της Γιώτας Τέσση στην Εφημερίδα των Συντακτών – www.efsyn.gr
Στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου ΑΘηνών (ΕΚΠΑ) λειτουργεί εδώ και μια δεκαετία το διεπιστημονικό πρόγραμμα «Παγκόσμια Υγεία – Ιατρική των Καταστροφών» που απευθύνεται όχι μόνο σε γιατρούς και άλλους υγειονομικούς, αλλά και σε κοινωνικούς επιστήμονες, νομικούς, οικονομολόγους, ανθρωπολόγους και επικοινωνιολόγους.
Ο επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος, καθηγητής Εμμανουήλ Πικουλής, μιλάει στην «Εφ.Συν.» για το πρωτόκολλο διαλογής στην Ελλάδα, τις περιπτώσεις που η ιατρική κοινότητα αντιμετώπισε ανάλογες συνθήκες και για το μετατραυματικό στρες που ενδέχεται να προκληθεί σε γιατρούς και νοσηλευτές οι οποίοι εφαρμόζουν τη μέθοδο «triage».
• Υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες από τον ΕΟΔΥ για τα κριτήρια εισαγωγής ασθενών σε ΜΕΘ;
Η μέχρι σήμερα διαχείριση της επιδημίας στη χώρα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, κατά γενική ομολογία ακόμα και σε διεθνές επίπεδο, και έτσι οι ροές των ασθενών στα νοσοκομεία μας δεν υπερβαίνουν τις δυνατότητές τους. Αυτή τη στιγμή η διαλογή γίνεται στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών των νοσοκομείων με στόχο την έγκαιρη ανίχνευση των κρουσμάτων και υπάρχουν συγκεκριμένα πρωτόκολλα διαλογής. Οι ασθενείς με τη βαρύτερη εικόνα (υποξυγοναιμία – πνευμονία – συννοσηρότητες) εισάγονται σε κλινικές και στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, ενώ οι υπόλοιποι με ήπια συμπτωματολογία παραμένουν στην κατοικία τους με οδηγίες και παρακολουθούνται για πιθανή επιδείνωση.
Ομως σε περίπτωση αλλαγής αυτής της διαχειρίσιμης κατάστασης κάθε νοσοκομείο ανάλογα με τις δυνατότητές του θα πρέπει να εφαρμόσει πρωτόκολλα διαλογής (ιδίως όσον αφορά τις κλίνες ΜΕΘ) που ισχύουν στις ακραίες συνθήκες μιας καταστροφής. Eχουμε τα παραδείγματα της Ιταλίας και της Ισπανίας, όπου σε συγκεκριμένες περιοχές και νοσοκομεία οι γιατροί αναγκάστηκαν να πάρουν δύσκολες αποφάσεις μπροστά σε μια τεράστια έλλειψη πόρων λόγω υψηλών ροών ασθενών με βαριά κλινική εικόνα.
Ετσι ασθενείς με μεγαλύτερες πιθανότητες να επιζήσουν τοποθετούνταν στους λιγοστούς διαθέσιμους αναπνευστήρες των ΜΕΘ και σσθενείς με βαριά συνοδά νοσήματα και υψηλό δείκτη ευαλωτότητας αποκλείονταν από αυτό το επίπεδο φροντίδας. Σίγουρα η ηλικία ως μοναδικός παράγοντας δεν αποτελεί κριτήριο μη εισαγωγής σε ΜΕΘ.
Aσκηση «triage» στο πεδίο καταστροφής
• Μπορεί να δημιουργηθεί μετατραυματικό στρες σε επαγγελματίες υγείας πρώτης γραμμής που συμμετέχουν στη διαδικασία διαλογής ασθενών;
H ένταση και το πρωτόγνωρο της εμπειρίας της πανδημίας, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι τέτοια που τα χιλιάδες μέλη του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού και συνολικά του υγειονομικού προσωπικού στην πρώτη γραμμή σε χώρες που έχουν πληγεί από τον Covid-19 διαφαίνεται ότι έχουν ή και θα «σημαδευτούν» με τρόπους που συνήθως παρατηρούνται μόνο σε εμπόλεμες ζώνες. Για πολλούς από αυτούς το συναισθηματικό τραύμα θα μπορούσε να εξελιχθεί σε διαταραχή μετατραυματικού στρες.
