Γράφει ο Ανδρέας Ηλία Μακρής
Στις 7 Μαρτίου 1948 με την Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου με τη Μητέρα Ελλάδα, «Νόμος και Τάξις» ήταν στις προτεραιότητες της υπό τον Αντιναυάρχο Περικλή Ιωαννίδη Ελληνικής Στρατιωτικής Διοίκησης. Επειδή πάντα το χειρότερο διαδέχεται το κακό έπρεπε να εφαρμοσθούν ρυθμιστικοί κανόνες κοινωνικής και επαγγελματικής συμπεριφοράς να εδραιωθεί ομαλά, η έννομη τάξη.
Οι νεοαπελευθερωθέντες Δωδεκανήσιοι όφειλαν να προσαρμοσθούν συνειδητά στις αρχές της ισονομίας και ισοπολιτείας. Απίστευτα ευθύβολη πρόνοια. Ναι στα δικαιώματα και στις καλώς εννοούμενες ελευθερίες, αλλά και νομιμοφροσύνη στους κανόνες και τους Νόμους της ελληνικής πολιτείας, ώστε να μην έχουμε νεκρούς… συνταξιούχους του Δημοσίου! Aρτιμελείς… ανάπηρους! και αετομάτηδες… τυφλούς!
Να ελαχιστοποιηθούν οι τριβές με τις κατά τόπους Αστυνομικές και Δικαστικές Αρχές. Να μη γίνουν όλα «μαντάρα» με το καλημέρα, πάει περίπατο το κλίμα, εξανεμισθούν πρόωρα ενθουσιασμός και h φλόγα του νεοελλαδίτη Δωδεκανήσιου.
Φαίνεται είχαν και υπ’ όψη τους τις καταγεγραμμένες εντυπώσεις του Γάλλου Φιλλέληνα Εντμόνδου Αμπού το 1852, για τους νεοαπελευθερωθέντες Έλληνες:
1ον Η αγάπη για ελευθερία αντισταθμίζεται, από την περιφρόνιση των νόμων και κάθε κανονικής εξουσίας.
2ον Η αγάπη της ισότητας εκδηλώνεται συχνά, με ένα άγριο φθόνο εναντίων εκείνων που ανεβαίνουν.
3ον Ο στενός πατριωτισμός γίνεται εγωισμός και το εμπορικό πνεύμα αγγίζει τα όρια κατεργαριάς.
Από περιέργεια ανέτρεξα στις Αστυνομικές διατάξεις και κανονισμούς της περιόδου εκείνης που θέσπιζαν στα Δωδεκάνησα την εύρυθμη λειτουργία του νεοπαγούς Ελληνικού Δημοσίου, βέβαιος ότι θα συλλέξω «λαβράκια». Ιδιαίτερα στους τομείς υγείας, Μέσων μεταφοράς, παιδείας/επιμόρφωσης, ευταξίας/ευκοσμίας, κοινής ησυχίας, παραεμπορίου.
Δικαιώθηκα! Με οπτική την από μακρού χρόνου απεμπόλιση της καθαρεύουσας και επίσημα πλέον καθιερωμένη τη δημοτική γλώσσα, ανέσυρα στην επιφάνεια ορισμένες ανενεργές αστυνομικές διατάξεις, πριν ο κάλαθος αχρήστων -λόγω «παραγραφής»- χιμήξει και τις αρπάξει. Αλίευσα όχι λίγα «μαργαριτάρια» καθαρευουσιάνικης εκφοράς λόγου και διατύπωσης του χθές, πέραν του ότι ξαναζωντάνεψαν οι σταθερές καθημερινότητας της αλήστου μνήμης εποχής. Φυσικά δεν θα έχανα την ευκαιρία να μην τις σχολιάσω σκωπτικά.
YΓEIONOMIKOI KANΟNIΣMOI
Στην υπ αριθ. 20819/1224 απόφαση «Περί προστασίας της Δημόσιας Υγείας» συνυπήρχαν ενδιαφέρουσες διατάξεις για την αδειοδότηση και λειτουργία των Καφενείων, Ζυθοπωλείων και Ουζοπωλείων. Συγκεκριμένα στο άρθρο 4 αναφέρονται:
… «το δάπεδον πρέπει να είναι εξ αδιαποτίστου και λείον».
Σημείωση: Προφανώς, όχι πάτωμα στρωμένο με την παραδοσιακή «βουτσά». Το αργιλώδες χώμα (πηλός) ανάμεικτο με ανοιξιάτικη αγελαδινή κοπριά που δεν… μυρίζει, λέει. Ναι στις επιφάνειες δαπέδου γρανίλιας (μωσαϊκό) ή σαν τις παραδοσιακές, τύπου «Καρύστου» πλάκες των Σπόων.
