Και είναι πολύ μακριά η δύση (2012)
Πρόλογος
Καιρός να γράψω
Αρκετά ζύμωσα
αρκετά περπάτησα
Και το ψωμί μένει ακόμη στο ντουλάπι
κι ο κόσμος είναι ακόμη στρογγυλός
Χάραξα τη ζύμη χάραξα το δρόμο
Κανείς δε χόρτασε κανείς δεν άλλαξε
Νερό δεν έτρεξε στα αυλάκια
Η αβροχία φύσηξε εδώ
ή και παντού Ποιος ξέρει
Καιρός να γράψω
Σωτήριον έτος 2011
Ειρωνικόν
Την αδελφή του Κάδμου μη φοβάσαι
εκ της σαρκός σου σαρξ είναι και αίμα σου
Την έπλασε η αθάνατη πνοή σου
Θυμάσαι;
Όταν την καταδίωκε ο Δίας
τ’ αδέλφια της διέτρεξαν μιαν ήπει-
ρο -όνομα δεν είχε τότε η Δύση-
ευλόγησαν το χώμα που είχε πατήσει
Μη σκιάζεσαι
Η Ευρώπη αν υπέκυψε στον Δία
κάτω από αιώνια πλατάνια
γέννησε μια καινούργια πολιτεία
και έδωσε στον κόσμο τον Ραδάμανθυ
Η ΟΡΓΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ
Δεν ταίριαζε ο μύθος της πιστής Πηνελόπης
σ’ ερεβώδεις καιρούς σαν τον δικό μας
της χάρισαν όχι έναν εραστή
μα όλους τους μνηστήρες
Τόσοι χρειάστηκαν να δημιουργηθεί ο Πάνας
να πάρει λίγο απ’ τον καθένα τους
το βλέμμα το μουσούδι την ουρά
Κι ο Οδυσσέας;
Οργίστηκε μας λένε
Εύκολα ξέχασε την Κίρκη με τον Τηλέγονο
την Κασσιφόνη
Στην κόρη του Ήλιου πώς ν’ αντισταθεί
Μα να ’ναι άπιστη η Πηνελόπη;
Και ποιος θα συμβολίζει τώρα την αιώνια πίστη;
Α! Χωρίς σύμβολα πώς θα ζήσουμε
τώρα που δίχως πίστη εύκολα ζούμε
Κι όμως είναι πολύ απλό
Ας μην αλλάζουμε τους ήρωες των μύθων
Μόνο στα παρα-μύθια ζουν αυτοί καλά
κι εμείς καλύτερα
Που πότε δε μας λένε
να πάμε προς τα εκεί
να ζήσουμε σαν ήρωες των μύθων μας
αφού σαν άνθρωποι
έστω τιμωρημένοι απ’ τους θεούς
δε θα μπορέσουμε να ζήσουμε
ποτέ
ΠΕΛΟΨ
Έφερες στη χώρα τη χλιδή
τύλιξες τον διάφανο αέρα με οσμή
του πλούτου
τη θάλασσα τον ήλιο με ομίχλη
Κι ήρθε ο Όμηρος
Άφησε μια λέξη στην άκρη του πελάγου
Άναψε έν’ αστέρι στα ίχνη του χρόνου
Κι εμείς
παιδιά της πλησμονής
διαλέξαμε
ΑΓΕΛΑΣΤΟΣ ΠΕΤΡΑ
Πάνω σου κάθισε η γερόντισσα
όταν τον ουρανό είχε διασχίσει
κι είχε διαβεί ολόκληρη την πλάση
Μέρες εννέα κι άλλες τόσες νύχτες
ταξίδευε
Δέχτηκες τότε την καρδιά της στη δική σου
θέλησες να της δώσεις την ύλη σου
μα δεν μπόρεσες να δαμάσεις τη θεά
Πώς έγινες γερόντισσα
τη ρώτησες
Δεν είναι μεταμόρφωση
σου απάντησε η θεά
Η μάνα Γη γερνάει
όταν χαθεί
η Κόρη
ΕΡΟΣ-ΕΡΕΒΟΣ
Το Χάος
η Γαία
οΈρος
Ακατέργαστη πέτρα
πρωτόγονη ρώμη
ορμή του Δία
πρωτόγνωρη τέρψη των θνητών
πρωτάκουστη
θλίψη
Γεννιέται.
