Τυχερός εκείνος που είναι από έναν μικρό τόπο με ταυτότητα κι ακόμη τυχερότερος όταν ο τόπος αυτός έχει ανθρώπους που τον πονούν και παλεύουν για να μεταδώσουν ψήγματα ιστορίας κι αρχές πολιτισμού. Κι απόδειξη για τα παραπάνω είναι να ακούς ανθρώπους που νοιάζονται, ανοίγουν το πορτοφόλι τους και διαθέτουν σημαντικά ποσά για να γίνουν έργα Πολιτισμού στο χωριό τους. Όπως οι κ.κ. Γιώργος Λειβαδίτης και Βασίλης Μαραγκάκης που προσέφεραν 5.000 δολάρια καθώς και η κα Ειρήνη Δημάρχου 2.000 δολάρια για την Εφταμπατούσα!
Αυτές είναι οι πρώτες σκέψεις καθώς στεκόμαστε και μαθαίνουμε την ιστορία των Σπόων, επίσης νιώθουμε άπειρη συγκίνηση με τον ακούραστο και ταπεινό Ηλία Βασιλαρά να μας μιλά για τον αρχαίο οικισμό του Μαράθου και την Εφταμπατούσα.
Η καθ όλα άψογη εξόρμηση των Σποιτών οργανώθηκε από τον Γυναικείο Σύλλογο Σπόων σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Λαϊκού Πολιτισμού της Καρπάθου.
Αναμφίβολα πρόκειται από τις σημαντικότερες και ουσιαστικότερες δράσεις που γίνονται αυτή τη στιγμή στο νησί. Μαλιστα να υπογραμμίσουμε ότι απευθύνονται σε όλους, μόνιμους και ταξιδιώτες βρίσκονται στο νησί, ωστόσο βασικό στόχο έχουν να μεταδώσουν την ιστορία του χωριού, ουσιαστικά της Καρπάθου, στα κύτταρα των παιδιών κι αυτό, που για πολλούς είναι το ζητούμενο, δηλαδή μέσα από τις βιωματικές δράσεις, ο κ. Βασιλαράς και η κα Μαραγκάκη, πρόεδρος του Γυναικείου Συλλόγου Σπόων, το πετυχαίνουν με άνεση κι απέριττη ευκολία.
Η όλη δράση πραγματοποιείται για δεύτερη φορά, την προηγούμενη βδομάδα είχαν επισκεφθεί την Αγία Πελαγία ή Άπλα όπως την λένε στα Σπόα. Εκεί, μικροί και μεγάλοι, διδάχτηκαν την ιστορία της εκκλησίας και στη συνέχεια περπάτησαν στους μύλους, στην είσοδο του χωριού. Εκεί έμαθαν πως γινόταν το σιτάρι, πως ζυμωνόταν το ψωμί και τι δουλειά έκαναν οι μύλοι τα παλιά χρόνια. Η επόμενη εξόρμηση τους προγραμματίζεται για την ερχόμενη βδομάδα και έχουν σκοπο να βρεθούν στην Λαδιώτισσα, την εκκλησία της Ζωοδόχου πηγής και θα μάθουν την ιστορία της.
Η επίσκεψη στην αρχαία περιοχή Μάραθος, δεν ήταν μόνο μια ευκαιρία γνωριμίας με την πρωτοχριστιανική βασιλική Εφταμπατούσα, δηλαδή την τεράστια εκκλησία που βρισκόταν στον Άγιο Νικόλαο και σύμφωνα με τον ερευνητή Ηλία Βασιλαρά πρέπει να ήταν 700-800 τ.μ.!
Το όνομα αυτής της εκκλησίας δεν έχει σωθεί σε κανένα γραπτό κείμενο, σώθηκε μόνο από την προφορική παράδοση των χωριανών καθώς μεταφερόταν από πατέρα σε γιο για 1.600 χρόνια!
“Εφταμπατούσα, επτά πύλες, επτά είσοδοι, η μια δίπλα στην άλλη, για να πιστοποιούν το μέγεθος και το πλήθος των ανθρώπων που έπρεπε να εξυπηρετήσει.
Σήμερα σώζεται επιβλητικό με το ύψος των πέντε μέτρων του, μόνο το βόρειο μέρος της αψίδας του ιερού της. Από αυτό το ελάχιστο κομμάτι της, μπορούμε να πάρουμε μια αμυδρή ιδέα του μεγέθους της.”