… «Οι ασβεστοχρισμένοι τοίχοι, θα ασβεστοχρείωνται κατά συχνά διαστήματα. Ομοίως, η οροφή θα τηρείται καθαρά».
Σημείωση: Για την οροφή είναι σαφής ο υπαιγμός. Εξαφάνιση των σιχαμερών ιστών αράχνης και άλλων ανωφελών ζωϊφίων.
… «Αερισμός. Θα είναι επαρκής και τοιούτος, ώστε να μη υπάρχει καπνός, κονιορτός (σκόνη),δυσοσμία ή υπερβολική ύψωσις θερμοκρασίας» (προφανώς εννοούσαν υπερθέρμανση).
… «τα ποτήρια, φλυντζάνια, κύπελα καφέ κλπ, θα πλύνονται, θα είναι καθαρά και δεν θα φέρωσιν ρωγμάς. Τα τοιαύτα θα καταστρέφονται κατά την επιθεώρησιν».
Σημείωση: Υπονοούσαν τα ραγισμένα ή ξεφτισμένα ποτηροφλυτζάνια. Πανεύκολο έργο των ελεγκτικών Οργάνων της Χωροφυλακής, ατάκα και επί τόπου, χωρίς γραφειοκρατικές διατυπώσεις, χρηματικά πρόστιμα, πρωτόκολλα καταστροφής, μαρτυρικές καταθέσεις, σφραγίδες, τζίφρες.
…. «Προθήκαι. Παν τρόφιμον (γλυκίσματα, τυρός, άρτος κλπ) δέον να είναι εντός υαλίνης προθήκης εις τρόπον ώστε να προστατεύεται από μυίας (μύγες) και τον κονιορτόν».
Σημείωση: Περίεργο! Δεν αναφέρεται η καθαριότητα της ίδιας της προθήκης. Φθάνει να φυλάσσονται σε γυάλα…
ΜΕΣΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ
Στα χρόνια της Απελευθέρωσης στην Κάρπαθο, μετά βίας μετρούσαμε οκτώ ΤΑΧΙ και πέντε φορτηγά αυτοκίνητα δημοσίας χρήσεως. Μηχανοκίνητα ιδιωτικά επαγγελματικά μεταφορικά μέσα δεν υπήρχαν, ούτε για δείγμα. Η σημερινή αφθονία των Ι.Χ αυτοκινήτων ήταν πολύ μακρινή κατάκτηση. Το ίδιο και τα δίκυκλα βενζινοκίνητα μοτοσυκλέτες, βέσπες, μοτοσακό. Ακόμη και το ποδήλατο ήταν πολυτέλεια για πολλούς. Αυτοσχέδια όμως ξύλινα πατίνια της νεολαίας παντού. Να είναι καλά τα αποσπασθέντα «ρουλεμάν» των παροπλισμένων γερμανικών τανκς. Και τί ρουλεμάν, αθάνατα, ρόλαραν σφαίρα οι τροχοί μας.
Σημείωση: Τα καλύτερα πατίνια ανήκαν στον Βαγγέλη Φ. Παπαδόπουλο, Ηλία Αριστ. Ματσάκη, Χαρή Α. Ζαβόλα, ισάξιο και του γράφοντα.
… «Ουδέν ποδήλατον δίτροχον ή τρίτροχον δύναται να κυκλοφορεί άνευ κωδωνίσκων, απαγορευομένης της χρησιμοποιήσεως οιουδήποτε άλλου ηχητικού οργάνου».
Σημείωση: Κλάξον, κόρνες ήταν απαγορευμένα. Η ξαφνική κραυγή όμως φόβητρου ποδηλάτη σε κοψοχόλιαζε: «Βάρδα, ρέεε!»
… «Απαγορεύομεν εις τους επιβαίνοντας ποδηλάτων να εξαρτώνται εξ άλλων οχημάτων, οίον αυτοκινήτου».
Σημείωση: Υπονοούσαν τους εριστικού χαρακτήρα ποδηλάτες με εκρηκτικό ταμπεραμέντο που διακινδύνευαν χάριν παιδιάς να κρατιούνται από την καρότσα εν κινήσει φορτηγών αυτοκινήτων, εν αγνοία φυσικά του σοφέρ.
«Απαγορεύομεν να …επιβαίνωσι ποδηλάτων δίτροχων παίδες ηλικίας κάτω των 12 ετών, καθισταμένων υπευθύνων της παραβάσεως ταύτης, των γονέων ή επιτρόπων των».
