του π. Συμβούλου Πολιτισμού του Επαρχείου Καρπάθου ΗΝ Κάσου – πρώην Προέδρου του Πολιτισμικού Οργανισμού Ολύμπου Καρπάθου (Π.ΟΡ.Ο.Κ.) Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη
Μετά από 360 τόσα χρόνια υποταγής στο βάρβαρο ασιάτη δυνάστη, ένα έθνος ακέφαλο, καθημαγμένο και εξανδραποδισμένο, αποφασίζει να σηκώσει το ανάστημά του απέναντι στους ανελέητους Τούρκους κατακτητές. Έναν εσμό άτεγκτων και άπληστων τυρράνων που κατάντησε το λαμπρότερο έθνος της παγκόσμιας ιστορίας μια ταπεινή και ανυπόληπτη αγέλη κυνηγημένων ανθρώπων.
Αυτός λοιπόν ο πολλαπλά βασανισμένος λαός αποφάσισε το Μάρτη του 1821 να ξαναγίνει νοικοκύρης στον τόπου του, να πάρει τις τύχες του στα χέρια του και να ελευθερώσει μια για πάντα τα παιδιά του.
Οι δεκάδες αποτυχημένες επαναστάσεις που προηγήθηκαν και το βαρύ τίμημα που πληρώθηκε σ’ αυτές, έδειξαν σε όλους το πόσο ριψοκίνδυνος και επίπονος ήταν ο δρόμος που θα οδηγούσε στη λευτεριά.
Όπως, όμως, εύστοχα τραγούδησε πριν από δεκαετίες ένας μεγάλος Ολυμπίτης μερακλής:
“Μεγάλ’ ειν’ η πατρίδα μας, το ριζικό της το ’χει, να λέει πάντα στον εχθρό “μολών λαβέ” και “ΟΧΙ”.”
Η Φιλική Εταιρεία ξεκίνησε ήδη από το 1814 τη μεθοδική οργάνωση του καθολικού ξεσηκωμού των Ρωμιών ραγιάδων.
Μετά την πρώτη επαναστατική επιτυχία, την απελευθέρωση της Καλαμάτας, που συντελέστηκε την 23η Μαρτίου 1821, το μήνυμα της Επανάστασης απλώθηκε σε όλο τον Ελληνισμό.
Έτσι στις 25 του Απρίλη του ίδιου χρόνου τα επαναστατικά νέα φτάνουν και στην Κάρπαθο από τον Κασιώτη πλοίαρχο καπετάν Χατζηβαρθολομαίο Λιόκουρα, που τα πληροφορήθηκε λίγο νωρίτερα, στη διάρκεια ενός ταξιδιού του με το πλοίο του “Τρωάς” από τον Τρίστομο της Καρπάθου προς τη Μικρά Ασία.
Με το σκόρπισμα της είδησης ο Χατζηλίας Οικονόμου, εξέχων παράγων του Μεγάλου Χωρίου, του σημερινού Απερίου, ξεσήκωσε σε συνεργασία με τον καπετάν Χατζηβαρθολομαίο Λιόκουρα τους κατοίκους του νησιού, ενώ ο Οθωμανός διοικητής Σούμπασης αγά Χαϊρολλά φυγαδεύτηκε στη Ρόδο.
Στην ιδιαίτερη πατρίδα μας την Όλυμπο μια σειρά προυχόντων του τόπου φέρεται να έχει παίξει το δικό της ρόλο στις εξελίξεις, όπως εξάγεται από δημοσιευμένα έγγραφα της εποχής. Ο τότε πρωτόγερος της Ολύμπου Χατζηγιώργης Σακελλάρης, ο έγγαμος στον τόπο μας Συμαίος παιδαγωγός διακο-Φιλιππής Αντωνίου Χωματάς, οι δημογέροντες διακο-Κώστας Πρωτοπαπάς και ο Χατζηνικόλας Αντωνίου διακο-Παναγιώτου, αυτάδελφος του Χατζηγιώργη Σακελλάρη είναι πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στα συμβαίνοντα.
Ο μερικός Δημογέρων Ολύμπου Χατζηνικόλας προτείνεται μάλιστα από τον Έκτακτο Επίτροπο Νοτίων Κυκλάδων και πρώην Ηγεμόνα της Μολδαβίας Μιχαήλ Γρηγ. Σούτσο, τον Μάρτιο του 1829, στον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια για το αξίωμα του προέδρου των εκλογικών συναθροίσεων του νησιού μας που θα αναδείκνυαν τον πληρεξούσιο της Καρπάθου στην επικείμενη Δ΄ Εθνοσυνέλευση του Άργους.
Η Κάρπαθος ενισχύει από την πρώτη στιγμή την επανάσταση με ένα τουλάχιστον εξοπλισμένο καράβι, χρήματα και ναύτες. Σε πλείστες όσες περιπτώσεις τα χρήματα των Καρπαθιακών φόρων που καταβάλλονται στο ταμείο της Επαναστατικής Κυβέρνησης είναι αυτά που εξοφλούν τους οφειλόμενους μισθούς των πληρωμάτων των κασιώτικων πολεμικών πλοίων πριν την αναχώρησή τους για τις επιχειρήσεις του αγώνα.
