστε να διαφανή προς στιγμήν η ελπίς βελτιώσεως της εν Δωδεκανήσω καταστάσεως.

Αντί τούτου όμως εχειροτέρευσεν αύτη, και δη εις σημείον ώστε οι Δωδεκανήσιοι, μη δυνάμενοι να υποστούν τας Ιταλικάς πιέσεις, να εισρέουν καθημερινώς εις την Ελλάδα. Είπον εις τον κ. Γκράτσι ότι δεν επιθυμώ να εμφανισθώ προβαίνων εις διάβημα επί του ζητήματος τούτου, αλλ΄ότι οφείλουν και ούτοι να εννοήσουν ότι έχομεν ήδη εις Αθήνας και Πειραιά περί τας 10.000 Δωδεκανησίων, οίτινες δεν παύουν διεκτραγωδούνντες τα δεινά άτινα υφίστανται αι νήσοι των. Και ναι μεν δεν τους αφίνομεν να προβαίνουν εις δημοσίας εκδηλώσεις, αλλ’ αυτό δεν τους εμποδίζει να ομιλούν και να διαχύνουν εις τον ελληνικόν πληθυσμόν πνεύμα βαρυτάτου παραπόνου κατά της Ιταλίας».

Με την κήρυξη του Ελληνο-Ιταλικού πολέμου στις 28 Οκτωβρίου 1940, δεκάδες Δωδεκανήσιοι στρατεύτηκαν και υπηρέτησαν με αυτοθυσία στο μέτωπο του πολέμου. Είναι οι άντρες που συγκρότησαν το γνωστό Σύνταγμα Εθελοντών Δωδεκανησίων.

Στην Αθήνα και στον Πειραιά, εκεί όπου εγκαταστάθηκαν από προηγούμενα χρόνια Δωδεκανήσιοι, εκεί όπου οι νησιώτες προσάρμοσαν τις ανάγκες τους με διαφορετική διάσταση και με απόλυτη αποδοχή μιας νέας και μεγάλης πατρίδας, δεν ξέχασαν ποτέ τη μοναδικότητα του νησιού τους, το φως του πιο λαμπερού ήλιου αλλά και το απόλυτο σκοτάδι της Ιταλικής Κατοχής.

Και τώρα με την κήρυξη του πολέμου, φούσκωσαν περισσότερο τα σπλάχνα από λαχτάρα, η καρδιά τους χτύπησε πιο δυνατά από προσμονή και η σκέψη τους είναι μόνο να αποκτηθεί η λευτεριά.

Ακόμα και σήμερα, σήμερα που γράφονται τούτες οι ταπεινές γραμμές, οι Δωδεκανήσιοι της Αθήνας, όπως και των άλλων περιοχών της Χώρας μας, καθώς και του Εξωτερικού, αποτελούν ένα πολύ σπουδαίο κεφάλαιο για την Ελλάδα και τη Δωδεκάνησο: ηθικό, πολιτισμικό, επιστημονικό, κοινωνικό και οικονομικό.

Χωρίς σειρά αξιολόγησης προσώπων ή θεσμών, ας μεταφερθούμε νοερά στο βαρύ χειμώνα του ’40 για να παρακολουθήσουμε τη εξαιρετική συμβολή των συμπατριωτών μας της Αθήνας και του Πειραιά.

Ο Μιχ. Καλογερόπουλος, συνεχίζει να αρθρογραφεί στον ελληνικό Τύπο για τα δεινά που έχουν υποτσεί οι κάτοικοι των νησιών από τους φασίστες Ιταλούς. Γράφει μεταξύ άλλων:

«…τας πιέσεις τας εξορίας, τας φυλλακίσεις, τους δαρμούς μέχρι αίματος, τα βασανιστήρια, τας δημεύσεις περιουσιών, τας δολοφονίας και την ύλην την ατελείωτον σειράν των απανθρώπων μεθόδων, τας οποίας εφήρμοσαν οι Ιταλοί εις την Δωδεκάνησον, προς το σκοπόν όπως δαμάσουν το εθνικόν φρόνημα των δυστυχισμένων συμπατριωτών μας, δια να τους εξιταλίσουν».

Ο Ιωάννης Καραϊτιανός, δάσκαλος, συνεργάτης ορισμένων αθηναϊκών εφημερίδων, θα γράψει το πώς τελείται η Λαμπρή στην ηρωϊκή μας Κάσο, με κάθε λεπτομέρεια ηθών και εθίμων, για να τονώσει τα αισθήματα των Κασίων και των άλλων νησιωτών.

