“…Η πολιτική θρησκεία του ήταν η Δημοκρατία…”! “…Για να κάνει την Κάρπαθο Ελλάδα….”!
“…Αλτρουιστής, χριστιανός, ανθρωπιστής…”.
Αυτά και άλλα πολλά ακούστηκαν στον αποχαιρετισμό, στο αντίο, του άγνωστου και λησμονημένου από τους πολλούς Ιωάννη Θ. Παχούλη.
Δευτέρα μεσημέρι, 14 Απριλίου 1924, ούτε ένα 24ωρο δεν είχε περάσει από το δημοψήφισμα για το πολιτειακό. Με ποσοστό 70% η Δημοκρατία ξεκινούσε να υπογράψει την σύγχρονη Ελληνική ιστορία, από την άλλη ένα δράμα ήταν σε εξέλιξη, στο νεκροταφείο Αθηνών δεν χωρούσε πια προσκυνητές.
Ο άτυχος νεκρός είχε πολλούς φίλους και άλλους τόσους εχθρούς, όμως εκεί, πάνω από το νωπό του μνήμα συναντήθηκαν όλοι!
Πρώτος ο πρωθυπουργός της χώρας Αλεξ. Παπαναστασίου, ο υπ. Ναυτικών, αξιωματικός Αλεξ. Χατζηκυριάκος, ο πρόεδρος Δημοκρατικών ενώσεων Ιωαν. Σιώτης (Γιατρός, υπουργός Παιδείας κατά την επανάσταση Πλαστήρα – Γονατά το 1922, παραιτήθηκε όμως γιατί διαφώνησε για την εκτέλεση τότε των έξι, Γούναρη, Στράτου, Πρωτοπαπαδάκη, Θεοτόκη, Mπαλτατζή και Xατζηανέστη, που καταδικάστηκαν σαν υπεύθυνοι και ένοχοι της Mικρασιατικής καταστρoφής).
Εκεί ήταν ο πρώην πρωθυπουργός Συνταγματάρχης Στ. Γονατάς, ένας από τους πρωταγωνιστές του κινήματος της 11ης Σεπτέμβρη 1922, τότε ουσιαστικά έδιωξαν το Βασιλιά. Επίσης ο Καντηλιέρης, ο Θεοδωρόπουλος και ο Δήμαρχος της Αθήνας, ο δικηγόρος Σπ. Πάτσης. Δεν έχει τελειωμό ο κατάλογος των παρουσιών σε ετούτο τον αποχωρισμό!
Σύσσωμη και η καρπαθιακή παροικία, αφού τον Φλεβάρη του ΄24, στις εκλογές του συλλόγου, ο Παχούλης υπερψηφίστηκε και είχε αναλάβει τα καθήκοντα Αντιπροέδρου της Ενώσεως. Παρόν ο νέος πρόεδρος των Καρπαθίων, ο Γ. Δασκαλάκης, ξεχώριζαν δυο γιατροί, ο Καραϊτιανός, μα και ένας άλλος θρύλος, με καταγωγή από το νησί, ο Βάσος Βέργης.
Ο Ιωάννης Θεοδ. Παχούλης, το πιθανότερο με καταγωγή από το χωριό Όλυμπος, ήταν από τους μορφωμένους Καρπάθιους, εργαζόταν στο μετοχικό ταμείο και είχε θέση τμηματάρχη. Ήταν παντρεμένος με την Αγλαΐα Παχούλη και είχαν ήδη 5 παιδιά.
Δεν ήταν από τους ήσυχους οικογενειάρχες, ένας αγωνιστής, πολύ περισσότερο ίσως και από αυτό που ζητά η πατρίδα! Βρέθηκε στο πλευρό του Βενιζέλου, αφού κι εκείνος είχε πιστέψει ότι αυτός ήταν ο πολιτικός που θα λύτρωνε το νησί, την Κάρπαθο, από τους κατακτητές.
Νεαρός ακόμη ο Παχούλης και με τις πράξεις του αποδεικνύει απαράμιλλο θάρρος και ανδρεία. Μέσα στον ενθουσιασμό και την ανάγκη του λυτρωμού, ενεργό μέλος της Δωδεκανησιακής Νεολαίας, θα καταταγεί μαζί με αρκετούς Καρπάθιος στο σώμα Γαριβαλδινών και θα πολεμήσει για την κατάληψη του υψώματος Δρίσκου, που βρίσκεται στα Γιάννενα. Εκεί σκοτώθηκε και ο Κερκυραίος ποιητής Λορέτζος Μαβίλης.
