Του Μανώλη Δημελλά
Μόλις έξι βδομάδες πριν την αποχώρηση των Γερμανών από το νησί και το βρετανικό σκάφος HDML-1381 ανοίγει δρόμο μέσα στο καρπάθιο. Το σκάφος είχε μήκος 21,94m κι έτρεχε με ταχύτητα που άγγιζε τα 12 μίλια. Φορούσε στην πλώρη ένα κανόνι Bofors, 4 εκατοστών, και δύο πολυβόλα Oerlikon, των 2 εκατοστών, στην πρύμνη.
Λίγο πριν τα μεσάνυχτα της 24ης Αυγούστου 1944 φτάνουν δυτικά της Καρπάθου, στην αποστολή συμμετέχουν 14 Βρετανοί κομμάντος και 6 Έλληνες εθελοντές, όλοι τους μέλη του Ιερού Λόχου.
Οι Ιερολοχίτες δυο ώρες μετά τα μεσάνυχτα με αργές και σίγουρες κινήσεις γλυστρούν από το σκάφος, φορούσαν πλήρη εξάρτηση και οπλισμένοι σαν αστακοί βγαίνουν στο Σικέλαος.
Συνεχίζουν αθόρυβα, ανεβαίνουν στη στεριά, εκεί κάνουν το πρώτο σινιάλο για την αποχώρηση του πλοίου. Στο σχέδιο είχαν προγραμματισμένη επιστροφή για την νύχτα της 27ης Αυγούστου, έπειτα από σήμα που θα έκαναν στο εγγλέζικο σκάφος για να τους παραλάβει.
Οι 6 Έλληνες περπατούσαν στην ερημική παραλία Προνί των Πυλών και ξεκινούσαν για την ενδοχώρα του νησιού.
Στην αποστολή τους είχαν στόχο να καταγράψουν οχυροματικές θέσεις, να σημειώσουν χάρτες και να φωτογραφίσουν τις περιοχές που φύλασσαν οι Γερμανοί. Εκείνη την χρονική στιγμή ίσως να ήταν στο μυαλό των συμμαχικών δυνάμεων ακόμη και μια πιθανή απόβαση στο νησί.
Μπροστά πήγαιναν οι Δεκανείς Στέργος Μανωλάς και Κωνσταντίνος Ψιλλής. Ανίχνευαν και άνοιγαν το δρόμο στους υπόλοιπους τέσσερις Ιερολοχίτες. Επικεφαλής ήταν ο Λοχαγός Δ. Κωστολέτος, με τον Ανθ/γο Γ. Οικονομίδη, τον Λοχία Ν. Πρωτονοτή και τον Δεκανέα Γ. Σπανούδη.
Οι Γερμανοί είχαν φροντίσει να γεμίσουν με νάρκες κι αυτή την παραλία και για τα θαρραλέα παλικάρια ήταν θέμα τύχης να αποφύγουν το θάνατο και να μην πατήσουν επάνω στους κρυμμένους δυναμίτες.
Ακόμη δεν είχε απομακρυνθεί το εγγλέζικο πολεμικό όταν ο κυβερνήτης και οι Εγγλέζοι κομάντο είδαν μια λάμψη, ολόασπρη σαν αστραπή, να βγαίνει από το σημείο που είχαν αφήσει λίγο νωρίτερα τους Έλληνες.
Για τους έμπειρους Εγγλέζους πολεμιστές μύρισε ο θάνατος.
Ο εικοσάχρονος Χιώτης δεκανέας Κωνσταντίνος Ψυλλής θα έμενε για πάντα στην Κάρπαθο.
Πάτησε πάνω σε μια Γερμανική νάρκη και στη στιγμή έγινε χίλια κομμάτια, δίπλα του ο Στέργος Μανωλάς κολυμπούσε στο αίμα. Λίγο πιο πίσω κρατούσαν τα τραύματα τους από τα θραύσματα ο Προτονωτής και ο Οικονομίδης.
Η αποστολή δεν είχε τύχη, το πολέμικο πλοιάριο επέστρεψε και παρέλαβε τους 5 Έλληνες κομάντο, έπειτα τράβηξε δυτικά, αφού πέρασε την Αστακίδα τρύπωσε προς το ερημονήσι Σειρήνα (ή Σύρνα), που βρίσκεται κοντά στην Αστυπάλαια (περίπου 40 ν.μ. από την Κάρπαθο), έπρεπε πάση θυσία να αποφύγουν μια συνάντηση με τις Γερμανικές περιπολίες.
Εκεί κρύφτηκαν, θα φρόντιζαν τους τραυματίες και θα γλύτωναν από περίεργα μάτια. Έτσι τουλάχιστον νόμισαν!
