Κύριε Γεργατσούλη, πείτε μας κάτι για το τελευταίο σας λογοτεχνικό βιβλίο «Εσύ, αγόρι μου, δε θα μάθεις ποτέ να γράφεις… όμορφες περιλήψεις».
Απάντηση: Πρόκειται για μια στροφή της λογοτεχνίας μου στο σύντομο είδος του μικροδιηγήματος. Οι λογοτέχνες συχνά προσπαθούμε να δώσουμε έκταση στα έργα μας, νομίζοντας πως οι πολλές σελίδες προσδίδουν κύρος. Έτσι βλέπουμε να κυκλοφορούνται μυθιστορήματα πολυσέλιδα και ογκώδη. Πολλά από αυτά όμως είναι γεμάτα από φλυαρίες και περιττολογίες. Προσωπικά τα τελευταία χρόνια προσπαθώ να συντομεύσω τα έργα μου, ώστε να έχουν σφιχτή δομή, συνοπτικό λόγο, λιτότητα και ακριβολογία. Αφού ολοκληρώσω το γράψιμο ενός μυθιστορήματος, το ξαναδιαβάζω αφαιρώντας λόγια. Μια καλή άσκηση είχε αποτελέσει η συγγραφή από μέρους μου χαϊκού, σύντομης γιαπωνέζικης ποίησης, όπου σε μόλις 17 συλλαβές (χωρισμένες σε 3 στίχους 5+7+5) πρέπει να εκφράσεις ένα πλήρες νόημα, να ξαφνιάσεις, να εντυπωσιάσεις ή να συγκινήσεις. Έτσι προέκυψε το ηλεκτρονικό βιβλίο «Καιροί σκεφτικοί», που μπορείτε να κατεβάσετε δωρεάν απ’ τη σελίδα των εκδόσεων 24 Γράμματα στον σύνδεσμο https://24grammata.com/%ce%ba%ce%b1%ce%b9%cf%81%ce%bf%ce%af-%cf%83%ce%ba%ce%b5%cf%86%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%bf%ce%af-%ce%b2%ce%b1%cf%83%ce%af%ce%bb%ce%b7%cf%82-%ce%b3%ce%b5%cf%81%ce%b3%ce%b1%cf%84%cf%83%ce%bf%cf%8d%ce%bb/Αντίστοιχα σύντομο στον πεζό έντεχνο λόγο είναι το είδος του μικροδιηγήματος. Το νέο βιβλίο μου «Εσύ, αγόρι μου, δε θα μάθεις ποτέ να γράφεις… όμορφες περιλήψεις», περιέχει 77 μικροδιηγήματα (flash fiction). Τα περισσότερα χωρούν σε μια σελίδα. Είναι πρόκληση να μπορέσει ένας συγγραφέας να ταρακουνήσει ή να συγκινήσει τον αναγνώστη με ελάχιστες λέξεις. Η εποχή μας, που χαρακτηρίζεται από την εξάπλωση του διαδικτύου και των κοινωνικών μέσων δικτύωσης (facebook, instagram, twitter), αλλά και οι ξέφρενοι ρυθμοί της σύγχρονης ζωής προκρίνουν τη συντομία (συχνά ένα μεγάλο κείμενο δεν το ξεκινάμε ποτέ ή το αφήνουμε μισό). Μ’ αυτές τις σκέψεις προέκυψε αυτό το βιβλίο απ’ τις εκδόσεις Αροθυμία. Είναι από τα αγαπημένα μου βιβλία. Είναι όμως αδικημένο, καθώς τυπώθηκε στο ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης και δεν έγινε ποτέ παρουσίασή του, ενώ τα βιβλιοπωλεία παραμένουν επί μήνες κλειστά.
Φυλλομετρώντας διαπιστώνω ότι το βιβλίο σας είναι μια προσεγμένη και πολυτελής έκδοση, με ποιοτικό χαρτί, εξ ολοκλήρου έγχρωμο. Ο πίνακας του εξωφύλλου είναι πανέμορφος. Πείτε μου κάτι γι’ αυτά, αλλά και για το περιεχόμενό του.
