Η τοποθεσία Κονάκι είναι ταυτισμένη με την σύγχρονη ιστορία των Πηγαδίων Καρπάθου!
Κονάκι, (το) ουσ. σημαίνει κατοικία, κατάλυμα και μας έρχεται από την τούρκικη λέξη konak = αρχοντικό, μέγαρο. Κατάλυμα. (λεξικό Τουρκικών Δανείων της Ελληνικής γλώσσας, μια συλλογή ελληνικών λέξεων που προέρχονται από την τουρκική γλώσσα ή έχουν υποστεί την επίδρασή της της Λιάνας Κουτρολίκου).
Στο τέλος του 19ου αιώνα ο εργολάβος Μακρής επέστρεψε στο νησί από την Αθήνα, πρόσφατα έχει χάσει τη γυναίκα του, είχε μείνει με τα δύο μικρά παιδιά τους, τότε αποφάσισε να κάνει μια νέα αρχή και τη μόνιμη εγκατάσταση του στη Κάρπαθο.
Ο Μακρής αγόρασε ένα μεγάλο τμήμα στο σημερινό Κονάκι, εκεί έχτισε τα κτίρια που έγιναν στην ουσία η αφορμή για την μετεγκατάσταση της Διοίκησης του νησιού από το Απέρι στο λιμανάκι των Πηγαδίων.
Πρέπει να καταγράψουμε τον σπουδαίο ρόλο και την επιρροή του Μενετιάτη και μέλος του τουρκικού δικαστηρίου της εποχής, του Ιωάννη Μελασσιανού.
Ο υποδιοικητής, δηλαδή ο «καϊμακάμης» του νησιού, Αρμένιος Οχανές Φερίτ εφέντης, συμφώνησε για την κατασκευή, έτσι έδωσε την άδεια του και το 1892 εγκαταστάθηκαν οι αρχές του νησιού στα Πηγάδια.
Το κτίριο του Μακρή νοικιάστηκε από τους Τούρκους, εκεί στεγάστηκαν η Διοίκηση, η Αστυνομία, τα δικαστήρια, οι φυλακές και το ταχυδρομείο. Σύμφωνα με πληροφορίες ήταν διώροφο, αλλά ο σεισμός του 1926, κατέστρεψε το δεύτερο όροφο.
Οι Ιταλοί, από το 1912 χρησιμοποίησαν αυτό το χώρο ως στρατώνα και φυλακές, ενώ στη συνέχεια οι Άγγλοι το μετέτρεψαν σε αποθήκες τροφίμων.
Το 1946, το παρέδωσαν στο Δήμο Πηγαδίων, με ρητή εντολή να το χρησιμοποιήσουν για εκπαιδευτικές ανάγκες. Άξια αναφοράς είναι η σχολική εφορία της εποχής, αποτελούμενη από τους Ιωάννη Φωκά Οικονομίδη, Ιορδάνη Καραξή και τον Λάζαρο Κοσμά.
Είναι οι άνθρωποι που έπεισαν τον Άγγλο διοικητή Μπόνιγκτον και παραχώρησε το κτίριο στον Δήμο Καρπάθου.
Η Επιτροπή Ανέγερσης Διδακτηρίου, έκανε πολλές δαπάνες και μεταρρυθμίσεις, αλλά ο χώρος δεν κάλυπτε και πάλι τις ανάγκες και η ανέγερση νέου σχολείου ήταν επιτακτική.
Ενδιαφέρουσα είναι η έρευνα που πραγματοποίησε η δασκάλα Λέλα Λάμπρου- Αντωνίου, πρώτη γυναίκα διευθύντρια του Δημοτικού σχολείου Πηγαδίων:
Από τα αρχεία του Δήμου Πηγαδίων, φαίνεται ότι το 1944-1945, το σχολείο λειτουργούσε ως τριτάξιο με δασκάλους, το Βασίλειο Οικονομίδη, Μαρία Παραγιού – Μακρή και Φωτεινή Πιτά και 144 μαθητές. Το έτος αυτό, ο Μιχαήλ Μοσχονάς, το ονομάζει έτος διαβαθμίσεων, κατατάξεων και προετοιμασίας μαθητών, που είχαν διδαχτεί κατ’ οίκον κι έπρεπε να συστηματοποιήσουν τις γνώσεις τους και ανάλογα να καταταχτούν κι έτσι να έχει το σχολείο όλες τις τάξεις. Από το 1944-1945 λειτούργησε ως τριτάξιο, και μετά παρέλευση 20 χρόνων, το σχολείο προάγεται σε 6/θέσιο, λόγω του μεγάλου αριθμού μαθητών, 226. Τη σχολική χρονιά 1956-66, το σύνολο των μαθητών ήταν 248! Οι αίθουσες του σχολείου στο «Κονάκι» ήταν λίγες και μικρές. Η ενοικίαση αιθουσών στη γειτονιά του σχολείου, ικανοποίησε προσωρινά το μεγάλο πρόβλημα.