Η μια ατυχία μετά την άλλη
Το επόμενο ξημέρωμα, στις 26ης Αυγούστου 1944, 2 περαστικά Γερμανικά ταχύπλοα (E-boats) που ήδη αναζητούσαν Εγγλέζους και Έλληνες σαμποτέρ, πρόσεξαν το ύποπτο σκάφος. Μετά από εντολή που δίνει ο Υπολοχαγός Bertermann και αφού διέκριναν το καμουφλαρισμένο με ένα δίχτυ HDML 1381, πλησίασαν και αμέσως άνοιξαν πυρ.
Εκεί τα πράγματα πήγαν εντελώς ανάποδα, ο κυβερνήτης ξεσκέπασε τα κανόνια από το Εγγλέζικο σκάφος, μέσα στον πανικό προσπάθησαν να απαντήσουν στα Γερμανικά πυρά και ταυτόχρονα έβαλαν μπροστά και προσπάθησαν να ξεφύγουν.
Οι Γερμανοί ακολουθούσαν, όμως το δίχτυ του καμουφλάζ έπεσε στη θάλασσα και μπλέχτηκε στη προπέλα, έτσι το πολεμικό δεν μπόρεσε να αναπτύξει ταχύτητα και να ξεφύγει.
Οι 14 Βρετανοί και οι πέντε Έλληνες καταδρομείς που ήταν πάνω στο HDML 1381 δεν είχε άλλη επιλογή και παραδόθηκαν.
Αιχμάλωτοι πολέμου πια, πέρασαν από τη Λέρο στην Αθήνα και στη συνέχεια ταξίδεψαν για το στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου Kaisersteinbruch(Μπούργκενλαντ) στην Βιέννη.
Κατά την μεταφορά τους το τραίνο έξω από το Βελιγράδι δέχθηκε αεροπορική επίθεση, μέσα στην αναστάτωση και την αναμπουμπούλα κατάφεραν να ξεφύγουν τρεις Έλληνες από τον Ιερό Λόχο (Κωστελέτος, Πρωτονότης, Σπανούδης) και ένα μέλος του SBS. Οι Οικονομίδης και Μανωλάς οδηγήθηκαν στο γερμανικό στρατόπεδο συγκεντρώσεως και απελευθερώθηκαν λίγους μήνες αργότερα.
Ο Ψιλλής έμεινε στην Κάρπαθο
Όσο για τα κομμάτια από το σώμα του ήρωα Κωνσταντίνου Ψιλλή, αυτά παρέμειναν για ενάμιση μήνα αμάζευτα.
Αν και τα είχε δει πρώτος ο περαστικός Πηλιάτης Κωνσταντίνος Καραξής κι αμέσως μετέφερε την είδηση στο χωριό, ο γιατρός και πατριώτης Μηνάς Χαλκιάς πρότεινε να περιμένουν την αποχώρηση των Γερμανών, διαφορετικά θα μπορούσαν να βρουν χειρότερο μπελά. Οι Γερμανοί λίγο πριν φύγουν είχαν αφηνιάσει, έφταναν και οι πληροφορίες για τις θηριωδίες στην Κρήτη, έτσι η κατάσταση γινόταν όλο και πιο δύσκολη.
Λίγο μετά το φευγιό των Γερμανών, που έγινε 4 Οκτώβρη του 1943 και το πετυχημένο Επαναστατικό κίνημα της 5ης Οκτωβρίου, που εκδηλώθηκε στις Μενετές, ο πυλιάτης Μιχάλης Λαχανάς και ο γαμπρός του Βασίλης Οικονομίδης, έτρεξαν στο Προνί και μάζεψαν ότι επέμεινε από το κορμί του Ψυλλή και το ανέβασαν στις Πυλές.
Το έβαλαν μέσα στην εκκλησία της Παναγίας. Οι γυναίκες του χωριού περιποιήθηκαν και μοιρολόγησαν το νεκρό σα να ήταν παιδί τους.
Οι Πυλιάτισσες ήταν οι πρώτες που απέδωσαν τις τιμές στον ήρωα που έπεσε στην Κάρπαθο.
Ο Ψιλλής τάφηκε στο νεκροταφείο των Πυλών, με όλους τους κατοίκους του χωριού να αποδίδουν κάθε τιμή και να ακολουθούν το κιβούρι με το συναίσθημα της χαρμολύπης να κυριαρχεί στις ψυχές και να βγαίνει μέσα στα μάτια τους. Χαρά, γιατί η Κάρπαθος μόλις ντυνόταν τη γαλανόλευκη, λύπη, αβάσταχτο πόνο μα και απερίγραπτη περηφάνεια γιατί ένας άγνωστος Χιώτης αντάλλαξε τη ζωή του για τα ιδανικά του και τη μάνα Κάρπαθο.
Το ταλαίπωρο πολεμικό σκαρί
Από την άλλη το σκάφος HDML-1381 που είχε κατασκευαστεί τον Νοέμβρη του 1943 ζούσε και πλήρωνε τις δικές του αμαρτίες! Τώρα θα περνούσε στα χέρια των Γερμανών, άλλαζε όνομα και χαρακτήρα και θα επιχειρούσε γύρω από τη Ρόδο.