Απάντηση: Πράγματι η έκδοση είναι πολυτελέστατη. Ήθελα η εμφάνιση να είναι αντάξια του περιεχομένου του βιβλίου. Εξάλλου, κάθε βιβλίο που σέβεται τον εαυτό του οφείλει να είναι ένα έργο τέχνης. Τον όμορφο πίνακα που κοσμεί το εξώφυλλο έχει φιλοτεχνήσει ο Αρμένιος ζωγράφος Sevada Grigoryan και ονομάζεται «Midnight melody». Ευχαριστώ πολύ τον αγαπητό φίλο από το μακρινό Ερεβάν της Αρμενίας που μου παραχώρησε αφιλοκερδώς το υπέροχο έργο του.
Ως προς το περιεχόμενο, το βιβλίο έχει μεγάλη ποικιλία θεμάτων. Δεν είναι χωρισμένο σε κεφάλαια, όμως τα κείμενα έχουν λογική σειρά. Σε αυτό περιέλαβα διηγήματα ευαίσθητα –δύο απ’ αυτά αφιέρωσα στα κορίτσια μου–, ερωτικά, κοινωνικά, φαντασιακά και σουρεαλιστικά, μυθολογικά, ιστορίες θανάτου και μυστηρίου, κείμενα για τον λογοτέχνη και τη λογοτεχνία, για την προσφυγιά και την αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής, θέματα πολιτικού και κοινωνικού προβληματισμού κ.ά. Κάποια κείμενα επιδιώκουν να προκαλέσουν γέλιο, άλλα να ξαφνιάσουν τον αναγνώστη, άλλα να τον προβληματίσουν, κάποια να τον ταρακουνήσουν. Πόσο πετυχαίνουν τον στόχο τους, θα μου το πείτε εσείς, όταν τα διαβάσετε. Το βιβλίο απευθύνεται απ’ τον ψαγμένο και απαιτητικό αναγνώστη, ως τον απλό άνθρωπο που σπάνια διαβάζει. Είναι ένα ξεκούραστο άναγνωσμα, αφού περιέχει μικρές και αυτοτελείς ιστορίες. Μπορεί κάποιος να το έχει στο κομοδίνο του και να διαβάζει λίγα διηγήματα πριν κοιμηθεί ή να διαβάζει στις καθημερινές μετακινήσεις του, αφού από τον ένα σταθμό του μετρό ως τον επόμενο μπορεί να διαβάσει ένα ή περισσότερα διηγήματα.
Μιλήστε μας για το συγγραφικό σας έργο. Γνωρίζω ότι έχετε γράψει πολλά βιβλία που κινούνται σε πολλά είδη, επιστήμης και λογοτεχνίας.
Απάντηση: Το συγγραφικό μου έργο μοιράζονται οι τρεις ιδιότητες-ενδιαφέροντά μου (αλλιώς, αγάπες μου): η παιδαγωγική (είμαι δάσκαλος και λατρεύω τα παιδιά και την εκπαίδευση), η λαογραφία (είμαι διδάκτορας λαογραφίας) και η λογοτεχνία (ως φιλόλογος). Ως σήμερα έχουν τυπωθεί 13 βιβλία μου. Τρία απευθύνονται στα παιδιά. Είναι τα λαϊκά παραμύθια απ’ τον γενέθλιο τόπο μου, την Κάρπαθο, «Ο Μισοκοκοράκος» και «Οι τραγουδιστάδες» (εκδόσεις Ταξιδευτής) κι ένας μύθος δικής μου επινόησης «Η πρώτη ιπτάμενη γάτα» (εκδόσεις Εντύποις). Δύο βιβλία μου είναι λαογραφικά «Το Τσουκαλάκι, ένα λαϊκό παραμύθι της Καρπάθου» (Πνευματικό Κέντρο Δήμου Καρπάθου) και «Η λειτουργικότητα του ανεκδοτολογικού λόγου στην κοινωνία της Καρπάθου: λαογραφικές προεκτάσεις» (Εντύποις). Οκτώ βιβλία μου είναι λογοτεχνικά (για μεγάλους). Τέσσερα μυθιστορήματα: «Η Αναρά» (Σύγχρονη εποχή), «Η υστερότοκη» (Εντύποις), «Το φάντασμα του Αγησίλαου» (Εντύποις) και «Πέντε κραυγές» (24 Γράμματα). Ένα θεατρικό έργο «Το φάντασμα του Αγησίλαου» [με την Κάτια Κοντεκάκη] (Εντύποις). Δύο ποιητικά: «Γυμνός και Ελεύθερος» (Εντύποις) και «Καιροί σκεφτικοί. 