Σε αυτό το σώμα εθελοντών, δεν είναι τόσο γνωστό, βρέθηκαν να υπηρετούν πολλοί Καρπάθιοι μαχητές! Μπροστάρης ο ταγματάρχης γιατρός Βάσος Βέργης που μάλιστα τραυματίστηκε από σφαίρα «ντουμ-ντουμ», ο αεικίνητος Μενετιάτης Αντώνης Σκορδαράς, ο υποκόμος και σωτήρας του Βέργη, ο Ζαβόλας, ο Γιαβάσης και ο Πρωτόπαπας! (ίσως να υπάρχουν κι άλλοι, μα δυστυχώς δεν υπάρχουν γραπτές αναφορές και οι μαχητές είναι σίγουρο ότι δεν πάλεψαν για να βάλουν παράσημα στο στήθος).
Ο Γιάννης Παχούλης επέστρεψε από τον Δρίσκο έβγαλε και φύλαξε τον κόκκινο χιτώνα, το σύμβολο των Γαριβαλδινών πολεμιστών και συνέχισε τον αγώνα για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου. Αυτή τη φορά τα όπλα του ήταν η διπλωματία και η πολιτική.
Τράβηξε με τη γραμμή του Βενιζέλου και αγωνίστηκε με πάθος για τις αρχές του. Το τέλος ήρθε αναπάντεχα και στέρησε από το νησί έναν από τους πιο δυναμικούς πατριώτες της εποχής του.
Την Κυριακή, 13 Απριλίου, δύο βδομάδες πριν από το Πάσχα του 1924, περισσότεροι από 1.000.0000 πολίτες έτρεξαν στις κάλπες για να πουν ΝΑΙ ή ΟΧΙ στην αβασίλευτη δημοκρατία. Από τις 25 Μαρτίου μόλις μία μέρα μετά τον σχηματισμό κυβέρνησης, από τον κοινωνιολόγο-πολιτικό “αρχιτέκτονα της 1ης Δημοκρατίας” Αλ. Παπαναστασίου, είχε προηγηθεί η κατάργηση της βασιλείας από τη Δ΄ Εθνοσυνέλευση. Ο Παπαναστασίου από το 1911 είχε εισηγηθεί την εισαγωγή του θεσμού του δημοψηφίσματος στο Σύνταγμα και τελικά φάνηκε συνεπής απέναντι στις ιδέες και τις δεσμεύσεις του.
Το «Ναι» στην Αβασίλευτη Δημοκρατία σάρωσε και συγκέντρωσε το 69,78% των εγκύρων ψήφων και το «Όχι» το 30,02%. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν έγινε δεκτό από το Λαϊκό Κόμμα, την κυριότερη αντιβενιζελική παράταξη.
Η μελανή σελίδα στις εκλογικές διαδικασίες είναι η επίσημη και τελετουργική ανάμειξη του στρατού υπέρ της αβασίλευτης. Στο Σύνταγμα μπροστά σε πλήθη στρατιωτών διαβάζεται ειδική ημερήσια διαταγή. Οι στρατιωτικοί καλούνται «να πετάξουν το έμβλημα της αμαρτωλής δυναστείας». Πράγμα που γίνεται αμέσως με τα στέμματα από τα πηλήκια να ξηλώνονται και να ποδοπατιούνται!
Ο Καρπάθιος ερωτευμένος και παθιασμένος με την Δημοκρατία έτρεχε φουριόζος στα εκλογικά τμήματα που ψήφιζαν οι πρόσφυγες, οι ξεσπιτωμένοι Έλληνες από τις αλύτρωτες πατρίδες. Πίστευε και πάλευε για το ΝΑΙ!
Το τέλος θα γραφτεί λίγο πιο κάτω από το κτήμα του Νικολάου Θων στους Αμπελόκηπους. Η πετρόχτιστη έπαυλη του ανώτερου αυλικού, γιου του Βαυαρού λογιστή που ήρθε στην Ελλάδα με τον Όθωνα, είχε πρόσοψη στην Λεωφόρο Αλεξάνδρας και στη Λεωφόρο Κηφισίας, στις σημερινές οδούς Αιτωλίας και Θεοφάνους.
Κάπου εκεί, μπροστά στο εκλογικό τμήμα ένας στρατιώτης εκτελώντας χρέη φύλακα, διέταξε το άγνωστο διερχόμενο αυτοκίνητο, που στο τιμόνι βρισκόταν ο Παχούλης, να σταματήσει.
Τα μέτρα ήταν αυστηρά, κανένας δίχως ειδική άδεια δεν θα περνούσε. Σβέλτος και με το μυαλό στην μακριά μέρα, ο Παχούλης καθυστέρησε να πατήσει το φρένο και προσπέρασε για λίγα μέτρα τον φρουρό. Μάλιστα γράφτηκε ότι λόγω “κεκτημένης ταχύτητας συνέβη το ατύχημα”.
