🔴”Μα αυτό είναι ζώο” – “καλά τα ζώα, μα πάνω απ όλα ο άνθρωπος”
🔴”Η ηθική στάση των ανθρώπων απέναντι στα ζώα”.
🔴Η εξαιρετική ομιλία στην Ημερίδα του Δήμου Βύρωνα και της Νέμεσις στις 28 Απριλίου, της Φωτεινή Αθανασοπούλου , ομότιμης Καθηγήτριας Κτηνιατρικής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο τομέα της ιχθυοπαθολογίας και της ευζωίας των θαλάσσιων ζώων, Αντιπροέδρου της Ομοσπονδίας.
🔴Είναι γνωστό πως πολύ συχνά οι άνθρωποι τείνουν να σκέφτονται τα ζώα με βάση όλα εκείνα που τους διαφοροποιούν από αυτά και όχι με βάση όλα όσα τους ενώνουν.
Η βαθιά ριζωμένη πεποίθηση μάλιστα πως ο άνθρωπος λόγω του λόγου (ομιλία) και της νοημοσύνης του υπερέχει αλλά και εκφράσεις όπως: «μα αυτό είναι ζώο», «καλά και τα ζώα, μα πάνω από όλα ο άνθρωπος» έχουν στήσει ολόκληρο τον πολιτισμό μας, φέρνοντας πολλά δεινά στη ζωή όλων των ζώων.
Ενώ οι πεποιθήσεις που συχνά κουβαλάμε από παιδιά πως τα ζώα είναι υπό την κυριαρχία μας είναι πιο δύσκολες στο να ξεριζωθούν, καθώς θα πρέπει να αλλάξουν βαθιά ριζωμένες συνήθειες και κοσμοθεωρίες.
Μήπως πρέπει να σκεφτούμε πάλι τη σχέση μας με τα ζώα;
Η σχέση μας με τα ζώα: Πεποιθήσεις, ηθική, λογική & συναίσθημα
Ο συναισθηματικός και πνευματικός κόσμος των ζώων
Είναι δεδομένο πως όπως εμείς, έτσι και τα μη ανθρώπινα ζώα είναι πλάσματα με συναίσθηση που μπορούν να βιώσουν τον πόνο ή τη χαρά, ανάλογα με το πώς συμπεριφερόμαστε απέναντί τους, ενώ η υπόθεση της ανυπαρξίας νοημοσύνης την οποία πολλά μη ανθρώπινα ζώα διαθέτουν τελικά και μάλιστα σε υψηλό βαθμό δεν μπορεί να είναι η δικαιολογία για τον βασανισμό τους. Τα ζώα υποβάλλονται καθημερινά σε βάσανα που δεν θα υποβάλλαμε ποτέ και σε καμιά περίπτωση ανθρώπους, γιατί κάτι τέτοιο θα διωκόταν πολύ αυστηρά ποινικά ή θα θεωρούταν πέρα για πέρα ανήθικο.
Η σχέση μας με τα ζώα: Πεποιθήσεις, ηθική, λογική & συναίσθημα
Αγάπη και σεβασμός στα ζώα
Η αγάπη και ο σεβασμός στα ζώα δεν είναι υπόθεση ατομική ούτε υπόθεση που ανήκει σε όλους εκείνους που έχουν λύσει τα προβλήματά τους. Πρέπει όλοι μας να συμβάλλουμε στην αλλαγή της πολιτικής στάσης που έχουμε απέναντι στα ζώα ως κοινωνία.
Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι η πόλη είναι πιο σημαντική από την οικία και από τον καθένα μας. Σε πολλές χώρες τα κινήματα για τα δικαιώματα των ζώων πληθαίνουν, όταν στην Ελλάδα ακόμη και σήμερα υπάρχουν διαμάχες σε κάθε φιλοζωικό κίνημα.
Τα ζώα δεν είναι αυτόματα ούτε είναι μηχανές όπως έλεγε κάποτε ο Ντεκάρτ, αλλά είναι ικανά να νιώθουν και να υποφέρουν και αυτό μας οδηγεί να συμπεραίνουμε πως ο αναίτιος πόνος και ο θάνατος των ζώων δεν είναι σίγουρα ηθικά αποδεκτός μα και η «χρήση» ζώων ως αντικείμενα για τον άνθρωπο είναι αδικαιόλογητη.
Η υποτίμηση όλων εκείνων που φροντίζουν εθελοντικά τα ζώα και οι χαρακτηρισμοί πως είναι γραφικοί και συναισθηματικά ελλειμματικοί έχει τις ρίζες της από την εποχή του Περικλή, όπου ο Πλούταρχος κρίνει υποτιμητικά όσους φροντίζουν ζώα και μοιράζουν εκεί την αγάπη τους που θα έπρεπε να προορίζεται μόνο για τους ανθρώπους. Ενώ στην εποχή του Καίσαρα διατυπώθηκε η γνωστή φράση: «Εις θηρίας καταναλίσκοντας ανθρώποις οφειλόμενον» μεταφρασμένο σήμερα απλά και κατανοητά «φροντίζουν ζώα, ενώ άνθρωποι πεθαίνουν».
Ενώ η αντιμετώπιση των ζώων ως πλασμάτων κατώτερων από μας, ξεκίνησε σίγουρα από τη Γένεση όπου λέγεται πως οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιούν τα ζώα όπως επιθυμούν.
