Όταν μελετώ, γράφω και τελικά φτάνω να προτείνω Καρπάθιους και Καρπαθιές, εκείνους τους συντοπίτες για τις δράσεις και τα έργα τους, πάντοτε φουσκώνω από περηφάνια και αισιοδοξία. Βλέπεις σε αυτό, το μακρινό από την πρωτεύουσα νησί, στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν στεγανά και όσοι έχουν κότσια, κουράγια για δύσκολα πετάγματα, το αποδεικνύουν ακόμη και στα πιο μικρά, στα απλά καθημερινά τους βήματα.
Το σημερινό αφιέρωμα είναι πικρό αφού γίνεται για τον πατριώτη και συνεργάτη Αντρέα Η. Μακρή που μόλις χάσαμε. Συλλυπητήρια στους οικείους του καθώς και σε όλους τους Καρπάθιους και τους φίλους του, που τον γνώρισαν και πονούν με αυτή την αναχώρηση. Ο Αντρέας Μακρής είμαι σίγουρος ότι θα μείνει ζωντανός στις καρδιές και το μυαλό όλων εκείνων που έχουν την τύχη να διαβάσουν τα έργα του.
γράφει ο Μανώλης Δημελλάς
Το καλοκαίρι του 2016 βρεθήκαμε στο γραφείο του. Συγγραφέας και λάτρης της ιστορίας δεν ήταν δύσκολο να βρούμε κοινούς τόπους κι αμέσως να με ταξιδέψει. Κάπως έτσι το πρώτο που ξεχώρισα στον κ. Ανδρέα Η. Μακρή, ήταν ο αριθμός μητρώου στα ξενοδοχιακά! Με το 2.181, δίκαια αποκτούσε τον τίτλο του πρωτοπόρου σκαπανέα για τον τουρισμό, όχι μόνο για την Κάρπαθο μα σε ολόκληρη την Ελλάδα.
Πρόκειται και για έναν ξεχωριστό λόγιο, έναν γνήσιο Καρπάθιο λογοτέχνη, από κείνους που έχουν ικανότητα να κάνουν τις μνήμες αστραφτερές χρωματιστές αναμνήσεις.
Αν η επαγγελματική του πορεία δείχνει τη σταθερή προσήλωση στο παρόν και διαμορφώνει με προσωπικά ρίσκα το μέλλον, η δεύτερη, αυτό το χάρισμα του γραπτού λόγου, μια καθαρή κληρονομιά από την ποιήτρια μητέρα του, είναι μια βαθιά βουτιά στο παρελθόν και αποδεικνύει τις βαθιές του ευαισθησίες και ένα αστείρευτο πηγαίο συναίσθημα.
Με καταγωγή από την παλιά πρωτεύουσα, το Απέρι, ο Ανδρέας δεν ακολούθησε, αν και μπορούσε τα βήματα του πετυχημένου μεγαλέμπορου πατέρα.
Περίεργος και ανήσυχος ετούτος ο πρωτοπόρος, μάλλον ήθελε να δει τι κρύβεται πίσω από τον ορίζοντα που χανόταν στην άλλη άκρη από τη θάλασσα της Καρπάθου!
Πηγαίνοντας κάθε φορά στην Αθήνα για σπουδές περνούσε από τη Ρόδο όπου και γεννήθηκε, εκεί παρακολουθούσε τα πρώτα δειλά βήματα που έκαναν τα κρουαζιερόπλοια, έβλεπε την εξέλιξη του τουρισμού, όταν μάλιστα ο εφοπλιστής Ωνάσης αγόρασε εκείνη τη μεγάλη έκταση και έχτισε, τόσο μακριά από την πόλη της Ρόδου το ξενοδοχείο Μιραμάρε, τότε πια το αποφάσισε, θα ασχολιόταν με την οικονομία του τουρισμού.
Εκείνη την εποχή το νησί του, η Κάρπαθος, άδειαζε και όλοι τραβούσαν για την Αμερική στην αναζήτηση μιας καλύτερης μοίρας, η πληθυσμιακή αιμορραγία ακόμη μια φορά ήταν τεράστια. Ο ίδιος σήμερα θυμάται ότι ακόμη και οι διορισμένοι δημόσιοι λειτουργοί έψαχναν τρόπους να κερδίσουν μια απόσπαση και να αποφύγουν την ταλαιπωρία το άγνωστο νησί.
