Εμείς, οι Καρπάθιοι, έχουμε ένα απίστευτο προνόμιο, να μας μιλούν τα άψυχα, ακόμη και εκείνα που δεν είχαν ποτέ ζωή, αρκεί να πέρασαν μια στιγμή από το πέλαγος μας, να πλύθηκαν στα νερά μας ή να ένιωσαν μια στιγμή τον μπονέντη, τον άνεμος που όσο είμαστε στη στράτα του, γκρινιάζουμε, μα όταν ξεπεράσουμε τους κάβους τον αναζητούμε όπως τα μωρά τη μάνα τους.
Μια ανάσα από τις Μενετές, σε ένα από τα ξωκλήσια, γινόμαστε μάρτυρες της σύγχρονης ιστορίας του τόπου. Τρυπώνουμε στην κουζίνα στους Άγιους Ανάργυρους και τα μάτια μας διαβάζουν ένα προς ένα τα αντικείμενα. Στεκόμαστε σε ένα καπάκι από τσουκάλι. Ένα σκεύος από κείνα που χρησιμοποιούν για να μαγειρέψουν και να φιλέψουν τους πιστούς που επισκέπτονται το ξωκλήσι στη γιορτή των Αγίων. Πάνω στο καπάκι διαβάζουμε το όνομα του δωρητή!
«Νουλίτσα και ιατρός Ηλίας Χωρατατζής». Αυτό καπάκι λοιπόν μας μίλησε! Για τον Ηλία Χωρατατζή λοιπόν το πολύ μικρό αφιέρωμα. Έναν από τους αληθινούς πατριώτες που άφησε εποχή με τους αγώνες του για την Κάρπαθο.
Γεννημένος στα 1922, στις Μενετές Καρπάθου, το χωριό των καλλιτεχνών της εποχής, ολοκλήρωσε το ιταλικό δημοτικό σχολείο, και το γυμνάσιο στην φτωχομάνα, τον Πειραιά.
Ο πάππους Μιχάλης και η γιαγιά, είναι που φροντίζουν για αυτόν, όμως τα φώτα στο δρόμο της αναζήτησης ανάβει ο θείος του, γιατρός και ιδρυτής της «Καρπαθιακής», Γιώργος Γεωργίου, με την δική του παραίνεση και τη φροντίδα, ολοκληρώνει με επιτυχία της σπουδές στην ιατρική σχολή Αθηνών.
Στα χρόνια του εμφυλίου υπηρετεί γιατρός, θυμάται καλά εκείνα τα χρόνια ο αδελφός του Μιχάλης, τα περιγράφει ολοζώντανα, το κράτος δεν του δίνει το αναμενόμενο αστέρι, για να αποφύγει το μικρό μηνιάτικο, τον αφήνουν με τον βαθμό του στρατιώτη, τον προωθούν στην πρώτη γραμμή, στα βουνά του Γράμμου. Λιγοστά βγαίνουν τα λόγια, για την περιπέτεια που έσπασε για χρόνια την χώρα σε δυο κομμάτια.
Ο Ηλίας παντρεύεται την επίσης Μενετιάτισσα, Ρίτα Παναγιώτη Μελισσινού. Το 1957 οικογενειακώς, ταξιδεύουν για την Αμερική.
Το παράδειγμα του ανθρακωρύχου πατέρα επαναλαμβάνεται.
Σαν εξορισμένοι με το μυαλό σταθερή πυξίδα στον τόπο τους, στις ρίζες τους, όλοι οι μετανάστες Δωδεκανήσιοι, φτιάχνουν μια παροικία που τα μελλοντικά χρόνια ακόμη θα σιγοκουβεντιάζουμε για αυτήν.
Δεν περιγράφονται, από τη μια ο αγώνας του γιατρού πάνω στο επάγγελμα, αληθινή τιμή στον όρκο του Ιπποκράτη, μα απ΄την άλλη, δεν υπάρχει δείκτης ρολογιού να μετρήσει και τις ώρες που έκαμε μέσα στα συλλογικά όργανα, που ήταν και πρωτεργάτης, παλεύοντας να κρατήσει ήθη, έθιμα, αλλά και να καταγράψει τις προφορικές μνήμες.
Το επεισόδιο στο ΟΛΥΜΠΙΑ
Ήταν στο υπερωκεάνιο ΟΛΥΜΠΙΑ στο μακρύ ταξίδι για την Αμερική, όταν ένας πιτσιρίκος με σπασμένη την σκωληκοειδή απόφυση, μέτραγε ώρες για τον άλλο κόσμο.
Μα ο γιατρός, Ηλίας Χωρατατζής μαζί με τον συνταξιδιώτη του, επίσης γιατρό Νικόλαο Μάλτα, αλλά και τον γιατρό του πλοίου, τον Πικραμένο, σήκωσαν μανίκια, το πήραν πάνω τους και έκαμαν το δύσκολο χειρουργείο μέσα στο βαπόρι.