84 ποιήματα χαϊκού» (24 Γράμματα). Τέλος, το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα, «Εσύ, αγόρι μου, δε θα μάθεις ποτέ να γράφεις… όμορφες περιλήψεις (77 μικροδιηγήματα – flash fiction)» (Αροθυμία). Είμαι υπεύθυνος και ανθολόγος της σειράς «Ποιητικές Συμπλεύσεις» των εκδόσεων Εντύποις (έχουν τυπωθεί 5 τόμοι) και επιστημονικός υπεύθυνος και επιμελητής της σειράς «Παιχνίδια Δημιουργικής Φαντασίας στο 23ο Δημοτικό Σχολείο Νίκαιας» (έχουν τυπωθεί 4 τόμοι). Έχω επιμεληθεί και προλογίσει πολλά άλλα λογοτεχνικά βιβλία. Έχω συμμετάσχει με εισηγήσεις σε επιστημονικά συνέδρια (λαογραφικά και παιδαγωγικά). Μελέτες μου έχουν δημοσιευθεί σε συλλογικούς τόμους και περιοδικά. Πολλές απ’ αυτές αναφέρονται στη λαογραφία της Καρπάθου, ιδίως στο παραμύθι. Λογοτεχνικά έργα μου βραβεύτηκαν σε πανελλήνιους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Εργάζομαι ως διευθυντής στο 23ο Δημοτικό Σχολείο Νίκαιας.
Τι σχεδιάζετε για το επόμενο διάστημα; Ετοιμάζετε κάτι καινούριο;
Απάντηση: Με το νέο έτος θα τυπωθεί από τις εκδόσεις 24 Γράμματα το μυθιστόρημά μου «Μακαρόνια με… μακαρόνια». Ελπίζω να ανοίξουν τα βιβλιοπωλεία, οι φυσικοί «βιότοποι» του βιβλίου. Το μυθιστόρημα αυτό συνδυάζει λογοτεχνία και λαογραφία. Μιλά για τη λαϊκή αφήγηση και το λαϊκό μας παραμύθι. Πηγή έμπνευσής μου είναι η Κάρπαθος, με την πλούσια λαογραφική και αφηγηματική της παράδοση, την οποία είχα την τύχη να καταγράψω με μια συστηματική επιτόπια έρευνα από το 1998 έως το 2010.
Μιας και το βιβλίο σας «Εσύ, αγόρι μου, δε θα μάθεις ποτέ να γράφεις… όμορφες περιλήψεις» περιέχει μικρές ιστορίες, θα μπορούσατε να μας δώσετε κάποια δείγματα γραφής;
Απάντηση: Παραθέτω έξι μικροδιηγήματα απ’ το βιβλίο μου:
Το κοπάδι (Στον ποιητή Δημήτρη Παπακωνσταντίνου)
Με ξύπνησαν βελάσματα προβάτων που περνούσαν έξω απ’ το παράθυρό μου. Απόρησα πού βρέθηκαν τόσα πρόβατα εδώ, γιατί ζω σε μια μεγαλούπολη. Όταν άνοιξα τα μάτια, διαπίστωσα πως δεν ήμουν ξαπλωμένος στο ζεστό κρεβάτι μου, αλλά στεκόμουν καταμεσής του δρόμου, κυκλωμένος από ένα κοπάδι. Δεκάδες πρόβατα, με χαμηλωμένα κεφάλια, βάδιζαν προς μια κατεύθυνση. Χωρίς να το πολυσκεφτώ, τα ακολούθησα.
Σιγά σιγά έβαλα τις σκέψεις μου σε τάξη. Μελέτησα τα δεδομένα και κατέληξα στο συμπέρασμα πως, προφανώς, ήμουν βοσκός και αυτό ήταν το κοπάδι μου. Περίεργο, γιατί τόσα χρόνια νόμιζα πως ήμουν δάσκαλος. Μα να που γελάστηκα!
