ΟΙ ΚΑΛΑΦΩΝΟΙ(1) ΤΟΥ... KΛΗ(Δ)ΟΝΑ ΣΤΑ ΠΗΓΑΔΙΑ

ΟΙ ΚΑΛΑΦΩΝΟΙ(1) ΤΟΥ... KΛΗ(Δ)ΟΝΑ ΣΤΑ ΠΗΓΑΔΙΑ

ΟΙ ΚΑΛΑΦΩΝΟΙ(1) ΤΟΥ… KΛΗ(Δ)ΟΝΑ ΣΤΑ ΠΗΓΑΔΙΑ

 

Γράφει ο Ανδρέας Ηλία Μακρής

 

Στα Πηγάδια παλιά σαν σήμερα, στις 24 Ιουνίου γενέθλιος ημέρα τ’ Αη Γιαννιού του Τιμίου Προδρόμου, με το κάθισμα του ήλιου στον κεντρικό δρόμο από το «Σιντριβάνι» προς Δασονομείο μεριά -εκεί που τα πιτσιρίκια έβρισκαν πάντα «καταφύγιο παιχνιδιού»- άναβαν καλαφωνούς να γιορτάσουν το έθιμο του «Kλή(δ)ονα», που ημερολογιακά συμπίπτει με τη μεγαλύτερη σε διάρκεια ημέρα του χρόνου(2).

 

Έθιμο με ρίζες στον «Xρυσούν Αιώνα» του Περικλέους («Golden Age» για τους αγγλόφωνους). Τότε με αφορμή θανατηφόρας πανδημίας (κακή ώρα, σαν και τώρα με τον «κορονοϊό») που ενέσκηψε στην πόλη-κράτος των Αθηνών, ο μέγιστος των Ελλήνων πολιτικών της Αρχαιότητας έδωσε εντολή να ανάψουν φωτιές παντού στην πόλη, να καθαρίσουν τις στράτες, να ασβεστώσουν τους τοίχους να εξολοθρευθούν τα μικρόβια να σωθούν οι Αθηναίοι.

 

Έκτοτε σε ανάμνηση της σωτηρίας της πόλης οι Αθηναίοι καθιέρωσαν το άναμμα της φωτιάς. Έθιμο το οποίο αδιαλείπτως συνεχίσθηκε σε όλη την Ελλάδα μέχρι τις μέρες μας. Αγόρια και κορίτσια περίμεναν πώς και πώς όλο το χρόνο το καθιερωμένο υπαίθριο «πάρτι». Συγκέντρωναν βουνούς-βουνούς -πρώτης τάξεως ευκαιρία να απαλλαγούν- όλη την παλιοτσαρία, τις παλιατζούρες, ό,τι άχρηστο υλικό φθαρμένων και σεσηπότων όδευε στον σκουπιδοτενεκέ λ.χ., στραπατσανισμένα καλάθια, στεφάνια της πρωτομαγιάς, κουτσοφρόκαλα, πατσα(β)ούρες, παλιά τετράδια, λεμονόκουπες κ.ά.

 

Από τη «Σκάλα» μάζευαν ό,τι άχρηστα υλικά ήταν παραπεταμένα λ.χ., σπασμένα κουπιά, διάκια, τιμόνια, τριμμένα παλαμάρια, σχισμένα δίκτυα, σαλαμάστρες, μουσαμάδες. Από τις Μαρoνές(3) και τις Αλμύρες (4) της γειτονιάς αποσπούσαν χλωρούς κλώνους, που όμως κάπνιζαν δυσφόρητα και από τους αυλότοιχους στα γειτονικά οικοπεδοχώραφα της Σοφίας Παράσχου-Χιωτάκη και Νικήτα Ι. Λυριστάκη έκλεβαν ξερούς ασπάλαθους(5) και όλα μαζί, τους έδιναν μετά φόκο(6).

 

Στο φόρτε της φωτιάς τα παιδιά αλαλάζοντα άρχισαν να υπερπηδούν τους καλαφωνούς ξανά και ξανά και εν αλλάξ, οριζοντίως, διαγωνίως και καθέτως κοντραστάροντας για τον μεγάλο σάλτο, με σημαιοφόρους από τους αρσενικούς (θέλει και ρώτημα;) τα φόβητρα της γειτονιάς που δε σήκωναν εναντιώσεις και φυσικά από το ασθενές φύλο, τα «αρσενικοθήλυκα» που όμως τραγουδούσαν κοροϊδευτικούς στίχους, που το νόημα τους παρέπεμπε σε μυοκτονία, σε απολύμανση:

 

«΄Οξω ψύλλοι τσαi κοριοί! απ’ της Ανετζούλας το βρατσί!…» κλπ, κλπ.