γεννά
θεριεύει
απόλλυται
στην ίδια γη
σε
άλλο
Χάος
ΥΠΕΡΒΟΡΕΙΟΙ
Σας γέννησε η ψυχή η ελληνική
Και είπε: η χώρα σας ν’ απλώνεται
σε φως λαμπρό σε αέρα διάφανο
μέσα σε αέναη γιορτή
Ύστερα
σας έστειλε τη Λήδα τον Απόλλωνα
τους έδωσε εντολή
να σπείρουν κόκκους ουτοπίας
Και τώρα εμείς
σαν δράκοντες σταλμένοι από την Ήρα
σκοτώνουμε τον Ήλιο
του Αιγαίου
θολώνουμε τα ιερά ρυάκια
τα δικά μας
Γέννησε η ψυχή μας τον Βορρά
Εμείς γιατί εξοριστήκαμε στον Νότο;
Παρενθέσεις και αγκύλες
(ποιητική σύνθεση)
Ο δρόμος που πήραμε οδηγεί στη θάλασσα
Κι η θάλασσα γεμίζει τα κοχύλια της
με τα δικά μας όνειρα
Να γράφεις ό,τι δεν έχει γραφτεί ποτέ, να
γράφεις ό,τι γράφεται από την αρχή του Χρόνου.
Ιερογλυφικά, γράμματα, λέξεις ταξιδεύουν από
το όνειρο στη σκέψη από τη σκέψη στο χαρτί.
«Γράφω». Η λήθη ξυπνά την αλήθεια. Το
α στερητικό θεριεύει, γίνεται α θαυμαστικό,
άλφα σ’ έναν κόσμο θαυμαστό, με το ωμέγα ν’
αντιφεγγίζει το φεγγάρι.
Και συνεχίζεις…
Ή μήπως επιστρέφεις…
Η Ιθάκη καρτερούσε στην αγκαλιά του χρόνου
ζούσε στον αργαλειό τα όνειρά της
κεντούσε λέξεις χιλιοειπωμένες
που όμως ποτέ δεν είχαν ειπωθεί
Να ξαναζήσει θέλησε το παρελθόν κι ο χρόνος
εκδικήθηκε. Βιολέτες άλικες γεννούσε η
στιγμή. Οι ηλιαχτίδες εξαντλήθηκαν. Ταξίδι
στο πιο άγριο παρελθόν. Ή μέλλον. Τρέξε.
Τρέξε,
δεν θα προλάβεις. Φύγε. Ένα τεράστιο κενό
μπροστά, στο δρόμο σου. Ένα τεράστιο
κενό το
Είναι σου.
Περπατώ σε χώρους που με αγνοούν
Να είσαι μια παρένθεση
στων άλλων τη ζωή
Να είσαι μια αγκύλη στην
παρένθεση
της νιότης σου
Κι ενώ εσύ φυλακίζεσαι
μέσα στις αγκύλες
η Λερναία Ύδρα καραδοκεί
οι παρενθέσεις πολλαπλασιάζονται
Ρίξε μου ένα νήμα Θεέ μου να βγω απ’ το λαβύρινθο
ρίξε μου ένα κύμα να με πάει στη Νάξο
να προλάβω την Αριάδνη
Να έχεις το σθένος να γίνεις
αυτό που είσαι
με όλα τα συστήματα
γονίδια-κοινωνία
μοίρα-μερίδιο
να σε αντιμάχονται
Η Λέξη είναι μια αχόρταγη θεά
εκδικείται αν οι βωμοί της μείνουν άδειοι
Στην ίδια παραλία. Κρατά σφιχτά τα χε-
ράκια των παιδιών της. Ξένοι, μυριάδες ξέ-
νοι γύρω- άφησαν τα όπλα, φόρεσαν υπερο-
ψία. Έχει γίνει μόδα η ανορεξία κι ας μην
προκαλεί αποστροφή το φαγητό ή ο κρύφιος
φόβος, αν εσύ χορτάσεις, ο άλλος να μείνει
νηστικός.
Δεν μαγεύουν πλέον οι λέξεις
Ψάχνει νά βρει το σημείο
που η λέξη γίνεται τροφή
Έμειναν άραγε σημάδια;
Άδικα τα αναζητεί
Σαν να κρατούσαν κάποια χέρια
αόρατα
μία τεράστια
γομολάστιχα
Όλα έχουν διαγράφει
Τα παιδιά της κρατούν από μια μεγάλη
σοκολάτα γάλακτος. Μικρή έλεγε σοκολάτα·
πίστευε πως έτσι θα γινόταν πιο νόστιμη. Σε
λίγο έχει δυο μισές σοκολάτες στο χέρι.
Από τα βάθη του χρόνου
η έρημος ακολουθεί τα βήματά μας
Η ιεροσυλία ντόπιων και ξένων φέρνει κά-
ποια στιγμή ευημερία. Φέρνει μαζί την προ-
σφυγιά.
Μυριάδες πάλι οι ξένοι
Και πρόσφυγες
εμείς
στη μοναξιά μας
Άμμος της ερήμου. Λαθρομετανάστες
τους βαφτίσανε. Πώς αλλιώς; Ήρθαν από μα-
κριά – όπως κάποτε πήγαμε εμείς. Στα κρυ-
φά όμως οι άλλοι. Στα κρυφά.