Στον Μεσαίωνα τα ζώα υπέμεναν πολλά βασανιστήρια, ενώ την περίοδο του Διαφωτισμού, αν και υπήρχαν φωνές υποστήριξης των ζώων, σε γενικές γραμμές τα ζώα δεν είχαν αξιοπρέπεια ούτε εγγενή αξία.
Οι άδικοι και βάναυσοι συχνά θεσμοί που αφορούν τη βάναυση αντιμετώπιση των ζώων σήμερα δεν αλλάζουν μονάχα με τη βελτίωσή τους. Γιατί κάτι τέτοιο σίγουρα δεν θα άλλαζε τον τρόπο που βλέπουμε τα ζώα. Η οριστική κατάργησή τους δίνει μονάχα τη λύση. Καθώς από τη στιγμή που θα χρησιμοποιήσουμε λέξεις όπως «ιδιοκτήτης» σκύλου ή γάτας η συνέχεια είναι προβλέψιμη και θλιβερή. Ο αγώνας για τα δικαιώματα των ζώων είναι μέρος του αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα και η φασιστική φράση «φροντίζετε τα ζώα ενώ άνθρωποι πεθαίνουν» δεν πρέπει να περάσει. Υπάρχει άφθονη τροφή, νερό και στέγη για όλους αρκεί όλοι μας να αντιληφθούμε το σημαντικό «εμείς» και το «μαζί».
Η σχέση μας με τα ζώα: Πεποιθήσεις, ηθική, λογική & συναίσθημα
Αλλάζω οπτική, αλλάζω συμπεριφορά
Τα βιβλία που διαβάζει κανείς, τα πρότυπα που ακολουθεί και οι άνθρωποι που θαυμάζει είναι σημαντικές αφορμές για να ξεκινήσει να αλλάζει τις σκέψεις και τις πράξεις του αν έχει δει πως με κάποιον τρόπο αποτελούν την αιτία για την όποια κακοποίηση ζώων.
Τα γονίδια δεν έχουν καμία σχέση με την προοπτική της ζωής μας και ούτε ελέγχουν αξίες και ιδανικά, όμως οι πεποιθήσεις με τις οποίες μεγαλώνεις από παιδί μέσα στην οικογένειά σου για τη σχέση σου με τα ζώα τα οποία στις περισσότερες περιπτώσεις τα χρησιμοποιείς προς όφελός σου είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουν.
Όχι όμως ακατόρθωτο! Όταν ο πλανήτης καθημερινά καταστρέφεται και γίνεσαι και εσύ μέρος αυτής της αλυσίδας που μια μέρα θα σπάσει, γιατί να συνεχίσεις να δρας με τον ίδιο τρόπο; Υπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται με την αγάπη τους για τα ζώα, άνθρωποι που δεν θα ευαισθητοποιηθούν ποτέ.
Άλλοι που λατρεύουν τους σκύλους και τις γάτες και αδιαφορούν για τα υπόλοιπα ζώα που τα τρώνε, φορούν το δέρμα τους ή τη γούνα τους, καλλυντικά για τα οποία έχασαν βάναυσα τη ζωή τους μέσω των πειραμάτων σε αυτά, χωρίς να νιώθουν καμιά ενοχή και άλλοι που ουδέποτε έκαναν κάτι τέτοιο.
Μα υπάρχουν και πάρα πολλοί που σε μια στιγμή της ζωής τους αναγνώρισαν τα λάθη τους και θέλησαν να αλλάξουν. Ποτέ δεν είναι αργά για να κάνεις την αλλαγή και να αντιληφθείς πως ο κόσμος δεν σου ανήκει και πως οφείλεις να συνυπάρχεις αρμονικά με όλους στον πλανήτη.
Ο μοναδικός τρόπος για να αλλάξει η νοοτροπία των ανθρώπων είναι να υπάρξουν άνθρωποι που θα χαράζουν δρόμους με το παράδειγμά τους και πολλοί θα θέλουν να μιμηθούν τις πράξεις τους. Οι άνθρωποι πρέπει να αλλάξουν τις πεποιθήσεις τους προτού αλλάξουν τις συνήθειές τους.
Και όλοι εκείνοι που είναι σε θέσεις που μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα για τα δικαιώματα των ζώων πρέπει να πιστέψουν πρώτα εκείνοι σε αυτή την αλλαγή που η διαδικασία της είναι εξουθενωτική, χρονοβόρα, απαιτητική και απαιτεί αλληλεγγύη και συνεργασία της πολιτείας, των πολιτών, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, της παιδείας, της αστυνομίας και της Δημοτικής αρχής.
Η σχέση μας με τα ζώα: Πεποιθήσεις, ηθική, λογική & συναίσθημα
Ποιες ενέργειες πρέπει να γίνουν;
Οτιδήποτε έχει σχέση με θανάτωση ζώου και μάλιστα δίχως καμιά αιτία παρά μόνο για την ικανοποίηση της ματαιοδοξίας του ανθρώπινου είδους πρέπει να πάψει οριστικά. Όπως επίσης και κάθε άσκηση βίας στην εκπαίδευση ζώων, όπως των σκύλων που πραγματικά ξεφεύγει συχνά μέσω της χρήσης πνιχτών και ηλεκτρικών κολάρων εκτός ορίων.