Η Εύρη Βαρίκα, λόγια από την Κάρπαθο, απευθύνει μέσω του ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών,

Έκκληση σε κάθε Δωδεκανήσια γυναίκα ώστε να δείξει «δια θυσιών μεγάλων ότι πράγματι είναι γνήσιοι απόγονοι των γυναικών του Σουλίου, της Σπάρτης και του Μεσολογγίου», αφού προηγουμένως περιέγραψε τα μαρτύρια τα οποία υπέστησαν επί 30 χρόνια οι Δωδεκανήσιοι.

Η έκκλησή της είχε μεγάλη απήχηση στις καρδιές των γυναικών. Άλλες έτρεξαν να εγγραφούν πρόθυμα εθελόντριες νοσοκόμες, άλλες να πλέξουν μάλλινα είδη για τους στρατιώτες και το πλέον συγκινητικό η φορέα της Καλλιρόης Μπενέττα η οποία πρόσφερε στην κεντρική Επιτροπή Δωδεκανησίων το χρυσό ρολόι της υπέρ του αγώνα.

Ο Μιχ. Γ. Πετρίδης, ποιητής από το Καστελλόριζο, που υπογράφει με το όνομα του ή με το ψευδώνυμο «Ερμής ο Μέγιστος» θα καλέσει τους Δωδεκανησίους με αισιόδοξο σάλπισμα: «Δωδεκανήσιοι! Ας εξαρθώμεν εις το ύψος των σημερινών περιστάσεων. Ας δειχθώμεν άξιοι των κρισίμων στιγμών, που περνά το Έθνος μας και σας μην υπολειφθώμεν ύλων των άλλων Ελλήνων αδερφών μας εις θυσίας χρήματος και αίματος. Νυν υπέρ πάντων ο αγών. Δια την ελευθέρωσίν μας πρέπει να συντελέσωμεν και ημείς προσφέροντες ό,τι έχομεν εις την διάθεσίν μας».

Ο ποιητής με το ψευδώνυμο «Ορφεύς», στο μακροσκελή ποιήμά του με τίτλο «Εμπρός παιδιά για τα νησιά» ψάλλει σ΄ένα στίχο του: «Εμπρός παιδιά για την Ελλάδα/ εμπρός παιδιά για τη φυλή/ εμπρός στα Δώδεκα Νησιά μας/ που τα μολύνουν Ιταλοί».

Οι γυναίκες της Δωδεκανήσου Αθήνας και Πειραιά οργανώθηκαν μέσα σε δυο μεγάλα και σπουδαία σωματεία ή φορείς. Το ένβα είναι η Δωδεκανησιακή Μέλισσα και το άλλο οι Διανοούμενες Δωδεκανήσιες Γυναίκες.

Οι μεν Διανοούμενες Γυναίκες συνέταξαν διαμαρτυρία η οποία εστάλη «εις όλας τας γυναίκας του πολιτισμένου κόσμου», αφού εξέλεξαν Επιτροπή την οποία αποτελούσαν οι:

Πας. Σαλιγγάρου, Εύρη Βαρίκα, Κάκια Μένδρη, Αικ. Χατζησταυρή, Αντιγόνη Ζουρούδη, Αικ. Σακλαρίδου και Τ. Καραμούζη.

Η Επιτροπή αυτή εκπαίδευσε 50 Δωδεκανησίες αδερφές νοσκόμες για τον Ερυθρό Σταυρό ενώ μέχρι τότε δεν ήταν επιτρεπτό «ως μη Ελληνίδες υπήκοοι» (!).

Η Δε Δωδεκανησιακή Μέλισσα, ανέλαβε εξίσου σοβαρές πρωτοβουλίες, με στόχο πάντα τη τελική νίκη της Ελλάδας.

Τη Διοικούσα Επιτροπή της Μέλισσας, συγκροτούσαν οι:

Κ. Ζαχάρη, Εκ. Γιωργαντά, Ειρ. Μοσκόβη, Εύρη Βαρίκα, Αντωνίου, Ολυμπίτου, Ιωαννίδου και Καραντώνη.