Στις αρχές του 1823 εκλέγεται από τους Καρπαθίους ως Παραστάτης Καρπάθου στην Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους ο εξ Απερίου καταγώμενος Χατζηλίας Οικονόμου.
Στα μέσα του 1823 καθήκοντα Επάρχου Καρπάθου και Κάσου αναλαμβάνει στο όνομα της Ελληνικής Επαναστατικής Κυβέρνησης ο ηρωικός Κασιώτης ανθυποπλοίαρχος Μάρκος Μαλλιαράκης και φροντίζει με επιμέλεια την άμυνα του νησιού.
Τον Ιούνιο του 1824, ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος με επικεφαλής τον ναύαρχο Ισμαήλ Γιβραλτάρ και αρχηγό των ενόπλων στιφών του τον Χουσεΐν Μπέη στρέφεται κατά της εξεγερμένης αντικρυνής μας Κάσου.
Το νησί, εγκαταλειμμένο στην τύχη του από την Ελληνική Επαναστατική Κυβέρνηση, υποκύπτει στις υπέρτερες εχθρικές δυνάμεις παρά τη σθεναρή αντίσταση των αμυνομένων.
Ύστερα από μέρες σφαγών και κατατρεγμών η Κάσος ερημώνεται. Αμέσως μετά το Ολοκαύτωμα του ηρωικού νησιού οι τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις κατευθύνονται προς τη γειτονική Κάρπαθο.
Με την αγκυροβόληση του οθωμανικού στόλου στον Μακρύ Γιαλό ο Κρητικός καπετάνιος Γιάννης Στειακός, που έχει ήδη καταφύγει στο νησί, παίρνει μπροστά στην αναπόδραστη ανάγκη την πρωτοβουλία και προσφέρει στ’ όνομα των Καρπαθίων υποταγή στον Χουσεΐν Μπέη. Έτσι, κι αφού καταβάλλονται οι φόροι που αναλογούσαν στο νησί για όλα τα προηγούμενα επαναστατικά έτη, η Κάρπαθος αποφεύγει την υστάτη την ολοσχερή καταστροφή. Μετά την απομάκρυνση όμως του εχθρικού στόλου το νησί θα επιστρέψει και πάλι στην Ελληνική Επαναστατική Διοίκηση αγνοώντας τις συνεχείς φοβέρες του Οθωμανού διοικητή της Ρόδου, βιαίως εξισλαμισμένου μέλους της γνωστής μανιάτικης οικογένειας Μαυρομιχάλη, Μεχμέτ Σουκιούρμπεη.
Στις 29 Αυγούστου του 1824 πραγματοποιείται η νικηφόρα ναυμαχία του Γέροντα στην Λέρο, μια από τις καθοριστικότερες ναυμαχίες του ’21. Η Κάρπαθος, δίνει το “παρών” ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα του Έλληνα ναυάρχου Γεωργίου Σαχτούρη, με το πλοίο που ναυπηγήθηκε από τον Χατζηλία Οικονόμου στο καραβοστάσι του Βρόντη και παραχωρήθηκε, μαζί με το πλήρωμά του υπό την πλοιαρχία του δασκάλου Διακανδρά στον Ανδρέα Μιαούλη.
Στον αγώνα όμως της παλιγγενεσίας παίρνουν μέρος σε μάχες στη στεριανή Ελλάδα και πολλοί μεμονωμένοι Καρπάθιοι αγωνιστές, όπως ο Παναγιώτης Μουσάς που ως αξιωματικός υπήρξε συμπολεμιστής του Νικηταρά και του Χατζηχρήστου, ο Μανόλης Ματσάκης από τις Πυλές, ο Μηνάς του Βασιλή –ο επονομαζόμενος Λιάπης– από τις Μενετές, ο Μανόλης Ιωάννου από το Μεσοχώρι κ.ά., στους οποίους απονεμήθηκαν αργότερα μετάλλια και αριστεία ανδρείας από την Ελεύθερη Ελλάδα.
Τον καιρό της Επανάστασης ο Υδραίος ναύαρχος Αντώνης Κριεζής, μετέπειτα πρωθυπουργός της απελευθερωμένης πατρίδας, φτάνει, παραπλέοντας την Κάρπαθο, στην Κυρά Παναγιά και ενισχύεται παντοιοτρόπως από τους Καρπαθίους.
Στα χρόνια αυτά του ξεσηκωμού ένας άλλος Υδραίος, ο πυρπολητής Γιάννης Ματρώζος, θα οδηγήσει με επιτυχία στα νερά της Καρπάθου το πυρπολικό του εναντίον του οθωμανικού στόλου.