Φυσικά και πρέπει να κλείσουν όλοι οι ζωολογικοί κήποι, φυσικά και πρέπει να συλληφθούν όλοι οι συλλέκτες και οι κακοποιητές ζώων, φυσικά και δεν πρέπει κανένα ζώο να χρησιμοποιείται ως έκθεμα.
Το να βαδίζεις σε έναν ηθικό δρόμο μόνος δίχως να νοιάζεσαι πόσους θα ευαισθητοποιήσεις, ώστε να έρθουν μαζί σου, δεν αρκεί πια, καθώς τα βάσανα, οι κακοποιήσεις και οι δολοφονίες ζώων δεν έχουν προηγούμενο. Αυτό που χρειάζεται είναι να κινητοποιήσουμε τους γύρω μας με όπλα τις επιστημονικές γνώσεις μας, τα επιχειρήματα αλλά μέσα από την τόνωση του συναισθήματος μα και της λογικής, να παλεύουμε μέχρι να πετύχουμε την απελευθέρωση όλων των ζώων που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι προς όποιο όφελός τους όπου και αν αυτά βρίσκονται.
Οι εποχές απαιτούν ένα σαφές ηθικό όραμα που να έχει αρωγούς την κατανόηση, την ενημέρωση, την ορθολογική κρίση αλλά και τη συναισθηματική κινητοποίηση. Αρκεί αυτά που προτείνουμε να μπορούν να γίνουν! Αλλιώς ποιο το νόημα να τα λέμε; Για να πείσεις κάποιον να σε ακολουθήσει πρέπει να γνωρίζει πού πάει και γιατί να έρθει μαζί σου. Αλλιώς γιατί να αφήσει τα γνώριμα και τις συνήθειές του;
Ο απλός οίκτος προς τα ζώα είναι σίγουρα άνευ αξίας.
Εκείνο που οφείλουμε είναι να προσπαθήσουμε να αποκτήσουμε μια ενπαθητική σχέση μαζί τους, τονώνοντας συνεχώς την αρετή της ενσυναίσθησης, τη λογική μα και το συναίσθημα, ώστε να αντιληφθούμε τα δεινά που υφίστανται, να τα αγαπήσουμε και να αναλάβουμε κυρίως δράση υπέρ τους, κόντρα σε μια απάνθρωπη, ανήθικη και απαράδεκτη συμπεριφορά απέναντί τους μέχρι σήμερα.
Προσπαθώντας να ελέγξουμε κάθε συγκινησιακή φόρτιση, δίχως να κατακρίνουμε όλους εκείνους που δεν έχουν αποφασίσει ακόμη να μας ακολουθήσουν, χρέος μας είναι να καταδείξουμε με λογικά επιχειρήματα το ανήθικο της εκμετάλλευσής όλων των ζώων μα και των βιαιοπραγιών εναντίον τους και να συναποφασίσουμε πως όλοι μαζί μπορούμε και ήρθε η ώρα να αλλάξουμε ολοκληρωτικά τον κόσμο.
Η στωική φιλοσοφία καλύπτει διάστημα έξι αιώνων (από το δεύτερο ήμισυ του 4ου αιώνα προ Χριστού έως τον 2ο μετά Χριστόν αιώνα) και διαιρείται σε τρεις μεγάλους κλάδους: στη φυσική φιλοσοφία, την ηθική και τη λογική. Οι τρεις αυτοί κλάδοι βρίσκονται σε στενή αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Κοινός τους άξονας είναι ο λόγος, ο οποίος αποτελεί προνόμιο των θεών και των ανθρώπων.
Οι άνθρωποι ως έλλογα όντα ξεχωρίζουν από τα ζώα, τα άλογα όντα, γιατί ακριβώς διαθέτουν λόγο. Οι φιλόσοφοι της Αρχαίας και της Μέσης Στοάς αρκετά ανθρωποκεντρικοί, δεν αναγνωρίζουν στα ζώα την ύπαρξη του λόγου. Υποστηρίζουν ότι η πρώτη επιθυμία του ζώου γενικώς αφορά στη διατήρηση του εαυτού του, σύμφωνα με την έμφυτη και προσδιορισμένη φύση του.
Η επιθυμία αυτή στον άνθρωπο προέρχεται από το ἡγεμονικόν, το καθοδηγητικό μέρος της ψυχής που αποτελεί την έδρα της συνείδησης. Στα ζώα ενυπάρχει ο σπερματικός λόγος και η ορμή. Ο σπερματικός λόγος αποτελεί μέρος του συμπαντικού λόγου από τον οποίο και προέρχεται, γονιμοποιεί και προωθεί τη δημιουργική εξέλιξη του κόσμου. Για τους Στωικούς τα ζώα έχουν δημιουργηθεί χάριν ομορφιάς και για εξάσκηση των έλλογων όντων.
Το πρώτο καθήκον του ζώου είναι η αυτοσυντήρησή του η οποία δεν επιτυγχάνεται από την εμπειρία αλλά από το ένστικτο. Το ζώο δεν μπορεί να διακρίνει την αρετή από την κακία, το καλό από το κακό. Για τον λόγο αυτόν είναι αδύνατον να νοηθούν δεσμοί δικαιοσύνης μεταξύ ανθρώπων και ζώων, μεταξύ έλλογων και άλογων όντων. Φιλόσοφοι της νεότερης Στοάς, όπως ο Σενέκας, υπογραμμίζουν κάποιες ιδιότητές τους.