Η Πολύμνια Γ. Σέρβη, ποιήτρια, θα δημιουργήσει ένα ποίημα, αφιερωμένο – που αλλού: – στα σκλαβωμένα Δωδεκάνησα, όπου μεταξύ άλλων:

«Γλυκοχαράζει η αυγή στα Δωδεκάνησά μας/ Κι αρματωμένα φεύγουσι με πόθο τα παιδιά μας./ Το πολυβόλο του εχθρού το άγριο δεν τα φοβίζει/ κι η βόμβα η εμπρηστική κι αυτή δεν τα κλωνίζει».

Ο Ι.Ν. Κ.(ισθήνιος) λόγιος, έγραψε κι αυτός ένα ποίημα μικρό με τίτλο «Ήγλθ’ ο καιρός», όπου σε δυο στίχους γράφει: «Να τα ! μας περιμένουνε/ τα Δώδεκα Νησιά μας/ για να τα λευτερώσωμεν/ απ΄την πικρή σκλαβιά/ Τους Ιταλούς νικήστε/ παιδιά ηρωϊκά/ και πάρτε πίσω τα νησιά/ παιδιά ηρωϊκά/.

Ο Σκεύος Ζερβός. Ο μεγάλος αγωνιστής ο ακούραστος αυτός πατριώτης που δεν έπαψε επί δεκαετίες να πολεμά για να λευτερωθούν τα νησιά μας, συνέταξε ακόμα και ποίημα – θούριο και με τη παράκληση να τραγουδιέται στα Γυμνάσια. Ένα μικρό απόσπασμα:

«Μ’ ένα μας βήμα, μ’ ένα μας πλήγμα/ με μιθαν γενναίαν καρδιά, θα διώξωμεν παιδιά/ την μισητήν δουλείαν, την δόλιαν τυρρανίαν/ Δωδεκανήσιοι νέοι, στα όπλα γενναίοι».

Σε Αθήνα και Πειραιά συγκροτήθηκε ακόμα η Ανωτάτη Επιτροπή του Δωδεκανησιακού Αγώνος, την οποία αποτελούσαν οι:

Σκεύος Ζερβός, Εμμ. Μαγκλής, Μιχ. Παπαμανώλης, Γ. Γεωργίου, Εμμ. Ζαχάρης, Ιω. Μαύρος, Κυρ. Σταυριανός, Πάρης Ρούσος, Ιω. Παρθενιάδης, Λων. Πτρέφης, Ιω. Καζούλης, Γερ. Δρακίδης, Μιχ. Βολονάκης, Γ. Οικονόμου, Παντ. Καμμάς, Ηλ. Μανωλούκος, Γαβριήλ Ρεβύθης.

Το Σύνταγμα Εθελοντών Δωδεκανησίων. Η Δωδεκανησιακή Νεολαία Αθηνών, με αίτησή της προς την αρμόδια αρχή της Κυβέρνησης, ζήτησε να επιτραπεί η εθελουσία κατάταξη των Δωδεκανησίων «ίνα ούτω εις αυτούς η πανιπόθητος ευκαιρία και κτυπήσωσι τον τύρρανον των,ο Υπουργός των Στρατιωτικών εδέχθη την ως άνω αίτησιν των Δωδεκανησίων».

Οι εθελοντές έφτασαν τις 2.500 (εφημ. Αυγή Δωδεκανησιακή 5.12.1940), «ακμαίοι λεβέντες μας, φοιτηταί, επιστήμονες, τεχνίτες, επαγγελματίες και εργάται, δεν εζήτησαν τίποτε από τη Μητέρα μας Ελλάδα, μόνον να τους επιτραπή να ενδυθούν την τιμίαν στολήν του Έλληνος στρατιώτου, ώστε να εκδικηθούν το αίμα των δολοφονημένων αδερφών μας».

Ο ενθουσιασμός με τον οποίο άκουσαν οι Δωδεκανήσιοι το άγγελμα της κατάρτισης του Συντάγματος υπερέβει τα όρια μιας απλής πατριωτικής ικανοποίησης.

Οι Δωδεκανησιακοί σύλλογοι, συνέρχονται και αποφασίζουν να προσφέρουν ό,τι έχουν για τις ανάγκες του ιερού αγώνα κατά του ιταλικού φασισμού.

Ο Σύλλογος των εν Ελλάδι Κασίων, «συνελθών απεφάσισε να διαθέση 150.000 χιλιάδες δραχμές δια τον εθνικόν μας αγώνα εκ του ταμείου του, ιδιαιτέρως δε οι Κάσιοι εφοπλισταί διέθεσαν μεγάλα ποσά διά της οργανώσεως των εφοπλιστών».