Ο παραστάτης Καρπάθου και νήσων, Χατζηλίας Οικονόμου, συμμετέχει ουσιαστικά στην ίδρυση του Ελληνικού Κράτους υπό τον πρώτο κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια εκπροσωπόντας την Κάρπαθο μαζί με τον Γεώργιο Ψαρουδάκη στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση που συγκλήθηκε στο Άργος το 1829. Για εννέα χρόνια η Κάρπαθος έζησε το όνειρο της ελευθερίας.
Στα χρόνια της Επανάστασης όμως βρίσκουν καταφύγιο στην Κάρπαθο Καστελλοριζιοί αρχικά και στη συνέχεια Κασιώτες άμαχοι. Με την καταστολή της Επανάστασης στην Κρήτη έφτασαν στο νησί και πολλοί κυνηγημένοι Κρητικοί αγωνιστές κι ανάμεσά τους γνωστοί οπλαρχηγοί, όπως ο Δημήτρης και ο Μανόλης Κουρμούλης από τον Κουσέ της Μεσσαράς, ο Αστρινός Χατζηδάκης από τα Βορίζια και ο Μιχάλης Κόρακας από την Πόμπια.
Αρκετοί από τους άτακτους αυτούς και κατατρεγμένους ένοπλους Κρητικούς δημιούργησαν με τη μακρόχρονη παρουσία τους πλήθος προβλημάτων στους κατοίκους των χωριών.
Έτσι, το έτος 1829 χάνει τη ζωή του στη Βωλάδα από το όπλο του μπαϊρακτάρη του Κρητικού οπλαρχηγού καπετάν Γιάννη Ρωμνάκη κι ο ίδιος ο Παραστάτης Καρπάθου Χατζηλίας Οικονόμου.
Το επόμενο έτος η Ελλάδα ανακηρύσσεται ανεξάρτητο κράτος με το πρωτόκολλο του Λονδίνου, που υπογράφτηκε το 1830, αλλά με βαρύ τίμημα για μεγάλα τμήματα του Ελληνισμού! Η επικράτειά της περιορίζεται στο Μωριά, στη Ρούμελη και στα Κυκλαδονήσια.
Τα Δωδεκάνησα επιστρέφουν στον σουλτάνο σε αντάλλαγμα της τουρκοκρατούμενης Εύβοιας! Μάταιες αποδείχτηκαν οι προγενέστερες εκκλήσεις των παραστατών Χατζηλία Οικονόμου και Γεωργίου Ψαρουδάκη στη Δ΄ Εθνοσυνέλευση να μην επιστρέψει η Κάρπαθος στον οθωμανικό ζυγό.
Έτσι χρειάστηκε να περάσουν άλλα 118 χρόνια στην Τούρκικη αρχικά και στην Ιταλική σκλαβιά στη συνέχεια για να βρουν οριστικά η Κάρπαθος και τα άλλα Δωδεκάνησα τη στοργή που ποθούσαν στην αγκαλιά της μάνας Ελλάδας. Ήταν τέτοιος και τόσος ο πόθος για λευτεριά των προγόνων μας, που εύστοχα ένας σπουδαίος Ολυμπίτης γλεντιστής, εκφράζοντας το κοινό αίσθημα των Ολυμπιτών τραγούδησε σε γλέντι που έγινε τον Οκτώβρη του 1944, τις μέρες της Καρπαθιακής Επανάστασης, στο πρωταντίκρυσμα της Λευτεριάς:
“Πολλών αιώνων όνειρο σήμερον εξηγείται και νιώθω κ’ εις τα πόγια μου το χώμα να κινείται!”
Τον εορτασμό των 100 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση η Όλυμπος και η άλλη Κάρπαθος δεν μπόρεσε να τον γιορτάσει αφού παρέμενε σκλαβωμένη στα χέρια των Ιταλών αποικιοκρατών.
Γιορτάζει όμως σήμερα την Ελληνική λευτεριά, ευγνώμων στη μνήμη των Αγωνιστών και των Ηρώων που θυσίασαν τα πάντα για την πατρίδα.
Ας ελπίσουμε πως τα ιστορικά παθήματα έγιναν σημερινά μαθήματα ώστε να μπορέσουμε ν’ αντικρούσουμε όπως ακριβώς αρμόζει την άνομη Τουρκική επεκτατικότητα που θεριεύει και πάλι κ’ έφτασε να διεκδικεί κρατική κυριαρχία 6 ναυτικά μίλια έξω από τις ακτές του νησιού μας κι ακόμη περισσότερο την κυριότητα προαιώνιων ελληνικών εδαφών όπως το μικρό αντικρυνό Κασονήσι της Αστακίας.
Ζήτω η Όλυμπος, ζήτω η Κάρπαθος, ζήτω η αθάνατη Ελλάδα, ζήτω η Λευτεριά όλων των Ελλήνων!
(ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΠΟΥ ΕΚΦΩΝΗΘΗΚΕ ΣΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΗΣ 200ης ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821 ΣΤΗΝ ΟΛΥΜΠΟ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ)