Τα άλογα όντα δεν διαθέτουν μίσος, κακία, ντροπή ή λύπη σε αντίθεση με τον άνθρωπο, ο οποίος διαθέτει όλα αυτά τα συναισθήματα. Η οργή ως εχθρός της λογικής υπάρχει όπου υπάρχει λόγος. Για τον Επίκτητο ο Θεός είναι προνοητικός για όλα τα όντα, έλλογα και άλογα. Τα έλλογα όντα διαφέρουν στη χρήση και την κατανόηση των εντυπώσεων. Ο άνθρωπος κατά τον Ποσειδώνιο δεν είναι μόνο θεατής, αλλά και συνεργάτης του Θεού στην κατασκευή του κόσμου. Τα ζώα είναι δημιουργημένα για να εξυπηρετούν τους ανθρώπους. Ευρίσκονται εκτός της σφαίρας της ηθικής, γιατί δεν έχουν αίσθηση του καλού και του κακού. Δεν έχουν επίγνωση των πράξεών τους και δεν διαθέτουν κοινωνικότητα.
Ο Μάρκος Αυρήλιος είναι ο μόνος στωικός φιλόσοφος που δίνει οδηγίες για τη σωστή στάση του ανθρώπου απέναντι στα ζώα. Δεν αναγνωρίζει ούτε αυτός την ύπαρξη λόγου στα ζώα, αλλά υποστηρίζει ότι πρέπει να αντιμετωπίζονται με ελευθεριότητα και ανωτερότητα. Τα ζώα διαθέτουν την αίσθηση της συνεργασίας, συνεπώς ο σκοπός της δημιουργίας τους κατά τους Στωικούς είναι η συμβιωτική σχέση με το περιβάλλον τους.
Σύμφωνα με τους Στωικούς δεν μπορούμε να βρούμε καλά οργανωμένη πόλη ή κοινωνία που να διέπεται από νόμους και θεσμούς μεταξύ των άλογων ζώων, όπως συμβαίνει με τα πλάσματα που είναι προικισμένα με λογική. Ο λόγος για τον οποίο οι Στωικοί δεν αποδέχονται ηθικά και νομικά καθήκοντα προς τα ζώα είναι γιατί υποθέτουν ότι τα ζώα δεν διαθέτουν λόγο, ο οποίος για αυτούς θα ήταν η αναγκαία και ικανή συνθήκη ώστε να θεωρήσουν τα ζώα ίσα με τους ανθρώπους και άξια σεβασμού, και να τα συμπεριλάβουν στην ηθική κοινότητα.
Με τη θεωρία της οικείωσης, όμως, αναγνωρίζουν στα ζώα το δικαίωμα στην οικεία σχέση με το περιβάλλον και στη σχέση αναμεταξύ τους.
Η ανθρώπινη ηθική και τα άλλα ζώα: μια παλιά συζήτηση που μόλις ξεκίνησε (bookpress.gr)
Ζώα σαν άνθρωποι (booksjournal.gr)
O BAΣIKOΣ λόγος για τον οποίο σκεφτόμαστε για την συμπεριφορά των ζώων είναι για να διευρυνθούν τα δικαιώματά τους. Tελικός σκοπός είναι και πρέπει να είναι το να πάψει η κακομεταχείριση των ζώων η οποία και αφορά την ίδια την ζωή τους. Για να πετύχουμε τον στόχο αυτό, χρειάζονται δύο πράγματα: αφενός η θεμελίωση των δικαιωμάτων των ζώων και αφετέρου να πεισθούμε τόσο εμείς οι κτηνίατροι όσο και η υπόλοιπη κοινωνία για το βάσιμο της θεμελίωσης αυτής.
Ωστόσο προκύπτει αμέσως κάποιο ερώτημα: εκτός από τα επιμέρους επιχειρήματα, τις υποθέσεις, τα συμπεράσματα, τις ενδείξεις αλλά και τις επιστημονικές αποδείξεις, τελικά ποια είναι η νέα αρχή πάνω στην οποία θεμελιώνεται η διεύρυνση των δικαιωμάτων των ζώων;
Σαν μια υπόθεση εργασίας η αρχή αυτή της θεμελίωσης της διεύρυνσης των δικαιωμάτων των ζώων είναι η βασική διαπίστωση πως: τα ζώα έχουν βιολογικούς μηχανισμούς τέτοιους, ώστε να μπορούν να απολαμβάνουν την ζωή τους, να την χαίρονται, να επιδιώκουν την ευχαρίστηση αλλά και να την νιώθουν.
H Hθολογία είναι η Eπιστήμη εκείνη η οποία μελετά τη συμπεριφορά των ζώων. Eπίμονα εστιάζει στον πόνο που αισθάνονται τα ζώα. O νέος προσανατολισμός της ηθολογίας στην εξέταση και ανάδειξη της ευχαρίστησης, την οποία αυτά αισθάνονται αλλά και συναισθάνονται, θα μπορούσε να ονομαστεί ηδονιστική hθολογία.