Τράβηξε για το ναύσταθμο Λέρου και έγινε το Γερμανικό KJ 25, κάτω από τον διοικητή Brandt Brandenburger.
Γέμισαν ακόμη και με τσιμέντο τα αμπάρια του και έπειτα το έβαλαν να τριγυρνά τα Δωδεκάνησα και να εμβολίζει ψαροκάϊκα, ψάχνοντας για Εγγλέζους και Έλληνες πατριώτες. Άλλωστε είναι καταγραμμένος ο εμβολισμός και η βύθιση του βρετανικού LS 43 σε τουρκικά νερά. Στη συνέχεια αιχμαλώτισαν και μετέφεραν το πλήρωμα στη Ρόδο.
Επίσης χρησιμοποιήθηκε για την μεταφορά τροφίμων καθώς και ζωντανών αρνιών και προβάτων από την Τουρκία στην Ρόδο.
Κι όμως αυτό το σκάφος, με το παρατσούκλι “Το Θωρηκτό” αφού ήταν από τα τελευταία σκάφη που έμειναν αβύθιστα στα χέρια των Γερμανών, έμελλε να γράψει ιστορία και να κλείσει τον πόλεμο.
Η τελευταία χρήση του KJ 25 έγινε στις 9 Μαΐου 1945, όταν μετέφερε τον Γερμανό διοικητή του Ανατολικού Αιγαίου Otto Wagener στη Σύμη για την υπογραφή του εγγράφου παραίτησης.
Ο Γερμανός Στρατηγός έφθασε στη Σύμη και ενώπιον Επιτροπής Συμμάχων, τον Ταξίαρχο Μόφατ, τον Γάλλος Εκπρόσωπος και τον Συν/ρχη Τσιγάντε.
Ο Otto Wagener υπέγραψε το πρωτόκολλο άνευ αντιρρήσεως, άφησε το πιστόλι του στο Τραπέζι και έφυγε. Τότε Ο Βρετανός Ταξίαρχος Μόφατ πήρε το πιστόλι του Γερμανού και στράφηκε στον Τσιγάντε και του είπε:
«Το Τρόπαιο αυτό ανήκει στον Ιερό Λόγο, τον Απελευθερωτή των Νήσων».
Η διατήρηση της μνήμης
Λίγα χρόνια αργότερα, μέσα στη δεκαετία του ΄60, κατασκευάστηκε ένα μνημείο Ιερολοχιτών στη θέση που σήμερα είναι το σημερινό συντριβάνι στα Πηγάδια, όμως δεν άντεξε πολύ. Το γκρέμισαν και προτίμησαν να φτιάξουν κάτι περισσότερο ευχάριστο για τα μάτια και τη μνήμη. Τα νερά που χορεύουν δεν προκαλούν, δεν ανάβουν συνειδήσεις!
Η πράξη δείχνει την ουσιαστική στάση μας απέναντι στην ιστορία μας. Δείτε όμως και την κατάληξη του Ιταλικού και του Ινδικού στρατιωτικού νεκροταφείου που υπήρχαν στο νησί.
Όσο για τα κομμάτια του πρώτου μνημείου των Ιερολοχιτών, αυτά παρέμεναν στον περιβάλλοντα χώρο του Επαρχείου Καρπάθου παρατημένα για πολλά χρόνια.
Ωσότου, στις αρχές του 2003 και με δική τους πρωτοβουλία, ο τότε πάρεδρος του τοπικού διαμερίσματος Πυλών κ.Γιάννης Ζαμαλής και ο τοπικός σύμβουλος κ. Γεώργιος Ασλανίδης, τα μετέφεραν και τα έστησαν στο Προνί Πυλών, δίπλα ακριβώς από το χώρο όπου σκοτώθηκε ο Ιερολοχίτης Ψιλλής και τραυματίστηκε ο Μανώλας.
Ευτυχώς αρκετοί Καρπάθιοι και κυρίως οι κάτοικοι των Πηλών δεν έβαλαν στο αρχείο την υπόθεση. Θυμούνται, τιμούν και προπαντός μεταφέρουν την ιστορία του Ψυλλή και των συντρόφων του μέσα στον χρόνο. Αποδεικνύουν ότι τίποτε δεν πεθαίνει αν πρώτα δεν το διαγράψουμε από το μυαλό μας.
Μαρτυρίες
Αρχιμανδρίτης Καλλίνικος Νικόλαος Μαυρολέων
Πηγές
http://www.hmsmedusa.org.uk/medusa_trust.html
http://www.navypedia.org/ships/germany/ger_mine_kj25.htm
http://www.worldnavalships.com/forums/showthread.php?p=165173