Εκείνο που κρίνεται απαιτητό είναι η όσο το δυνατόν αρτιότερη υποστήριξη για την ενίσχυση του αισθήματος ασφάλειας στον εργασιακό τους χώρο, η παροχή των απαραίτητων υλικών προφύλαξης, η δυνατότητα έκφρασης συναισθημάτων και αμφιβολιών εντός της ομάδας των υγειονομικών μονάδων που ανήκουν, σε καθημερινή βάση, καθώς και η διασφάλιση χρόνου για ανάπαυση με σκοπό την αποφυγή επαγγελματικής εξουθένωσης. Το ΕΚΠΑ σε συνεργασία με το υπουργείο Υγείας ανέλαβαν την πρωτοβουλία για την οργάνωση και λειτουργία προγράμματος ψυχολογικής στήριξης του υγειονομικού προσωπικού μέσω τηλεφώνου στο 10306.
• Η ελληνική ιατρική κοινότητα κλήθηκε στο παρελθόν να αντιμετωπίσει ανάλογες συνθήκες με τις σημερινές;
Τα τελευταία χρόνια, πέρα από μεμονωμένα γεγονότα όπου είχαμε να αντιμετωπίσουμε πολλαπλά θύματα (λόγω τραύματος) κυρίως από φυσικές καταστροφές, δεν έχουμε εμπειρία ανάλογη με τη σημερινή πανδημία. Οπως προκύπτει όμως από τα όσα διαδραματίζονται τις τελευταίες εβδομάδες, οφείλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι για τα χειρότερα σενάρια.
Ιστορικά μιλώντας στη χώρα μας η ιατρική κοινότητα κατά τον 19ο αιώνα κλήθηκε να αντιμετωπίσει χολέρα, ελονοσία και πανώλη, ενώ κατά τον 20ό ήρθε αντιμέτωπη με ισπανική γρίπη (1918-19), δάγκειο πυρετό (1927), από τον οποίο νόσησε και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ασιατική γρίπη (1957-58), γρίπη του Χονγκ Κονγκ (1968), ρωσική γρίπη (1977-78), γρίπη των πτηνών (2003-2004) και των χοίρων (2009).
• Σε ποιους απευθύνεται το διεπιστημονικό σας πρόγραμμα;
Το πρόγραμμα, το οποίο στοχεύει στην εκπαίδευση ως προς τη διαχείριση καταστροφών/κρίσεων και υποστηρίζεται από ένα ευρύ δίκτυο συνεργασιών σε δεκαπέντε χώρες του κόσμου, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη βιωματική εκπαίδευση και την αξιοποίηση της πρότερης γνώσης και των εμπειριών των εκπαιδευομένων.
Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιούμε μεγάλες ασκήσεις προσομοίωσης πεδίου σε συνεργασία με φορείς της πολιτείας καθώς και εκπαιδευτικά ταξίδια στο εξωτερικό, όπως σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, για πρακτική άσκηση των φοιτητών. Λειτουργεί από το 2007 και έχει περισσότερους από 550 αποφοίτους, πολλοί από τους οποίους -όπως και οι περισσότεροι από τους επιστημονικούς συνεργάτες, εκπαιδευτές και διδάσκοντες- έχουν διαδραματίσει καίριο ρόλο σε καταστάσεις διαχείρισης έκτακτων μαζικών συμβάντων καθώς και στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε Ελλάδα και εξωτερικό. Τα δύο τελευταία χρόνια παρέχεται σε προπτυχιακό επίπεδο και μάθημα σχετικό με τη χειρουργική των καταστροφών.
Εμμανουήλ Πικουλής
Kαθηγητής Χειρουργικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, διευθυντής Γ’ Πανεπιστημιακής Χειρουργικής Κλινικής στο ΠΓΝ «Αττικόν», επιστημονικός υπεύθυνος του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Παγκόσμια Υγεία – Ιατρική των Καταστροφών» (Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ), Adj. Professor of Surgery USUHS, Bethesda, Maryland, ΗΠΑ, Adj. Professor in Humanitarian and Catastrophe Emergency Medicine, University of Bern, Switzerland.