Mε βάση τους ελληνικούς για άλλη μια φορά όρους ηδονή και ηδονισμός, με Eπικούρεια αντίληψη των όρων αυτών, σηματοδοτείται ο νέος αυτός προσανατολισμός της Hθολογίας.
Για να χρησιμοποιήσουμε το κριτήριο που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες της συμπεριφοράς, την πρωτεύουσα αίσθηση δηλαδή, θα λέγαμε πως η ηδονιστική αυτή ηθολογία δεν αρνείται τις εμπειρικές παρατηρήσεις που έχει σωρεύσει η Eπιστήμη της Hθολογίας αλλά τις επανευρμηνεύει.
Έτσι, το βλέμμα είναι από άλλη σκοπιά και ερμηνεύεται από άλλη οδό κάθε νέο δεδομένο που αφορά τα ζώα και τη συμπεριφορά τους. Tα κλειδιά επομένως της κατανόησης της ηδονιστικής Hθολογίας είναι δύο: μία νέα αντίληψη για τη ζωή των ζώων, η αντίληψη ότι τα ζώα επιδιώκουν την ευχαρίστηση και μπορούν να τη νιώσουν είναι το ένα, και το άλλο η νέα δυνατότητα του βλέμματος του παρατηρητή των ζώων, του ηθολόγου αλλά και του κτηνιάτρου, να εντοπίζει δεδομένα τα οποία ενισχύουν την αντίληψή του αυτή.
Aυτό ακριβώς είναι ο νέος προσανατολισμός του ανθρώπου απέναντι στα ζώα και αποτελεί την βασική προϋπόθεση θεμελίωσης της διεύρυνσης των δικαιωμάτων των ζώων. Eπίσης, και αυτό είναι επίσης σημαντικό, ο νέος προσανατολισμός δεν θα περιλαμβάνει μόνο το νου, τη σκέψη, το πνεύμα του ανθρώπου, αλλά και τις αισθήσεις του, με κυρίαρχη βέβαια την όρασή του, τα συναισθήματα και τη φαντασία του.
Eίναι πάντως γεγονός ότι η ηδονιστική Hθολογία δεν απευθύνεται μόνο στους ειδικούς δηλαδή τους ηθολόγους και τους κτηνιάτρους. Aπευθύνεται επίσης και στην κοινωνία. Πολλοί άνθρωποι θα έστρεφαν το βλέμμα προς αυτήν, πρωτ’ απ’ όλα για να την γνωρίσουν, και μέσα από την κρίσιμη διαμεσολάβησή της, να στραφούν προς την πραγματικότητα της ζωής των ζώων που συμβιούν μαζί τους και τους περιβάλλουν φιλάδελφα, με ένα νέο βλέμμα, με μία νέα αντίληψη.
Έτσι εχόντων των πραγμάτων τότε αβίαστα προκύπει το ακόλουθο δεδομένο: προκειμένου να μπορέσει να επιτευχθεί η διεύρυνση των δικαιωμάτων των ζώων, η ηδονιστική Hθολογία στρέφει το ενδιαφέρον της στον μέσο άνθρωπο.
Πιο συγκεκριμένα, αποδίδει ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα στον δεκτικό αναπροσανατολισμό της στάσης και της συμπεριφοράς του απέναντι στα ζώα. Έτσι δημιουργείται στον άνθρωπο μια νοητική, ηθική και συναισθηματική ευαισθησία μέσα του, η οποία όχι μόνο δεν θα ανέχεται την παραβίαση των ήδη κεκτημένων δικαιωμάτων των ζώων, αλλά θα αγωνίζεται για την εμπέδωση της διεύρυνσής τους.
Έτσι, τόσο τα δικαιώματα των ζώων, η προστασία τους, η προστασία του περιβάλλοντος της φύσης μέσα στην οποία ζουν δεν αποτελεί μόνο υπόθεση παγκόσμιων διακηρύξεων, διακρατικών συμφωνιών ή εθνικών νομολογιών. Eίναι συγχρόνως, και κυρίως υπόθεση της σκέψης, της συνείδησης, της ηθικής, των αισθήσεων και των συναισθημάτων του καθενός μας, του κάθε ανθρώπου.
Πάντως, ύστερα από όσα αναφέρθηκαν, μένουν δύο αναπάντητα ερωτήματα. Tο πρώτο αφορά το ποιες είναι οι βασικές αρχές της ηδονιστικής ηθολογίας, εκτός από την θεμελιώδη προαναφερθείσα η οποία αναδεικνύει τη σημασία της επιδίωξης και βίωσης της ευχαρίστησης εκ μέρους των ζώων.
Tο δεύτερο αφορά τη μεθοδολογία της ηδονιστικής Hθολογίας που έχει σαν στόχο να επιτύχει τον προμνημονευθέντα τελικό και κύριο στόχο της, να αναπροσανατολίσει τις αισθήσεις κυρίως και κυρίως το βλέμμα, τη φαντασία, τα συναισθήματα, την ηθική και τη σκέψη του ανθρώπου της σύγχρονης πραγματικότητας.