Μέχρι το σχολικό έτος 1967-68, τότε έγινε η μεταφοράς του σχολείου από το «Κονάκι», στο καινούριο διδακτήριο που οικοδομήθηκε στη θέση «Φωκά Σπήλαιο», σημερινό Νεοχώρι, με κρατική επιχορήγηση και βοήθεια του συλλόγου Ποσειδών Αμερικής και ιδιωτών Καρπαθίων.
Το παλιό ιστορικό κτίριο γκρεμίστηκε την περίοδο της χούντας, περίπου στο τέλος της δεκαετίας του 1970, στη συνέχεια και με Δήμαρχο τον Ηλία Μανωλάκη, κατασκευάστηκε στην ίδια θέση το σημερινό κτήριο, όπου χρησιμοποιήθηκε ως Δημαρχιακό μέγαρο.
Με την μεταφορά των υπηρεσιών του Δήμου στον ανακατασκευασμένο “ξενώνα” το κτίριο στο “κονάκι” ελευθερώθηκε και σήμερα παραμένει κλειστό.
Πρόκειται για ένα δημόσιο έργο που θα μπορούσε να ικανοποιήσει αληθινές ανάγκες της Καρπάθου, να γίνει στολίδι στην ταλαιπωρημένη πρωτεύουσα του νησιού, να δώσει ζωή σε θέματα πολιτισμού και να τονώσει τη διάθεση των μόνιμων κατοίκων ιδιαίτερα τους σκληρούς χειμωνιάτικους μήνες.
Η ανακαίνιση ξεκίνησε πριν από 11 χρόνια και σήμερα, ενώ έχει ολοκληρωθεί το 90-95% των εργασιών, δεν δίνεται για χρήση.
Ένα όμορφο κτίριο, σε ένα σημείο αναφοράς για την νεότερη ιστορία της Καρπάθου, είναι τόσο κρίμα, αδικαιολόγητα μετατρέπεται σε φάντασμα.
Στις 31 Ιουλίου 2009, ο τότε Δήμαρχος Καρπάθου κ. Μιχάλης Γ. Ιωαννίδης υπέγραφε για το κτίριο στο Κονάκι τη «Μελέτη- Κατασκευή Διαμόρφωση Δημοτικού Καταστήματος Καρπάθου σε χώρο δραστηριοτήτων ευπαθών κοινωνικών ομάδων».
Στο κείμενο που δημοσιεύτηκε αναφέρεται:
Το ανακατασκευασμένο κτίριο θα χρησιμοποιηθεί ως αίθουσα πολλαπλών χρήσεων δραστηριοτήτων ευπαθών ομάδων.
Στο ισόγειο του θα δημιουργηθεί Κινηματογραφική Αίθουσα με πλήρες οπτικοαουστικό σύστημα. Στο υπόγειο δημιουργείται σύγχρονο Γυμναστήριο ενώ στον πάνω όροφο του κτιρίου θα εγκατασταθεί το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Καρπάθου, το Δημοτικό Ραδιόφωνο και τα Γραφείο του Δημοτικού Οργανισμού Νεολαίας και Άθλησης.
Με την ολοκλήρωση των εργασιών ο Δήμος Καρπάθου δεν θα επιβαρύνεται με την καταβολή ενοικίων για τις προαναφερόμενες υπηρεσίες του (Πνευματικό Κέντρο και Γυμναστήριο).
Το κτίριο που έχει προορισμό να γίνει η καρδιά του πολιτισμού της Καρπάθου σήμερα εξακολουθεί να παραμένει κλειδωμένο.