Ο φρουρός δεν δίστασε, όπλισε το τουφέκι, σημάδεψε και πυροβόλησε τον διερχόμενο οδηγό.
Το τέλος του Παχούλη γράφτηκε σιωπηλά, μα δεν άξιζε σε έναν τέτοιο αγωνιστή αυτός ο θάνατος!
Μέσα στη γιορτή της Δημοκρατίας και το πρώτο θύμα είχε ήδη αφιερώσει σε αυτήν τη ζωή του.
Η κηδεία του ορίστηκε για την αμέσως επόμενη μέρα, στις 14 Απριλίου 1924, από την μια η γιορτή της νίκης και από την άλλη ο θρήνος για τον θάνατο του Καρπάθιου Προέδρου των Φιλελεύθερων οργανώσεων της Αθήνας.
Ανάμεσα στους επικήδειους ξεχωρίζει ο φίλος, συμπατριώτης και συναγωνιστής Βάσος Βέργης. Ο γιατρός παρουσίασε το σπάνιο ήθος και τον αδαμάντινο εσωτερικό κόσμο του Παχούλη. Μια ψυχή γεμάτη από αληθινή πεποίθηση και προσήλωση στον εθνικό προορισμό, που με αυταπάρνηση, πίστη και ιδεολογική μανία, έφτανε σε τέτοιο βαθμό που παραμελούσε ακόμη και τις προσωπικές του υποχρεώσεις!
Μια παράξενη σύμπτωση, εκείνος ο Απρίλης ήταν αφιερωμένος στα 100 χρόνια από τον θάνατο ενός σπουδαίου φιλλέληνα, του Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, στον 6ο Βαρώνο Μπάιρον, ή όπως έμεινε γνωστός στη χώρα μας, ο Λόρδος Βύρωνας.
Ήταν 9 Απριλίου 1824, όταν ο Άγγλος ποιητής έπεσε στο κρεβάτι με δυνατό πυρετό. Παραμιλούσε διαρκώς, αλλά και τότε ακόμα παρακινούσε τους Έλληνες να συμφιλιωθούν, για να πετύχουν την απελευθέρωσή τους. Τα χαράματα 19 Απριλιου 1824, Δευτέρα του Πάσχα, άφησε την τελευταία του πνοή στο Μεσολόγγι, σε ηλικία 36 χρονών. Τα τελευταία του λόγια του ήταν για την Ελλάδα: «Της έδωσα τον καιρό μου, την υγεία μου, την περιουσία μου, και τώρα της δίνω τη ζωή μου. Τι μπορούσα να κάνω περισσότερο;»
Στη γιορτή για τον φιλέλληνα ποιητή Βύρωνα ο κοσμάκης έσπασε αυθόρμητα τη στρατιωτική ζώνη και συμμετείχε, δικαίως, με όλη την ψυχή του.
Ακόμη και σήμερα, με κάθε ευκαιρία τιμούμε τη μνήμη του, ίσως μια στιγμή να αμφιβάλουμε, μα σα διαβάζουμε τα ποιήματα του λυτρωνόμαστε από τις σκιές και γεμίζουμε θάρρος.
Για τον Παχούλη και τον κάθε Παχούλη, που έδωσε ότι πολυτιμότερο είχε, ο μικρός, ο μακρινός τόπος του, δείχνει να μη θυμάται, να μην αναγνωρίζει το όνομα του.
Ακόμη κι ξενόγλωσσες παραμάνες, σαν αντικρύσουν, μετά από πολλά χρόνια, το άγνωστο μωρό που ανάθρεψαν, βουρκώνουν, μπήγουν κρυφά τα δάκρυα και το αγκαλιάζουν πιο τρυφερά κι από την ίδια του τη μάνα. Μα δε βαριέσαι, που τέτοια τύχη.
Πόσο κρίμα, Ι.Θ.Παχούλης δεν κατάφερε, όπως και τόσοι άλλοι, να κρατήσει μια θέση στο συλλογικό μνημονικό μας…
Μανώλης Δημελλάς
14.4.2022
Καρπαθιακά Νέα
Πηγές
Εφημερίδες της εποχής: Ακρόπολη, Αθήνα, Δωδεκανησιακή Αυγή, Ελεύθερος Τύπος, Δημοκρατία 3-4/1924
http://paysanias.blogspot.gr/2013/06/blog-post_30.html
http://diogenisgrpontios.blogspot.gr/p/1922-1923-22-2-1922.html#!/p/1922-1923-22-2-1922.html
http://www.ethnos.gr/politismos/arthro/to_proto_dimokratiko_dimopsifisma-832459/