 

Και δώστου οι αργόσχολοι να εισπράττουν τα παιδικά χάχανα και να ξεκαρδίζονται στα γέλια.

 

Οι άνδρες -αεί παίδες- και οι μάνες φορτισμένες από συναισθηματικό παλιμπαιδισμό συγκεντρωμένοι γύρω από τους καλαφωνούς παρακολουθούσαν τη γοητεία του τελετουργικού εθίμου, καμάρωναν τα αρσενικά και θηλυκά που ξαναζωντάνευαν την πανάρχαια παράδοση κι άρχιζαν να υπερπηδούν τις φωτιές, νοσταλγώντας ίσως της νιότης «τα παιδία παίζει», ενώ οι πιο σοβαρές το απολάμβαναν λέγοντας:

 

«Εί(δ)ες τα καλέ τα αφορεσμένα, πως πη(δ)ού…»

 

Από κοντά οι Ιταλοί καραμπινιέροι, αργότερα και οι Έλληνες χωροφύλακες να χαζεύουν το σπαραξικάρδιο θέαμα, μέχρι που σιγά-σιγά έσβηναν οι καλαφωνοί προς μεγάλη απογοήτευση μικρών και μεγάλων πρωταγωνιστών.

 

Οπότε, άντε «και του χρόνου!» η ευχή όλων «και… φύγαμε», έλεγαν ένας-ένας αποχωρώντας.

 

Για τα αποκαΐδια φρόντιζε την επαύριον ο Σπύρος, ο καλοκάγαθος δημοτικός οδοκαθαριστής. Άλλωστε, τότε δεν υπήρχε καν περιβαλλοντικό πρόβλημα. Η σημερινή καταναλωτική αποχαλίνωση των Νεοελλήνων με την ανεξέλεγκτη επιβάρυνση του περιβάλλοντος και τον έκλυτο οικονομικό βίο ήταν άγνωστη τραυματική εμπειρία.

 

Γι αυτό καταντήσαμε τη Φύση, παρά φύσει… και μας εκδικείται σήμερα, πληρώνοντας βαρύ τίμημα με την υγεία μας..

 

__________________

 

1. Φωτιές. Τότε δεν υπήρχαν τα σημερινά… ενέσιμα εμβόλια.

 

2. Οι Σκανδιναβοί την ίδια μέρα γιορτάζουν στην ύπαιθρο το «Μεσοκαλόκαιρο».΄Εθιμο παρόμοιο, με φωτιές, μουσική, τραγούδια και προπάντων, μπόλικο αλκοόλ! Μα τι λέω, κρασοκατάνυξη μέχρι τελικής πτώσεως. Πραγματικά, «Bar… Crowl». (Σιγά μην έχαναν την ευκαιρία οι απόγονοι των Vikings!)

 

3. Παλιά επί Ιταλοκρατίας, στον εμπορικό δρόμο από το «Σιντριβάνι» προς «Σήσαμο» μεριά και την «Ακρόπολη» υπήρχαν δεντροστοιχίες από μαρωνές (μουριές).

 

4. Στην προκυμαία υπήρχαν οι δεντροστοιχίες με τα θαλασσόδεντρα (αρμύρες).

 

5. Οι νοικοκυραίοι (που θα έλεγε και ο Ευάγγελος Αβέρωφ) για να αποτρέψουν τους επίδοξους κλέφτες που λιγουρεύονταν και στοχοποιούσαν τις αγκινάρες (σύριζα του τοίχου φυτεμένες) τοποθετούσαν ασπαλάθους στο ύψος του αυλότοιχου, πλακωμένοι πρόχειρα με μεγάλα αγκωνάρια. Σιγά όμως τα εμπόδια για τα…«κλεφταρίδια» της γειτονιάς.

Τι λέτε ρε μάγκες ας πούμε: Γιώργο, Αντρέα, Λάκη, Ντίνο, Χαρή, Ηλία, Γιαννάκη, Μιχάλη, Φραγκιό κ.ά..

 

6. Φωτιά.

 

Aπόσπασμα από το βιβλίο μου:

ΠΟΤΙΔΑΙΕΩΝ! ΕΥΘΥΜΑ, ΣΟΒΑΡΑ & ΚΩΜΙΚΟΤΡΑΓΙΚΑ