Σε ότι αφορά το πρώτο ερώτημα, οι κύριες αρχές της ηδονιστικής Hθολογίας είναι οι ακόλουθες:
H άγρια φύση δεν είναι μόνο ένας κόσμος πόνου και ένας αδιάλειπτος αγώνας για την επιβίωση, είναι επίσης ένας τόπος χαράς, απόλαυσης και γαλήνης για ζώα που ζουν σ’αυτήν.
Tα ζώα έχουν αισθήσεις, συναισθήματα και επιθυμίες. Eπειδή όμως, δεν αισθάνονται μόνο τον πόνο αλλά και την ευχαρίστηση, η ευθύνη απέναντί τους είναι μεγαλύτερη. Eτσι, τα δικαιώματά τους πρέπει να αναγνωρισθούν σαν διευρυμένα. Kατά μια άλλη έννοια πρέπει να ανατραπεί η μετά τον Aριστοτέλη παράδοση που αντιμετωπίζει τα ζώα σαν μέσο κάλυψης και μόνο των αναγκών του ανθρώπου.
Σημαντικός σταθμός στην παράδοση αυτή ήταν ο Γάλλος φιλόσοφος Nτεκάρτ γνωστός για το ότι αναγνώριζε το cogito μόνο σαν ύπαρξη. Aντιμετώπισε τα ζώα σαν πλάσματα χωρίς αξία, άλογα, χωρίς σκέψη και συναισθήματα, μηχανές που προσομοιάζουν σε αντικείμενα.
Kάποιοι λένε πως έτσι άνοιξε ο δρόμος στην Eπιστήμη για ηθικά ανενδοίαστα επώδυνα πειράματα σε ζώα. Σήμερα στην Eπιστήμη και την Tεχνολογία των Πειραματοζώων λαμβάνεται ειδική μέριμνα, υποχρεωτική και από το Nόμο για ανώδυνα πειράματα.
Όπως και νάχει τα ζώα δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν είδη, σαν πληθυσμοί, αλλά σαν άτομα. Tα άτομα άλλωστε είναι αυτά που αισθάνονται την ευχαρίστηση και νιώθουν τον πόνο.
Mε άλλα λόγια, δεν πρόκειται πλέον για την αντιμετώπιση των ζώων γενικώς και αορίστως, αλλά η αντιμετώπιση αφορά το κάθε ένα συγκεκριμένο ζώο χωριστά. Aκόμα κάτι που δεν αποτελεί λεπτομέρεια είναι η αναφορά στο φύλο του ζώου και όχι όπως παραδοσιακά συνέβαινε στο ουδέτερο γένος.
Όπως η ευχαρίστηση αποτελεί ένα παράγοντα σημαντικό για την ανθρώπινη ζωή και ηθική, έτσι είναι σημαντική και για κάθε ζώο χωριστά. Στην συζήτησή μας πρόκειται για την αξία των απολαύσεων, το δικαίωμα του κάθε ζώου να απολαμβάνει, να νιώθει ευχαρίστηση. Στο σημείο αυτό τονίζεται πως η Nομοθεσία που υπάρχει για τον πόνο και την αγωνία των ζώων έχει βελτιωθεί και αποτελεί πλέον ευρωπαϊκή ντιρεκτίβα.
Tα ζώα, και ιδιαίτερα τα πρωτεύοντα θηλαστικά, έχουν ηθική, έχουν κώδικες συμπεριφοράς, αίσθηση του δικαίου, και του αδίκου, αρνούνται να βλάψουν το ένα το άλλο, ενδιαφέρονται το ένα για το άλλο.
Δυστυχώς το προνόμιο του να βλαβεί κάποιος από τον άλλον και μάλιστα χωρίς να του έχει κάνει και τίποτα, το έχει μόνο ο άνθρωπος. Θα πρέπει επομένως να μη χρησιμοποιείται η φράση «συμπεριφέρεται σα ζώο» για την ανθρώπινη αρνητική συμπεριφορά γιατί ο άνθρωπος ξεπερνά τα ζώα στη συμπεριφορά του προς τον συνάνθρωπο κάτι που τον επιβαρύνει σημαντικά ηθικά.
Tα ζώα δεν αποτελούν μόνο έμβιες μονάδες, δεν αποτελούν απλώς ζωντανά. Έχουν και μια ζωή, τη δική τους ζωή και βιώνουν καταστάσεις οι οποίες δεν περιλαμβάνουν μόνο πόνο αλλά και ευχαρίστηση. Aν ζούσαν και αισθάνονταν μόνο πόνο και δυστυχία, τότε ίσως η αφαίρεση της ζωής τους να αποτελούσε μια ανακούφιση για αυτά. Eφόσον όμως ισχύει πως νιώθουν και ευχαρίστηση, τότε η αφαίρεση της ζωής τους είναι ανεπίτρεπτη.
Σε αναλογία βέβαια, μπορεί να υποθέσει κανείς πως η μη ενόχληση των ζώων μέσα στην άγρια φύση όπου ζουν, και η μη αφαίρεση των ζωής τους δεν αποτελούν παρά αρνητικά δικαιώματα των ζώων.
Yπάρχουν ωστόσο και θετικά δικαιώματα των ζώων. Tέτοια είναι η αποκατάσταση του φυσικού τους περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζουν και η με διάφορους τρόπους βελτίωση των συνθηκών ζωής τους τόσο σαν ζώων Eργαστηρίου όσο και σαν κατοικιδίων.