Σημείωση: Δικαίως. Τα παιδικά ποδήλατα εξασφαλίζουν το Νόμο της ισορροπίας.
… «Ουδέν ποδήλατον δίτροχον ή τρίτροχον δύναται να κυκλοφορεί άνευ μεταλλικής πλακός εκ ψευδαργύρου μήκους 0,12 και πλάτους 0,08, δι’ αριθμητικών στοιχείων χρώματος μέλανος».
Σημείωση: Δεν διευκρινίζεται όμως εάν τα ποδήλατα πολυτέκνων φέρωσιν ερυθράς πινακίδας, αντί μέλανος (μαύρο).
… «Ουδέν ποδήλατον δύναται να κυκλοφορεί άνευ εμπροσθίου φανού εκπέμποντας λευκό φως, όστις δέον να ανάπτηται ήμισυ ώραν μετά την δύσιν του ηλίου».
ΜΕΤΡΑ ΚΟΙΝΗΣ ΗΣΥΧΙΑΣ
Προς περιφρούρηση της κοινής ησυχίας θεσπίστηκαν διατάξεις οι οποίες:… «απαγόρευαν τις συγκεντρώσεις παίδων, ως και αι …παιδιαί ανά τας οδούς και πλατείας, από την 1,30 μεσημβρινήν, έως 4,30 απογευματινήν ώραν κατά την θερινήν περίοδον».
Σημείωση: Μπάνια, χάχανα, μακροβούτια στο «Σιντριβάνι» περιοχή ευθύνης των Λιμενικών οργάνων, τελούσαν υπό καθεστώς «ετεροδικίας», εκτός ελέγχου και των συνεπειών του Νόμου περί κοινής ησυχίας. Οι πιτσιρικάδες διατηρώντας φιλικές σχέσεις με τους ναύτες-λιμενοφύλακες εξασφάλιζαν πλάτες. Εδώ θα κάνουμε αναγκαία διευκρίνιση. Τα ναυτάκια τότε ήταν κληρωτοί λιμενοφύλακες. Απλά, υπηρετούσαν την 28μηνη στρατιωτική τους θητεία και δεν είχαν λόγους να δείχνουν υπέρμετρο υπηρεσιακό ζήλο, αντίστοιχο του επαγγελματία χωροφύλακα. Καλή ώρα, θυμάμαι τον Κεφαλλονίτη ναύτη Σπύρο Κούκουρα.
…. «Ωσαύτως, απαγορεύεται το ποδόσφαιρον, τα ξύλινα δίτροχα (πατίνια) ή άλλο τι παρόμοιον παίγνιον εις τας οδούς και πλατείας και ανοικτούς χώρους καθ’ απάσας τας ώρας».
… «Απαγορεύονται αι κωδωνοκρουσίαι από την 11ην νυχτερινήν μέχρι 06,30 πρωινήν την θερινήν περίοδο. Εξαιρετικώς επιτρέπονται αι κωδωνοκρουσίαι άνευ ουδενός περιορισμού κατά τας εορτάς του Πάσχα (από Κυριακής Βαϊων μέχρι της Τρίτης του Πάσχα), τας εορτάς των Χριστουγέννων (24,25,26 Δεκεμβρίου) και των Θεοφανείων (5,6 Ιανουαρίου). Υπεύθυνοι για τις παραβάσεις είναι οι ενεργούντες τας κωδωνοκρουσίας και οι Επίτροποι των Ναών»
ΤΟ ΠΑΡΑΕΜΠΟΡΙΟ
… «Πας, κατέχων είδη εξ αγοράς, είτε παρά συμμάχων, είτε παρά εχθρικών στρατιωτικών Υπηρεσιών ή πας γενόμενος κάτοχος τοιούτων ειδών λογίζεται ότι εκτήσατο έκτακτον ωφέλειαν, ως εκ της ευτελούς τιμής, εις ην απέκτησε τα είδη».
Σημείωση: Σήμαινε εφαρμογή του «Πόθεν έσχες» στους κομπιναδόρους. Να παταχθεί η συμμορία των «άρπαξε να φας και κλέψε νάχεις».
… «Απαγορεύεται η υπό των καταστηματαρχών ή υπαλλήλων ή ισταμένων προ της εισόδου των καταστημάτων των ή των προ αυτών πεζοδρομίων ή οδών διαλάλησις ή διαφήμησις των ειδών των καταστημάτων των».
Σημείωση: Σήμαινε την πάταξη της άγρας πελατείας, σήμερα οι ενοχλητικοί κράχτες.