Ολοκληρώνει τις σπουδές του στην Αγγλία και επιστρέφει στην Ελλάδα με τη χούντα να τσακίζει κάθε όνειρο τουριστικής ανάπτυξης. Τότε αποφασίζει να εγκατασταθεί στη Ρόδο και εκεί ανοίγει το πρώτο του τουριστικό πρακτορείο, το Πανόραμα. Μετά από μια 7ετη πετυχημένη πορεία θα ρισκάρει και ένα υποκατάστημα στην καρδιά της Αθήνας, στην οδό Μητροπόλεως, στο Σύνταγμα. Μόλις δυο χρόνια αργότερα έρχονται ακόμη δυο τουριστικές επιχειρήσεις, αυτή τη φορά στοχεύει στη Κρήτη, στο Ηράκλειο και τον Λιμένα Χερσονήσου.
Η απώλεια του πατέρα Μακρή, το 1979 σε ηλικία 79 ετών, γίνεται αιτία επαναπροσδιορισμού στόχων, πορείας και κατευθύνσεων.
Τότε ο Ανδρέας ήταν 39 ετών και ελεύθερος από οικογενειακές υποχρεώσεις, τότε λοιπόν αποφασίζει να πουλήσει όλες τις επιχείρησεις, στην Αθήνα και την Κρήτη.
Το επόμενο βήμα ήταν ο γάμος, παντρεύτηκε Καρπαθιά, την Βωλαδιώτισα Χαρούλα Κυζούλη, η επαφή με το νησί γίνεται τακτικότερη, έτσι πολλαπλασιάστηκαν και οι κουβέντες για την προσπάθεια προώθησης του νησιού του. Επιτέλους έπρεπε να γίνει κάτι για τον τουρισμό της Καρπάθου και να μην μένει μόνο σε κατάρες ή ευχολόγια. Την ίδια εποχή ο αδελφός του, ο Γιώργος Μακρής, ήταν Δήμαρχος της Καρπάθου και μόλις είχε επανακατασκευαστεί το παλιό, πρώην Ιταλικό, αεροδρόμιο στην περιοχή του Αφιάρτη.
Στις υποδομές του τόπου υπήρχαν τα εξής 5 ξενοδοχεία: Ατλαντίς, Σέβεν Σταρ, Πανόραμα, Ρομάντικα, και ο Ξενώνας. Τότε και μετά από τιτάνια προσπάθεια, ο Ανδρέας Η. Μακρής κατάφερε να φέρει το πρώτο τσάρτερ στο νησί και να ξεκινήσει τον οργανωμένο τουρισμό στην Κάρπαθο.
¨Το αεροπλάνο πέταξε, αλλά είδα και έπαθα να πάρω την άδεια προσγείωση, καθυστερήσεις στις εργασίες, σαμποτάζ, προβλήματα, τελικά ήρθαν οι πρώτοι Νορβηγοί στην Κάρπαθο¨. Αντ. Μακρής.
Ακόμη και ο τότε Έπαρχος Καρπάθου αρνήθηκε να βρεθεί στην πρώτη, ιστορική άφιξη, με την δικαιολογία ότι πρόκειται για μια ιδιωτική επιχείρηση!
Από τις αρχές τις δεκαετίας του ´70 έχει ήδη δείξει ένα άλλο σπουδαίο χάρισμα, δημοσιεύει ένα δείγμα της γραφής του. Παρουσίασε το πρώτο του βιβλίο, με τίτλο: ´Έλάτε στην Κάρπαθο´´! Αποδεικνύοντας το άδολο πάθος του για το νησί και τη βεβαιότητα ότι ο τόπος είναι ένας κρυφός παράδεισος και μπορούσε να γίνει ανταγωνιστικός προορισμός.
Ο Αντρέας Μακρής ήταν σίγουρος, όμως σχεδόν πάντα σκόνταφτε σε πολιτικούς που αμφέβαλλαν ή ακόμη χειρότερα είχαν άλλα στο μυαλό τους και έκλειναν τα αυτιά τους σε κάθε διαφορετική φωνή. Ωστόσο ο ίδιος δεν κάθησε με σταυρωμένα χέρια, ανέπτυξε την επιχειρήση του, πήρε τα προσωπικά του ρίσκα και το άλμα της προόδου δεν ήταν αποτέλεσμα τυχαίων συγκυριών.
Το τουριστικό γραφείο που διεύθυνε είχε 18 διαφορετικούς Τουρ Οπεράτορ, ( από πολλές χώρες όπως Σερβία, Σλοβένια, Ιταλία, Τσεχία, Γερμανία, Αυστρία), μια ξενοδοχειακή μονάδα και μια εταιρία ενοικιάσεως αυτοκινήτων.