Η Καρπαθιακή Ένωση Αθηνών, με γραπτή ανακοίνωσή της καλεί όσους και όσες επιθυμούν να προσφέρουν «ο,τιδήποτε υπηρεσίαν δια τους ηρωϊκούς πολεμιστάς μας», να προσέρχονται στα γραφεία της οδός Κολοκοτρώνη αρ. 48 για να παραλάβουν μαλλί ή ότι άλλο υλικό για να πλέξουν φανέλλες, πουλόβερ, γάντια, κάλτσες κλπ. Η ανακοίνωση συμπληρώνεται και με τούτα τα λόγια:

«Είναι μία υπηρεσία μεγάλη εις τον αγώνα και μία βοήθεια εις τους γενναίους πολεμιστάς της Ελευθερίας μας οι οποίοι πολεμούν τους δολοφόνους των γονέων μας, τους φονείς των αδερφών μας, τους άτιμους τυρράνους μας Ιταλούς, που τώρα πλιά ήλθε η ώρα να μας πληρώσουν όλες τις ατιμίες που διέπραξαν στα Νησιά μας».

Ο Σύλλογος των εν Ελλάδι Πειραιεί, αποφάσισε να προσφέρει «δια τον ιερόν μας αγώνα το ποσόν των 7.000 χιλ. δραχ. όπερ και έθεσε εις την διάθεσιν της Δωδεκανησιακής Επιτροπής».

Ο Σύλλογος των Νισυρίων Ο Γνωμαγόρας «τη προτάσει του κ. Σακελλαρίδη και Παρθενιάδη απεφασίσθη όπως περιουσία του Συλλόγου διατεθή δια του Προέδρου του Συλλόγου δια τον Εθνικόν Αγώνα».

Η Ένωσις των εν Αθήναις και Πειραιεί Καστελλοριζίων «κατ’ απόφασιν των μελών αυτής απέστειλε 35.000 χιλ. δρχ. εις την Επιτροπήν του Δωδεκανησιακού Αγώνος».

Οι Δωδεκανήσιοι δεν πολέμησαν μόνο στο Αλβανικό μέτωπο. Πολέμησαν και στα ίδια τα Δωδεκάνησα, αιφνιδιάζοντας τους εχθρούς τους:

«Εκκινήσαντες από ελληνικόν τινα όρμον, απεβιβάσθησαν εις μίαν των Δώδε Νήσων και επέτυχον να συλλάβουν ολόκληρον το φυλάκειον των καραμπινιέρων, επιστρέψαντες ακολούθως εις την βάσιν της εξορμήσεώς των. Πρόκειται περί ηρωισμού ο οποίος συγκινεί ενθουσιασμό και αποτελεί μίαν επί πλέον εγγραφήν εις την υποθήκην την οποίαν έχει εγγράψη ο Μήτηρ Ελλάς επί της τύχης των Δώδεκα Νήσων. Η ελληνική ψυχή δεν έχει άλλους λόγους να ειπή αυτήν την στιγμήν από ένα υπερήφανον Εύγε!»

Προφητικό ήταν ένα ποίημα του Θάνου Τραγκά που γράφτηκε στις 28 Οκτωβρίου 1940:

«Κι όταν μια μέρα – ω ας ήταν τώρα

που το αίσχος των αιώνων ο Χάρος το ξεπλύνει

δεν θα βρεθεί ούτε μία χώρα

που θα γράψει ενδάθε κείται ο Μουσολίνι».

Πράγματι είναι γνωστό το τέλος του Μουσολίνι. Το Σάββατο 29 Απριλίου 1945 Ιταλοί αντιστασιακοί εκτέλεσαν τον Μπενίτο Μουσολίνι και την ερωμένη του Κλάρα Πετάτσι στη Β. Ιταλία. (Ένας από τους αντιστασιακούς αυτούς, έκτισε την ποινή του μαζί με Δωδεκανήσιους πατριώτες στις φοβερές φυλακές της Τοσκάνη).

Ο αγώνας τους και η προσφορά των Δωδεκανησίων γινόταν κάτω από πολύ σκληρές συνθήκες ακόμα και στο κέντρο της Αθήνας.