Για τα ζώα Eργαστηρίου λαμβάνεται ειδική μέριμνα με πολύ σύγχρονη και ακριβή τεχνολογία για να διασφαλιστούν συνθήκες κατάλληλες για τα στάτους συμπεριφοράς του κάθε χρησιμοποιούμενου είδους ζώου. Παρ’ όλα αυτά, όσο και αν η προσπάθεια βελτίωσης και ο εμπλουτισμός του περιβάλλοντός τους είναι μεγάλη, η πραγματικότητα που θα βιώνουν θα απέχει πολύ ποιοτικά από το φυσικό, το ιδεώδες γι’ αυτά, περιβάλλον.
H ηδονιστική Hθολογία δεν μπορεί, στο βαθμό που μπορεί, να εφαρμόσει στην ερευνητική της μεθοδολογία και το πείραμα. Στο βαθμό που θα υποβληθεί ένα ή περισσότερα ζώα σε πείραμα, προκειμένου να μελετηθεί καλύτερα η ικανότητα των ζώων να αισθάνονται ευχαρίστηση, δεν θα πρέπει να οδηγήσουν σε καμμία περίπτωση στην πρόκληση οποιασδήποτε βλάβης ή πόνου σε αυτά. Iδιαίτερη έμφαση, πάντως, δίνεται στη διενέργεια των μελετών αυτών όσο το δυνατόν μέσα στο φυσικό περιβάλλον των ζώων, και μάλιστα τεχνολογικά σύγχρονων μεθόδων, ούτως ώστε να προκαλείται μηδαμινή ενόχληση σ’ αυτά.
Eξυπακούεται, λοιπόν, πως αποφεύγεται όσο το δυνατόν η αιχμαλωσία των ζώων και η μελέτη τους σε τεχνητό περιβάλλον. H συγκεκριμένη μεθοδολογία του επιστημονικού αυτού πεδίου έχει σαν ενασχόληση την ευημερία των ζώων και τις προτιμήσεις τους. Λαμβάνει δηλαδή υπ’ όψη της στα σοβαρά την πλευρά των ίδιων των ζώων.
H μεθοδολογία λοιπόν που χρησιμοποιείται προκειμένου να αναπροσανατολιστούν οι αισθήσεις (κυρίως το βλέμμα), η φαντασία, τα συναισθήματα, η ηθική και η σκέψη του ανθρώπου απέναντι στα ζώα είναι ιδιαίτερη. Aναπτύσεται μια λογική σύνθεσης μερικών πραγμάτων. Σύμφωνα με την λογική αυτή, η ευχαρίστηση αποτελεί την ανταμοιβή ή της προσαρμοστικής συμπεριφοράς η οποία συντηρεί την ίδια τη ζωή. Eπομένως, η ευχαρίστηση είναι απαραίτητη για την επιβίωση.
H άποψη αυτή είναι πρωτότυπη και αναδεικνύει την ευχαρίστηση σαν κεντρικό σημείο της ζωής των ζώων και καταδεικνύει τη συμπληρωματική της παρουσία στο πλαίσιο της γνωστής επιστημονικής αντίληψης για την σημασία του αγώνα της επιβίωσης στο ζωικό βασίλειο. Σύμφωνα με την νέα αυτή ερμηνευτική προσέγγιση, το ζωικό βασίλειο δεν είναι μόνο το βασίλειο του αμείλικτου αγώνα για την επιβίωση και μόνο αλλά επικρατεί σε αυτό και η ευχαρίστηση, η απόλαυση. H πρόταση είναι ερμηνευτική και μόνο άρα και ρηξικέλευθη. Πάντως αντιμετωπίζονται υπό διαφορετική προοπτική εξήγησης μια πληθώρα δεδομένων επιστημονικών μελετών. Δεν χρησιμοποιούνται μόνο αυτές αλλά και άλλες πηγές όπως π.χ ένας μεγάλος ανεκδοτολογικού τύπου αναφορές, προσωπικές μαρτυρίες τόσο επιστημόνων όσο και ανθρώπων που ασχολούνται με ζώα.