Είναι ο αληθινά ενεργός πολίτης, που δεν αναμασά τα λόγια του και δεν κρύβει την πρόβλεψη του:
-εάν δεν αυξηθεί το ξενοδοχείακο δυναμικό σε κλίνες τότε η κάρπαθος θα αυτοκαταστραφεί, οι τιμές σήμερα είναι εξωπραγματικές και θα κουράσουν, θα γίνουν μπούμερανγκ. Για να διατηρηθείς ψηλά πρέπει να κάνεις επενδύσεις, διαφορετικά θα πέσεις. Σήμερα υπάρχουν αρκετοί επιχειρηματίες, κυρίως Καρπάθιοι, που θέλουν να επενδύσουν στο νησί τους. Χρειάζονται πολλά στρέμματα για να φτιάξεις ένα ξενοδοχείο μακριά από την πόλη και με το 20%, που είναι σήμερα η επιδότηση η επένδυση μοιάζει αδύνατη. Η Ρόδος και η Κως χτίστηκαν με την επιδότηση στο 50%´´.
Ποιός έχει επιχειρήματα και θα διαφωνούσε μαζί του; κι όμως η φωνή του Μακρή δεν ακούγεται, δεν φτάνει στα επιτελεία που σχεδιάζουν και ψάχνουν λύσεις.
Ο Αντρέας Μακρής συνέχισε και μάς παρουσιάσε το συλλογισμό του:
Οι ξενοδοχειακές τιμές Καρπάθου σε δωμάτια BB φτάνουν τα 37 ευρώ το άτομο, ενώ στην Ρόδο, σε αντίστοιχες ξενοδοχειακές μονάδες είναι 28 ευρώ, αλλά εκεί μιλάμε για all esclusive! Συμπεριλαμβανομένων όλων των γευμάτων και των ποτών. Η κερδοφορία του καρπάθιου ξενοδόχου πολλές φορές είναι 1,5 φορές μεγαλύτερη από άλλα νησιά. Οι ταξιδιώτες που είναι πια σταθεροί πελάτες, έρχονται ενώ γνωρίζουν ότι θα ξοδέψουν χρήματα, αφού δεν θα είναι είναι κλεισμένοι στα ξενοδοχεία τους και έτσι όλες οι επιχειρήσεις του νησιού σήμερα δουλεύουν. Ωστόσο το μεγάλο έγκλημα είναι ότι η Κάρπαθος έχει θεωρηθεί κορεσμένη ζώνη, προφανώς επειδή ανήκει στα Δωδεκάνησα. Μα η Ρόδος έχει 190.000 κρεβάτια, η Κως 100.000 και η Κάρπαθος μόλις 8.000 κρεβάτια! Δεν υπάρχουν κίνητρα σε εκείνους που θέλουν να επενδύσουν και με το μπόνους επενδύσεων, όπως ήδη είπαμε, να φτάνει μόλις στο 20%, στα αλήθεια ποιός θα σηκώσει το ρίσκο και θα κάνει μια επένδυση;
Το 2005 και από τις εκδόσεις Νικολαϊδη. παρουσίασε όλη την ιστορία των πρώτων charter μέσα από το δεύτερο βιβλίο του: Οργανωμένος Τουρισμός στην Κάρπαθο.
Το βιβλίο αποτελεί ένα σπουδαίο ιστορικό ντοκουμέντο, όχι μόνο για την προσπάθεια να φτάσουν την Πέμπτη 28 Μαίου 1987, οι 101 Νορβηγοί τουρίστες, αλλά και να μάθουν οι λιγοστοί ντόπιοι επιχειρηματίες να συνεργάζονται με τους ταξιδιώτες και να αντιλαμβάνονται ξένες νοοτροπίες. Και για εκείνους που απορούν, ίσως έχει ενδιαφέρον να θυμηθούμε ότι εκείνη την εποχή η Κάρπαθος είχε: 3 καφεζυθεστιατόρια, 1 ψαροταβέρνα, 2 καφετέριες, 1 ντισκοτέκ και 1, μοναδικό κατάστημα με σουβενίρ! Επίσης να σημειώσουμε ότι δεν υπήρχε κανένας ξεναγός πάνω στο νησί, ούτε κυκλοφορούσε κάποια ξενόγλωσση έκδοση για να βοηθήσει τους ξένους ταξιδιώτες.