Δεν έλειπαν οι σχετικές ανακοινώσεις που καλούσαν τον λαό να κατασκευάσει καταφύγια για να γλυτώσει από τον ύπουλο και βάρβαρο εχθρό. Σχετική είναι και η ανακοίνωση της τότε εποχής:

«Συσκωτίσατε καλώς τα σπίτια σας. Τοποθετήσατε σκούρα χαρτιά εις τα τζάμια των παραθύρων σας. Προμηθευθείτε από τα είδη της πρώτης προχείρου περιθάλψεως τα οποία χείρου σας υποδεικνύουν αι διανεμηθείσαι έντυποι οδηγίαι».

Όσοι γνώρισαν τον πόλεμο, τη πείνα, το τρόμο και είναι ζωντανοί μαζί τους είναι και η Μνήμη. Αυτή θυμούνται πόσο μικρή ήταν η αξία της ζωής μπροστά στην ελευθερία.

Όσοι αιχμαλωτίσθηκαν, εξορίστηκαν ή εκτοπίστηκαν, κρατούν κι αυτοί ακλόνητη τη πίστη σε υψηλά ιδανικά.

Όσοι πέθαναν μας κληροδότησαν να συνεχίσουμε να πολεμάμε για τα δίκαια και για την ειρήνη, για τις βαθιές δι-αιώνιες και παν-ανθρώπινες αξίες.

ΣΗΜΕΡΑ, εμείς εδώ στα ακριτικά νησιά, που τόσα πολλά υπέφεραν οι πατέρες και οι παππούδες μας, νιώθουμε υπερήφανοι, γιατί στην Αθήνα και στο Πειραιά, κάποιοι συμπατριώτες μας ακολουθώντας την ιστορία και την παράδοση, είναι προσηλωμένοι στην ειρήνη, στη δημοκρατία και στη πρόοδο της Δωδεκανήσου. Και αυτή είναι η Ομοσπονδία Δωδεκανησιακών Σωματείων Αθηνών Πειραιώς, η οποία ιδρύθηκε στις 16 Ιουνίου 1980.

Διοικείται από 15μελές Διοικητικό Συμβούλιο, Πρόεδρος του οποίου είναι ο Γιάννης Φραγκούλης (Κάσος), και η έδρα της είναι στην οδό Υψηλάντου 143-145 στον Πειραιά. Ένας λαμπρός και δραστήριος Δωδεκανήσιος (Κάσος), τον οποίο εκτιμά η δωδεκανησιακή παροικία.

Σκοπός της Ομοσπονδίας είναι: α) η ενιαία εμφάνιση και δράση των Σωματείων – Μελών, πάνω στα κοινά μεγάλα θέματα με Πανδωδεκανησιακό ενδιαφέρον.

β) ο συντονισμός της δραστηριότητας τους, σε μια αρμονική βάση ενότητας που θεμελιώνεται: στην κοινή ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά, στους ακατάλυτους δεσμούς, κοινής γεωπολιτικής μοίρας και μακραίωνης σκλαβιάς και στην ενότητα μνήμης και πνευματικής ταυτότητας, μέσα σε ενιαίο διοικητικό σύνολο, με κοινή προοπτική, των Νησιών της Δωδεκανήσου.

Μαζί με την Δωδεκανησιακή Μέλισσα, την Δωδεκανησιακή Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία, καθώς και τα άλλα Δωδεκανησιακά Ιδρύματα, προσφέρουν ανεκτίμητες υπηρεσίες στην Ελλάδα, στον Πολιτισμό μας και φυσικά στην ευημερία των Νησιών μας.

Σημείωση:

  1. Βασιλικόν Υπουργείον των Εκωτερικών, Διπλωματιά έγγραφα, Αθήναι 1940

2.Βλ. άρθρο μας «Σπουδαία η συμβολή στην ανάδειξη του Δωδεκανησιακού Πολιτισμού – 34 χρόνια προσφοράς και δράσης της Ομοσπονδίας Δωδεκανησιακών Συλλόγων Αθηνών – Πειραιώς», στην εφημ. Η Ροδιακή 12/11/2014.

  1. Άρθρο Κώστα Τσαλαχούρη, «148 Ρόδιοι εθελοντές κατετάγησαν στο Σύνταγμα Δωδεκανησίων το 1940, στην εφημ. Η Ροδιακή 04/11/2014.
  2. Για το τέλος του Μπ. Μουσολίνι βλ. www.Iifo.or

5.Εργαστήριο Ερευνας Ιστορίας Μικράς Ασίας και Καστελλορίζου.

Πηγή : http://www.rodiaki.gr/article/350384/h-spoydaia-symbolh-twn-dwdekanhsiwn-ston-ellhno-italiko-polemo-toy-40