Ο Ηλίας Βασιλαράς είναι ο πρόεδρος του Ινστιτούτο Λαϊκού Πολιτισμού Καρπάθου του Τμήματος Φιλολογίας πανεπιστημίου Αθηνών ωστόσο στην Κάρπαθο είναι πολύ γνωστός για τις πρωτότυπες ιστορικές του έρευνες που μάλιστα φέτος της χαρήκαμε ζωντανές στις θαυμάσιες εξορμήσεις του Συλλόγου Γυναικών Σπόων. Είναι όμως ακόμη γνωστότερος για το βαρύ και ταυτόχρονα ξεχωριστό ποιητικό ταλέντο του.
Θα τολμούσαμε να γράψουμε ότι η ιστορική γνώση και το ποιητικό του χάρισμα αποτελούν έναν εκρηκτικό συνδυασμό και απογειώνουν το αποτέλεσμα του Ηλία Βασιλαρά. Απόδειξη είναι ένα από τα ποιήματα της συλλογής «Τα ακριτικά μου», μια ακόμη επιμελημένη έκδοση του Ινστιτούτου Λαϊκού Πολιτισμού της Καρπάθου, το 2019.
Μέσα λοιπόν στο έργο του Ηλία Βασιλαρά ξεχωρίζουν οι στίχοι, οι οποίοι έχουν και μια σπουδαία πρωτοπορία! Είναι το πρώτο ποίημα, μετά από 231 χρόνια, που γράφτηκε από χέρι Καρπάθιου και εξυμνεί τον ναύαρχο Λάμπρο Κατσώνη και τη νικηφόρα ναυμαχία του κατά των Τούρκων στην Κάρπαθο.
Με την άδεια του ποιητή, τα Καρπαθιακά Νέα παρουσιάζουν σήμερα, για πρώτη φορά στο διαδύκτιο, το συγκεκριμένο έργο του Ηλία Βασιλαρά, μαζί με τα προλεγόμενα, γραμμένα από τον ίδιο τον δημιουργό:
Δεν μπορούσα ποτέ να καταλάβω, γιατί το γνωστό τραγούδι του Λάμπρου Κατσώνη «Σούφρανο από την Άντρο σταβέντου από τη Τζιά» εχαρακτηρίζετο ως καρπάθικο τραγούδι (σούφρανο: δυτικά, σταβέντο: ανατολικά).
Το είδα σε κάποιο σχολικό βιβλίο χαρακτηρισμένο έτσι και δεν ήξερα το λόγο. Ίσως επειδή τραγουδιέται και χορεύεται στην Κάρπαθο σαν τραγούδι του ζερβού χορού; Και γιατί άραγε οι Καρπάθιοι -πως το παθαν – και δεν αναφέρθηκε κανείς ποιητικά στη νίκη του Λάμπρου Κατσώνη κατά των Τούρκων με τη φρεγάτα του ΑΘΗΝΑ ΤΗΣ ΑΡΚΤΟΥ στην ναυμαχία ανατολικά της Καρπάθου στις 20 Αυγούστου 1788 (με το σημερινό ημερολόγιο 31 Αυγούστου) που οι Τούρκοι είχαν πάνω από 500 νεκρούς κι άλλους τόσους τραυματίες;
Η ιστορία αυτή δεν ήταν γνωστή ή τουλάχιστον δεν ήταν σε όλους γνωστή.
Θυμάμαι τον Μανώλη του Βασίλη του Πιπέρη, παιδιά τότε στη δεκαετία του ΄50 να μας λέει, πως σύμφωνα με τη γιαγιά του την Αννούσαινα τότε 80 χρονώ, ο Λάμπρος Κατσώνης επόμεινε, λέει, μια βραδιά σπίτι τω, που είναι όντως ένα από τα πιο παλιά και όμορφα σπίτια στη μέση του χωριού (Σπόα).
Είχε βγει με κάποια παλικάρια του να πάρει τρόφιμα και ζώα ότι του διναν, έτσι της έλεγε ο παππούς της. {Προσωπικά έχω τη φωτοτυπία μιας γκραβούρας (ε΄β΄208) «Η ναυμαχία εις τα ύδατα της Καρπάθου» 20 Αυγούστου 1788 – εδώ και 40 χρόνια από τη Μαριγούλα Κρητσιώτη.
Το τραγούδι του ζερβού χορού, που αναφέρεται στη ναυμαχία της Καρπάθου, το έγραψα με αφορμή τις εκδηλώσεις που γίνονται τα τελευταία χρόνια, υλοποιώντας μια ιδέα του Γιώργου Τσαμπανάκη, γιατί ήθελα να εξυμνήσω τη νίκη του Κατσώνη που μέχρι τώρα δεν έχει κάνει κανείς άλλος Καρπάθιος.
Το χίλια εφτακόσια ογδόντα οκτώ
στην Κάρπαθο εγίνη μιάλος χαλασμός
Ο Λάμπρος ο Κατσώνης με τη φρεγάτα του
πολέμησε τον Τούρκο με την αρμάδα του.
Ολάκερη ημέρα επολεμούσασι
Σαριάτες και Εσποϊτες των εθωρούσασι.
Εχάλασε ο κόσμος απού τις κανονιές
τέδοιο κακό (δ)εν εί(δ)α στο τόπο τω ποτές…
Πριν βασιλέψει ο ήλιος και τ΄άστρι πριν να βγει
ίσα με χίλιους είχα χαμένους οι οχτροί
κι εκόψασι οι Τούρκοι κι επή(γ)ασι στη Ρόδο
κι από τον Λάμπρο είχα πάλι κακό τσαιρό.
Ηλίας Βασιλαράς
Αύγουστος του 2013
1.9.2022
Καρπαθιακά Νέα