Η μητέρα του Αντρέα Μακρή, η Φωτεινή, κόρη του Ανδρέα Γ. Χιωτάκη, γεννήθηκε στα Πηγάδια το 1915 και το 1938 παντρεύτηκε τον Ηλία Γ. Μακρή, μια ακόμη Καρπαθιά ηρωίδα της εποχής, ξεχώριζε για το αστείρευτο ποιητικό ταλέντο της. Το μοναδικό βιβλίο της, Μιας Καρπαθιάς ο νόστος, είναι καθάριο, γάργαρο σα δροσερό νερό, πρόκειται για την απόδειξη ενός σπουδαίου χαρίσματος. Η Φωτεινή μας μιλά για τις πιο μεγάλες, τις πιο σταθερές αγάπες, εκείνες τις αξίες μετέφερε και σφήνωσε βαθιά στην ψυχή των παιδιών της. Τη φαμίλια, το νησί, τη θάλασσα…
Ο κληρονόμος του χαρίσματος της Φωτενής, ο γιος της Ανδρέας Μακρής, προχώρησε το 2010 στην έκδοση του 3ο βιβλίο του: Τα Πηγάδια των αναμνήσεων! Και πως να τα ξεχάσεις…
Πρόκειται για βιβλίο βίωμα, ένα καμάρι για τους μπαλουξήδες. Αγαπημένα πρόσωπα του λιμανιού και μοναδικές ιστορικές στιγμές της Καρπάθου, όλα φλερτάρουν με τα μάτια και ταξιδεύουν το μυαλό του αναγνώστη.
Ο Μακρής κατάφερε να μας κάνει κοινωνούς, συμμέτοχους στην κοινή, σε μια αναλλοίωτη συλλογική μνήμη. Μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2014, εκδίδει το τέταρτο και μέχρι σήμερα τελευταίο βιβλίο του. Ποτιδαίων! Εύθυμα, σοβαρά & κωμικοτραγικά.
Κι αυτό αφιερωμένο στη μεγάλη αγάπη του, τα Πηγάδια της Καρπάθου.
Μια πολύχρωμη παρέλαση ανθρώπων, μικρών ή πιο μεγάλων στιγμών, πλαισιωμένων με 65 σπάνιων φωτογραφιών που αποκτούν ταυτότητα και μέσα από την πέννα του λογοτέχνη Μακρή ξαναζωντανεύουν και γίνονται διάσημες.
Εγώ δεν είμαι το καφενείου, δεν ξέρω χαρτιά, δεν καπνίζω, στην αρχή ζωγράφιζα, όμως αν κάτι με γεμίζει αυτό είναι ο γραπτὀς λόγος…
θα πει με άπειρη συστολή ο Καρπάθιος δημιουργός.
Αυτό ήταν και το πιο σπουδαίο χάρισμα του Αντρέα Η. Μακρή, η ειλικρίνεια, το ήθος, η ταπεινότητα που τον διακρίνει. Συχνά έδινε ραντεβού σε ένα μικρό καφέ λίγο έξω από το κέντρο του λιμανιού, εκεί θα τον συναντούσες με αγαπημένους φίλους να σχολιάζει την καθημερινότητα.
Κουβέντα με κρίσεις, χιούμορ και μπόλικα χαμόγελα. Τι ξεχωρίζει ετούτη την παρέα; μα μια αιώνια εφηβεία! Στα αλήθεια δεν μπορείς να αφουγκραστεις τον κόσμο αν κάθε στιγμή δεν ζεις μέσα του και αυτό είναι η επιτυχία ετούτου του συγγραφέα.
Θα έκλεινα με έναν επίλογο διαλεγμένο από τα βιβλία του Α. Μακρή, όμως ο πειρασμός δεν γνωρίζει όρια! Έτσι θα τολμήσω να αντιγράψω ένα απόσπασμα από τη μητέρα του, τη Φωτεινή και από το ποίημα της Ύμνος στη Θάλασσα:
…και κάποτε, σαν κουραστείς, από την τιτάνια πάλη
πασκίζεις να ξεκουραστείς στη γήινη αγκάλη.
Κι όπως το στήθος του θεριού φυσομανά και καίει
Γεννάς το αντιμάμαλο να ψυχοανασαίνει.
Σαν ξεψυχήσει και αυτό, το ρίχνεις εις τη νάρκη
Για να ξυπνήσεις, μάγισσα, ντυμένη μ´αγία κάλλη.
απαντά η θάλασσα:
Τι φταίω εγώ η άμοιρη κι όλη με καταριούνται
Ο Ποσειδών κι ο Αίολος σαν κονταροχτυπιούνται;…
Η ποιήτρια μάς γράφει στο τελευταίο στίχο:
Κι εγώ απού γεννήθηκα μεσ´στης ακτής το κύμα
Θα σου ´μαι θιασώτρια ως τα να μπω στο μνήμα.
η πρώτη δημοσίευση της συνέντευξης φιλοξενήθηκε το 2016 στο www.verena.gr
26.12.2022
Καρπαθιακά Νέα