ΠΕΡΙ ΕΥΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΕΥΚΟΣΜΙΑΣ
Μπορεί οι προπάπποι μας να μην είχαν τα σημερινά σύγχρονα Ι.Χ μέσα μεταφοράς, αλλά έτρεφαν αξιοσημείωτα τον αριθμόν «κτήνη» του ζωικού βασιλείου. Σκληροτράχηλα, αλλά δύστροπα μουλάρια, όμορφες φοράδες, υπομονετικά, υπάκουα και τα μονίμως θλιμμένα γαϊδουράκια. Ατυχώς τα αναφερθέντα τετράποδα πλέον είναι είδος υπό εξαφάνιση.
… «Απαγορεύομεν την καθ’ οιονδήποτε τρόπον στάθμευσιν και παραμονήν των ζώων μεγάλων και μικρών εις τας οδούς της κωμοπόλεως, πλατείας, κοινοχρήστους χώρους, οικόπεδα».
Σημείωση: Διερωτώμαι, πού στην ευχή θα «πάρκεραν» τελικά τα ζωντανά οι αγωγιάτες; Στη θάλασσα; Και όμως στο λιόφυτο Ορφανίδη στο εμπορικό κέντρο πίσω στο Δασονομείο έβλεπες τα πρωινά, δεκάδες τα καζικομένα υποζύγια των Μενεδιατών, κυρίως.
…«Απαγορεύομεν την καθ’ οιονδήποτε τρόπον, εντός της κωμοπόλεως και χωρίων, κυκλοφορία αδέσποτων κυνών. Οι ούτω πως περιπλανόμενοι, θα φονεύονται υπό των Οργάνων της Βασιλικής Χωροφυλακής».
Σημείωση: Η τωρινή ζωοφιλία ήταν μακρινή κατάκτηση. Τα δεσποζόμενα σκυλιά ήταν μετρημένα. Τα αδέσποτα τετράποδα όμως κυκλοφορούσαν αγέλες-αγέλες στους δρόμους χωρίς πρόγραμμα, όπως θα έλεγε η μακαρίτισσα Μαρία Ρεζάν. Η απειλή μαζικής εξόντωσης από τις δηλητηριώδεις «φόλες» των Αστυνομικών οργάνων ήταν καθημερινό θέαμα, αφού τις φόλες, με σέσουλα εφοδίαζε η υπηρεσία τα όργανα της τάξεως.
«Απαγορεύεται η χρησιμοποίησις παλαιών, ακαθάρτων και ακατάλληλων παιγνιοχάρτων.
Σημείωση: Υπονοούσαν τις υπόπτως σημαδεμένες τράπουλες χαρτοπαιξίας: «Άσσους, Ρηγάδες, Ντάμες, Βαλέδες και σία». Να προστατέψουν τους αφελείς και υποψήφια θύματα από τα χαρτόμουτρα της πράσινης τσόχας. Να στηριχθεί οικονομικά και η βιομηχανία κρατικού Μονοπωλείου παιγνιοχάρτων με εκτυπωτήρια στα «Λιπάσματα» Πειραιά.
ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ
Με την υπ αριθ. 26476 απόφαση της 7ης Οκτωβρίου 1947 δόθηκε η δυνατότητα σε όσους υπερέβησαν την κανονική για το σχολείο ηλικία, εξ αιτίας του επί 6ετία κλεισίματος των ελληνικών σχολείων από τον Ιταλό κατακτητή να παρακολουθήσουν μαθήματα να αποκτήσουν ανάλογο τίτλο σπουδών.
… «Πάντες οι ενδιαφερόμενοι δια την απόκτησιν τίτλων σπουδών Ελληνικών σχολείων Δημοτικής Εκπαιδεύσεως, υπερβάντες δε την κανονικήν δια το σχολείο ηλικίαν ή φοιτήσαντες εις ιταλικά σχολεία, δύνανται εντός του Οκτωβρίου 1947 να υποστώσι κατατακτήριον εξέτασιν εις τα ελληνικά σχολεία Δωδεκανήσου βάσει τίτλου ή υπευθύνου δηλώσεως των περί της μέχρι νυν μαθητικής των καταστάσεως ενώπιον πενταμελούς επιτροπής κατατακτηρίων εξετάσεων, ως εισηγητής επί των προσκομιζομένων τίτλων σπουδών ή υπεύθυνων δηλώσεων των υποψηφίων».
Σημείωση: Πράγματι στις Γυμνασιακές τάξεις ήταν σύνηθες φαινόμενο να υπάρχουν συμμαθητές συνθρανιούχοι ώριμης ηλικίας γενηθέντες το 1930 μέχρι 1936, με μικρότερους έξι έως επτά χρόνια!
Από το υπό έκδοση βιβλίο «Καρπαθιογραφίες».