Ο Μανώλης Κασσώτης, ανοίγει την καρδιά του, μας εκμυστηρεύεται λεπτομέρειες για τον φίλο του:
Στο Νοσοκομείο του Sommerville στο New Jersey, που υπηρετούσε ο ιατρός Ηλίας Χωρατατζής, νοσηλευόταν και ένας βαριά άρρωστος συμπατριώτης μας. Ένα απόγευμα που πήγαμε να το επισκεφθούμε τον βρίκαμε ευδιάθετο με πολύ ανεβασμένο το ηθικό του. Παραξενευτήκαμε, αλλά μόλις κάτσαμε μας έλυσε ο ίδιος την απορία λέγοντας μας: “Μόλις τώρα έφυγε ο γιατρός, ήταν εδώ μαζί μου και για τρείς ώρες μου μιλούσε για την Κάρπαθο και μου έλεγε καρπάθικες ιστορίες”.
Το Μάιο του 1974 ετοιμαζόμαστε για το πρώτο Παν-Καρπαθιακό Συνέδριο, που έγινε στο Elizabeth του New Jersey, με την συμμετοχή αντιπροσώπων απ’ όλη την Αμερική και τον Καναδά. Το Συνέδριο θα παρακολουθούσε και Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας από την Νέα Υόρκη και όλοι προετοιμάζονταν, ιδιαίτερα ένας από τους νεοεκλέντες προέδρους ενός Καρπαθιακού συλλόγου. Για πρώτη φορά αναλάμβανε τόσο “υψηλό” αξίωμα και είθελε να εντυπωσιάσει το ακροατήριο. Σε μια από τις προκαταρτηκές συνεδριάσεις, ο εν λόγω πρόεδρος πήρε τον λόγο και είπε: “Χθές το βράδυ, ξύπνησα περασμένα μεσάνυχτα, και σκεπτόμουνα τον λόγο που θα εκφωνούσα, και για να μη τον ξεχάσω σηκώθηκα και τον έγραψα. Να σας τον διαβάσω για να μου πείτε και εσείς τη γνώμη σας”.
Στο αρχείο του καρδιακού φίλου του, Γιώργου Σακελλάκη, μέσα από ένα πλήθος ανεκδότων γραμμάτων συναντάμε το πάθος και την αγάπη του για την Κάρπαθο και ιδιαίτερα τις Μενετές. Επαναλαμβάνει τακτικά στον Γιώργο, ότι δεν διαθέτει χρόνο ούτε για «να κάτσει σε τραπέζι για φαγητό».
Καταπιάνεται με όλα τα καυτά θέματα του νησιού ενώ στέλνει παντού επιστολές, ζητώντας, απαιτώντας επιτακτικά, εδώ και τώρα, τις λύσεις στα σοβαρά προβλήματα.
Ένα πλήθος θεμάτων που απασχολούσαν το χωριό και την Κάρπαθο ήταν στην καθημερινή σκέψη του γιατρού.
Τι να πρωτοθυμηθούμε, την κατασκεύη του ελαιοτριβείου, την δημιουργία της κάτω πλατείας, που έπειτα ονομάστηκε 5η Οκτωβρίου 1944, την επέκταση του υποστέγου της εκκλησίας, το τουριστικό υπόστεγο στην παραλία του Μακρύ Γιαλού, τον κοινοτικό δρόμο προς το Λάι, την έρευνα για την ύδρευση των Μενετών.
Ο βαθειά θρησκευόμενος Ηλίας Χωρατατζής, είναι το παράδειγμα του φωτισμένου, ενωτικού Καρπάθιου, στις στείρες και αδιάφορες ημέρες που περνάμε.
Ο Μανώλης Κασσώτης, σκιαγραφεί με νόστο, τον αγαπημένο φίλο του,
«Αγαπούσε με παθολογική αγάπη την Κάρπαθο και εργαζόταν ακούραστα για να λυθούν τα προβλήματα της. Τόση ήταν η αγάπη του για το νησί μας, που πολλές φορές δάκρυζε όταν αναφερόταν σ’ αυτό. Όσο αγάπησε την Κάρπαθο, άλλο τόσο αγάπησε και την Καρπαθιακή παροικία της Αμερικής. Εργάστηκε σκληρά για να εξαλειφτούν οι διαφορές που υπήρχαν μεταξύ των Καρπαθίων από τα διάφορα χωριά της Καρπάθου και η σχετική του φιλοσοφία ήταν πως: «Εδώ στην Αμερική όλοι καταγόμαστε από το ίδιο χωριό».
Σε ετούτα, τα σύντομα περάσματα μας από την ζωή, αν απομένει κάτι σαν υστεροφημία, σίγουρα δεν είναι οι προσωπικές φωτογραφίες μας.
Όμως πρόκειται για την κληρονομιά που αφήνουμε στις επόμενες γενιές και ο Ηλίας Χωρατατζής, που έφυγε νωρίς, μόλις στα 66 του, στις 29 Ιουνίου 1988, είναι εκείνη η ηλιαχτίδα που μπορεί, ακόμη και σήμερα, να φωτίσει την γεμάτη σκοτούρες συννεφιασμένη εποχή μας.
Μανώλης Δημελλάς
Καρπαθιακά Νέα