Το χώμα να φεύγει κάτω από τα πόδια μας
Το χώμα το ελληνικό να μη φτάνει
για όλους μας
Και είναι πολύ μακριά η Δύση
Από τα βάθη του γιαλού
από του χρόνου τα βάθη
φράχτες δεν μπήκαν γύρω
από τα νησιά
συνοριακό πλέγμα
το πέλαγο
Κι οι άλλοι δεν διστάζουν
να πνιγούν
Λίγη Ευρώπη
Αδέλφια
δώστε μας λίγο χώμα από την ήπειρο των
δύο Πολέμων.
Συρματοπλέγματα
ξηλώστε τα
δέστε τους
Τολμούν
να ζητούν την Ελπίδα
στο κουτί της Πανδώρας
Πόσο άλλαξε
πόσο
δεν
άλλαξε
αυτός ο κόσμος
Η όαση είναι δώρο της ερήμου
κι η ποίηση είναι κόρη της σιωπής
Οι πλαγιές ταξιδεύουν στα βάθη του λόγου
ξεκινούν για το άπειρο της σιωπής
αγκαλιάζουν στις λέξεις τα σημάδια
του πόνου
ξεδιπλώνουν τα χρώματα της αστραπής
Ανεβαίνει κι ο χρόνος ταξιδεύει μαζί της
Ξαποσταίνει στο λόφο καρτερεί στις πλαγιές
μια πικρή μελωδία αντηχεί στη φωνή της
να μπορούσε να μη μεγαλώσει ποτέ
Θα ’ρθεί καιρός να τα ξεχάσει
Θα ’ρθεί καιρός να θυμηθεί
σταγόνα ο χρονος
στάσιμος στην άκρη του πελάγου
Νερό
από πηγές υφάλμυρες
Πόσο θα ήθελε
να κυνηγούσε πάλι χαμομήλια
να φαινόταν ανέμελη
στης πλαγιάς το ρυθμό
Αστέρι στην Άκρη
της Αιωνιότητα
21-11-1991
Στη γιορτούλα σου φέτος δεν μπόρεσα να ’ρθω
με κράτησαν
μακριά
υποχρεώσεις
γήινες
αταίριαστες με την καινούργια μου ιδιότητα
της Ραχήλ που ψάχνει να βρει το παιδί της
Ήμασταν όμως εκεί κι Εσύ το ξέρεις
Μπήκαμε στην αυλή σου
γονατίσαμε ευλαβικά
0 αδελφός σου έσπειρε γύρω του
μαργαριτάρια
να βρουν τροφή αθάνατη
οι καρδερίνες
κι εγώ είπα ν’ αφήσω μια στάλα ζωή
για τα λιθάρια της εξώπορτάς σου
Μα δεν μου είχε απομείνει
Επίλογος
Γράφω
χαράζω με μαύρα γράμματα
το όνομά μου
σε λευκή ταφόπετρα
παλεύω την αιωνιότητα της γραφής
με τη δική μου φευγαλέα υπόσταση
θραύω
μέσα στα χέρια μου
την ανέκφραση του λόγου
σκάβω βαθιά μέσα στην
πέτρα
μ’ αυτά τα χέρια
που αύριο κληρονομούν
την ακινησία της
Γράφω
Ομότιμη Καθηγήτρια της Θεωρίας της Λογοτεχνίας και του Θεάτρου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, η Ζωή Σαμαρά γεννήθηκε στην Κάρπαθο (1935). Σπούδασε και δίδαξε στο Πανεπιστήμιο Columbia. Εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή υπό την εποπτεία του σπουδαίου θεωρητικού της λογοτεχνίας Michael Riffaterre. Έχει διδάξει σε πολλά πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού, καθώς και στη Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ. Εκτός από θεωρητικά συγγράμματα στην ελληνική, γαλλική και αγγλική, μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά της Ελλάδας και του εξωτερικού, γράφει ποίηση, δοκίμιο, κριτική βιβλίου. Έχει μεταφράσει ποίηση και θέατρο. Για το επιστημονικό της έργο έχει βραβευτεί επανειλημμένως, από γαλλικά και ελληνικά ιδρύματα και τους Προέδρους της Γαλλικής Δημοκρατίας Chirac και Mitterrand.
Είναι Επίτιμη Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, επίτιμο μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, τακτικό μέλος του Κύκλου Ποιητών. Διετέλεσε Πρόεδρος της Εταιρίας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης (2013-2016). Ίδρυσε και συνδιευθύνει το λογοτεχνικό περιοδικό Θευθ, οι δύο όψεις της γραφής. Αναφέρεται σε Διεθνή Who’s Who. Υπήρξε πρόεδρος του ΕΤΟΣ (της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης), αντιπρόεδρος του Κρατικού Ωδείου και του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και από το 1997 έως το 2016 πρόεδρος του Πανελλήνιου Διαγωνισμού Ποίησης της «Τέχνης» Κιλκίς. Οι εκδόσεις Champion (Παρίσι-Γενεύη) κυκλοφόρησαν το 2005 συλλογικό τόμο προς τιμήν της, με τον τίτλο Le verbe et la scène. Travaux sur la littérature et le théâtre en l’honneur de Zoé Samara.