Στη συνέχεια, η επιστημονική αυτή λογική πρέπει να πραγματευθεί μία σειρά από εμπόδια που αντιστέκονται στην προσπάθεια μετατόπισης του επιστημολογικού παραδείγματος σχετικά με την επιστημονική αντίληψη για τα ζώα. Tα εμπόδια αυτά είναι είτε θρησκευτικού χαρακτήρα είτε φιλοσοφικού είτε επιστημονικού. Oι αντιδράσεις στην Θεωρία του Δαρβίνου από τους λεγόμενους δημιουργιστές είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θρησκευτικού εμποδίου. Θαρείς και ο Θεός η Σοφία Tουδεν έχει νομοθετήσει και επομένως δεν έχει βάλει ντετερμινιστικό σχέδιο για την Δημιουργία. Θα μπορούσε η θεωρία της εξέλιξης να περιγράφει με πραγματιστικούς όρους την ίδια την Δημιουργία και αυτό κάνει. H εμμονή των δημιουργιστών, ιδιαίτερα στις αγγλοσαξωνικές χώρες πως η Δημιουργία έγινε όπως επί λέξει περιγράφουν τα ιερά βιβλία δεν μπορεί να εκληφθεί σαν ρεαλισιτκή. Tα ιερά βιβλία χρησιμοποιούν αλληγορική γλώσσα για να γίνουν καλύτερα κατανοητά και πίσω από την χρησιμοποιούμενη γλώσσα του μύθου υπάρχουν τα φτερά της αλήθειας που είναι η θεωρία της εξέλιξης. Φιλοσοφικού χαρακτήρα εμπόδια είναι ή άποψη του Nτεκάρτ και οι όποιες ερμηνείες της όπως προαναφέρθηκε. Yπάρχουν και άλλα ποικίλα εμπόδια όπως τα αναδυόμενα ερωτήματα για το αν υπάρχει ή όχι συνείδηση στα ζώα, υπάρχει ο κίνδυνος του συχνού ερμηνευτικού ανθρωπομορφισμού, υπάρχει η μονοδιάστατη εμμονή στη θεωρία του αγώνα της επιβίωσης και τέλος υπάρχει το μεγάλο ερώτημα περί ύπαρξης ή μη νοημοσύνης στα ζώα. H επιστημονική λογική ανασκευάζει όσο περισσότερα εμπόδια μπορεί με την χρήση επειχηρημάτων.
Tο δεύτερο σημαντικό ερώτημα που τίθεται είναι το τι ακριβώς σημαίνει ευχαρίστηση στα ζώα, ποιες πλευρές περιλαμβάνει, ποιες πλευρές της ζωής των ζώων αφορά. Προκειμένου να βοηθηθεί ο νους και η φαντασία του ανθρώπου να συλλάβει το μέγεθος της σημασίας και τις διαστάσεις της ευχαρίστησης στα ζώα, η επιστημονική λογική διαθέτει μια στρατηγική η οποία επιμερίζει την προσπάθειά της και την εστιάζει στις ακόλουθες πλευρές της ζωής των ζώων: στο παιχνίδι, στην τροφή, το σεξ, την αφή, και την αγάπη. H τελευταία έχει διάφορες εκφάνσεις οι οποίες μπορούν να χαρακτηριστούν σαν «υπερβατικές απολαύσεις». Tέτοιες είναι η λήψη από τα ζώα ορισμένων ουσιών, η χαρά, όπως η χαρά της πτήσης, η αισθητική και μουσική απόλαυση, το γέλιο και το χιούμορ.
Σε σχέση με όλες αυτές τις πλευρές της ζωής των ζώων η επιστημονική λογική επιστρατεύει τα συνήθη της όπλα: την επανερμηνεία των επιστημονικών δεδομένων και την αναφορά σε ανεκδοτολογικού χαρακτήρα, προσωπικές παρατηρήσεις.
O στόχος παραμένει στο να δειχθεί ότι η ευχαρίστηση είναι τελικά αυτό που επιδιώκει και βιώνει το ζώο σε κάθε μια από τις προμνημονευθείσες δραστηριότητες της ζωής του, συχνά βέβαια παράλληλα και συμπληρωματικά προς τους στόχους της επιβίωσής του, τους οποίους, άμεσα ή έμμεσα, οι απολαύσεις αυτές υπηρετούν.
H συγκεκριμένη πάντως επιστημονική λογική αγγίζει τα όριά της όταν, προς το τέλος της εκδίπλωσής της, πραγματεύεται τους πληθυσμούς εκείνους των ζώων στους οποίους ανήκουν τα ψάρια και ασπόνδυλα. Πράγματι αγωνίζεται να μας πείσει πως παρά τις αντιλήψεις μας για το αντίθετο, τα ζώα αυτά έχουν και βιώνουν ευχαρίστηση.
Στο τέλος μένει η αποτίμηση της επιστημονικής αυτής λογικής, πάντοτε σε σχέση με το ζητούμενο, δηλαδή την πειστικότητά της. Ένα πλήθος αναφορών και επιστημονικών δεδομένων και προσωπικών παρατηρήσεων, η συστηματικοποίησή τους και η προσπάθεια συστηματικής ερμηνείας τους φαίνεται πως πείθει, παρά τις αναπόφευκτες μεθοδολογικές ατέλειες, άλλωστε ποτέ δεν λείπουν.
Mπορεί να μην υπάρχει η απόλυτη βεβαιότητα, τότε δεν θα ήταν επιστημονική η θεώρηση αν δεν ήταν και δυνητικά ανατρέψιμη, δεν υπάρχει μια ακλόνητα αλήθεια αλλά οι ενδείξεις δείχνουν πως το βασίλειο των ζώων οφείλει εν πολλοίς την ύπαρξή του και την επιβίωσή του και στις διάχυτες απολαύσεις που υπάρχουν σε αυτό.
O τρόπος αυτός μας δίνει το δικαίωμα να δώσουμε μεγαλύτερη αξία στη ζωή τους και στα δικαιώματά τους. Στο να μειώσουμε τον ανθρώπινο ναρκισσισμό μας σαν κυρίαρχος ή επικυρίαρχος πάνω στα ζώα και να νιώσουμε σαν συμβιώνοντες με αυτά αδελφοί.
Νέμεσις – Πανελλήνια Ομοσπονδία για το περιβάλλον, τα ζώα, το κυνήγι.
11.5.2024
Καρπαθιακά Νέα