Πολλά αυτοκίνητα που ακολουθούσαν άρχισαν να κορνάρουν επίμονα. Ήθελαν να περάσουν. Το φανάρι είχε, από ώρα, ανάψει πράσινο και είχαν προτεραιότητα. Τάχυνα το βήμα μου. Σκέφτηκα πως ως βοσκός οφείλω να προπορεύομαι του κοπαδιού μου για να το κατευθύνω σωστά.
Λίγα μέτρα παρακάτω διέκρινα έναν άντρα. Φορούσε κάπα, κρατούσε μια γκλίτσα και σαλαγούσε τα πρόβατα. Άρα υπήρχε κι άλλος ποιμένας, βοηθός μου προφανώς. Εκείνος προχωρούσε ανέμελος, χωρίς να τον απασχολούν τα επίμονα κορναρίσματα των αυτοκινήτων και χωρίς να αγχώνεται. Σκέφτηκα πως αυτό ήταν ανεύθυνο από μέρους του.
Έκανα να τον φωνάξω και να του πω να βιαστούμε να βάλουμε το κοπάδι μας σε μιαν άκρη, γιατί εμποδίζει την κυκλοφορία.
«Έι, φίλε!» έκανα να πω, μα απ’ το λαρύγγι μου βγήκε μόνο ένα πελώριο «μπε».
Ήθελε να μην τον διατάζει
Γυναίκα, κουράστηκα να μου λες συνέχεια τι να κάνω και τι να μην κάνω. Πρέπει να τελειώσει πια αυτή η ιστορία. Να μείνω ή να φύγω; Πες μου! Θα κάνω ό,τι με προστάξεις!
Ανύπαρκτος
Ήταν σίγουρο ότι πέθανε. Το πτώμα του το πιστοποιούσε. Εκείνο που δεν είχε αποδειχτεί με βεβαιότητα ήταν αν ποτέ έζησε. Η αδιαφορία όλων το υπονοούσε.
Ο ποιητής (Στον ποιητή Γιώργο Ν. Κανάκη)
Κάθε βράδυ που ετοιμάζεται για ύπνο, όταν μένει μόνος στο δωμάτιό του, βγάζει τα μάτια του, τα ακουμπά στην ειδική θήκη για μάτια στο κομοδίνο του, ανάβει τους προβολείς της ψυχής του και ξεκινά ολονύκτια ταξίδια.
Το πρωί φοράει πάλι τα μάτια του, πηγαίνει στον εκδοτικό οίκο που συνεργάζεται και παραδίδει τα καινούρια του ποιήματα. Κανείς δεν υποψιάζεται πώς τα γράφει.
Προνοητικός
Δεν άντεχε άλλο τη σκλαβιά. Ήθελε να πετάξει τις αλυσίδες του.
Μια μέρα βρήκε τη δύναμη και τις έβγαλε απ’ τα πόδια και τα χέρια του.
Μετά άρχισε να προβληματίζεται πού να τις πετούσε. Τελικά τις έκλεισε σε ένα μπαούλο στη σοφίτα του.
Σκέφτηκε πως κάποια μέρα μπορεί να τις ξαναχρειαζόταν.
Τα χεράκια (Στην κόρη μου Σεβαστιάννα)
Τα χεράκια της κόρης μου λάμπουν ζωηρά τα χαράματα που σηκώνομαι για να φύγω για τη δουλειά.
Σήμερα το πρωί η άκρη της νυχτικιάς της βρέθηκε νοτισμένη από πρωινή δροσιά, ενώ στα μάτια της πλάγιαζε ένα μισοφέγγαρο.
Κι εγώ που νόμιζα πως τα βράδια που σηκώνεται πηγαίνει στην κουζίνα για νερό…
Τώρα καταλαβαίνω. Βγαίνει έξω κάθε νύχτα και μαζεύει πεφταστέρια.
Όποιος επιθυμεί να προμηθευτεί το βιβλίο του Βασίλη Γεργατσούλη «Εσύ, αγόρι μου, δε θα μάθεις ποτέ να γράφεις… όμορφες περιλήψεις» (ή κάποιο απ’ τα προηγούμενα) μπορεί να επικοινωνήσει με τον συγγραφέα στο email vassilis.gergatsoulis@gmail.com ή στα τηλέφωνα 2114028758 & 6976460996.