Ακόμη μεγαλυτερο ενδιαφέρον από την Εφταμπατούσα, όπως αναφέρει στο βιβλίο Σπόα Ένα μικρό χωριό της Καρπάθου (των Ηλία Βασιλαρά και Στέλιου Βαλέττα, Αθήνα 2006), παρουσιάζουν τα δυο βυζαντινά λουτρά που βρίσκονται στον περίβολο της εκκλησίας και αποτελούν βοηθητικά κτίσματα. Βυζαντινά λουτρά που να διατηρούνται σε αυτή την κατάσταση δεν υπάρχουν πουθενά τόνισε ο κ. Βασιλαράς, μάλιστα όπως είπε ο ερευνητής είναι ανάγκη να γίνει καθαρισμός και έργα υποστηλώσεως στην περιοχή. Τόσο για το τμήμα της Εφταμπατούσας που είναι ακόμη όρθιο, όσο και για τα λουτρά ίσως να κρύβουν πολλές εκπλήξεις όταν αποκαλυφθούν όλα τους τα τμήματα. Σε αυτό το σημείο ο κ. Βασιλαράς επισήμανε την ανάγκη να γίνουν άμεσα εργασίες διαφορετικά τα επόμενα χρόνια ακόμη και τα λίγα σπαράγματα που έχουν απομείνει θα τα πνίξει ο χρόνος.
Το σπουδαίο βιωματικό μάθημα έκανε μικρούς και μεγάλους να παρακολουθούν τον κ. Βασιλαρά με ανοιχτό το στόμα.
Ποιοι ζούσαν εδώ; Γιατί ήταν τόσο σημαντικός οικισμός που μια εκκλησία του ήταν 800 τ.μ. και δεν ήταν μόνο αυτή! Σε δυο ακόμη σημεία, στην περιοχή του αρχαίου Μαράθου, τα στοιχεία δείχνουν πως υπήρχαν μεγάλες πρωτοχριστιανικές εκκλησίες! Ο οικισμός του Μαράθου, σύμφωνα με τον Ηλία Βασιλαρά, αρχικά πιθανόν να αποτελούσε ένα μικρό πολισμα, το οποίο ανήκε σε μια από τις τρεις ανεξάρτητες πόλεις κράτη του νησιού . Στο Ποτίδαιο, την Αρκεσία η την Βρουκούντα.
Τα μικρά παιδιά, πολλά από αυτά κάνουν τις διακοπές τους ερχόμενα από τις ΗΠΑ, έκαναν συνειρμούς και έχτισαν μνήμες καθώς παρακολουθούσαν τον κ. Βασιλαρά, το διάβαζες στα μάτια τους. Θα αγαπήσουν το χωριό τους, το Σπόα. Μέσα στην ψυχή τους η Εφταμπατούσα είναι σίγουρο ότι θα εξακολουθησει να αναπνέει!
Κι όμως η εκδρομή στον αρχαίο Μάραθο δεν τελείωνει εδώ! Μάλλον τώρα αρχίζει! Κι όμως έτσι έγινε, περπατήσαμε στο χωράφι, είδαμε κι αγγίξαμε τις αρχαίες πέτρες και έπειτα ήρθαν τα όργανα. Το λαούτο και η λύρα και μέσα από ένα πρότυπο γλέντι μικροί και μεγάλοι, με την καθοδήγηση του Ηλία Βασιλαρά, μάθαμε την τυπική διαδικασία του γλεντιού. Πως ξεκινά ένα καρπάθικο γλέντι, πότε και πως λέμε μαντινάδες και πότε πιάνουμε το χορό!
Για ακόμη μια φορά ζήλεψα τους Σποίτες, όχι γιατί έχουν περισσότερα να δείξουν στα παιδιά. Μα γιατί αυτά που έχουν διαθέτουν ως ζωντανά στοιχεία κληρονομιάς στους νεότερους που έχουν αδήριτη ανάγκη να λατρέψουν την Κάρπαθο και να βρούν τις αιτίες που το νησί κυλά στο αίμα τους.
Τα κεράσματα πολλά, φανερή η αγωνία της κας Μαραγκάκη και του συμβούλιο του Συλλόγου γυναικών Σπόων, όχι μόνο να περάσει καλά ο κόσμο αλλά κυρίως να εγγράψουν στα κύτταρα των μικρών παιδιών τη λέξη Σπόα κι αυτό μας συγκίνησε ακόμη περισσότερο.
Τέτοιες εκδηλώσεις αποτελούν στολίδι και πρότυπο για όλη την Κάρπαθο και θαπρεπε να βιαστούμε και να τις αντιγράψουμε. Θα ήταν ευτύχημα Δήμος και Περιφέρεια να γίνουν αρωγοί στην αυθεντική προσπάθεια.
Μανώλης Δημελλάς
Καρπαθιακά Νέα
Μανωλης Δημελλάς
Πηγή Καρπαθιακά Νέα
