Του Γιάννη Στυλ. Βουρδουμπά, Χημικού μηχανικού ΕΜΠ, M.Sc., Ph.D.
Η κλιματική αλλαγή όπως είναι γνωστό αποτελεί το σημαντικότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα του πλανήτη οι επιπτώσεις της οποίας στις αναπτυσσόμενες και ανεπτυγμένες χώρες είναι ιδιαίτερα οδυνηρές. Στα πλαίσια της προσπάθειας αντιμετώπισης της η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) στοχεύει στην ελαχιστοποίηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων στη παραγωγή ενέργειας τις προσεχείς δεκαετίες και βεβαίως η χώρα μας εναρμονίζεται με το στόχο αυτό.
Το νησί της Καρπάθου έχει πλούσιο ηλιακό και αιολικό δυναμικό ενώ το ηλεκτρικό του δίκτυο είναι αυτόνομο και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας βασίζεται στη χρήση πετρελαίου. Η χρήση αιολικών πάρκων και φωτοβολταϊκών συστημάτων για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στο νησί θα μπορούσε να είναι πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με τη σημερινή.
Με πληθυσμό 6.511 μονίμους κατοίκους και πολλούς επισκέπτες κάθε χρόνο η μέση ημερήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στη Κάρπαθο είναι ελαφρά μικρότερη από 100 MWh.
Το El Hierro, ένα Ευρωπαϊκό νησί με παρόμοια χαρακτηριστικά με τη Κάρπαθο, έχει επιτύχει τη σημαντική μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων στη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με την αξιοποίηση των άφθονων ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών που διαθέτει. Το Ισπανικό αυτό νησί ανήκει στο σύμπλεγμα των Καναρίων νήσων και έχει πληθυσμό 11.154 μονίμων κατοίκων.
Το ηλεκτρικό του δίκτυο είναι αυτόνομο ενώ η μέση ημερήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανέρχεται σε 114.9 MWh. Τα τελευταία χρόνια το νησί αυτό κατάφερε να ελαχιστοποιήσει τη χρήση ορυκτών καυσίμων για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ενώ ορισμένες ημέρες όλη η καταναλισκόμενη ηλεκτρική ενέργεια στο El Hierro παράγεται από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Αυτό επιτυγχάνεται κατά κύριο λόγο με τη χρήση αιολικών πάρκων τα οποία παράγουν επαρκείς ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας ενώ παράλληλα υπάρχει και ένα σύστημα αποθήκευσης της ηλεκτρικής ενέργειας με αντλησιοταμίευση.
Ένα τέτοιο σύστημα αποτελείται από δύο ταμιευτήρες νερού που βρίσκονται σε διαφορετικά υψόμετρα. Κατά τη περίοδο όπου η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια δεν χρειάζεται στο δίκτυο χρησιμοποιείται για την άντληση νερού από τον χαμηλότερο στον υψηλότερο ταμιευτήρα νερού (και αποθηκεύεται σε μορφή δυναμικής ενέργειας). Τη περίοδο όπου η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας είναι αυξημένη και δεν επαρκεί η παραγόμενη τότε νερό μεταφέρεται από την υψηλότερη δεξαμενή στη χαμηλότερη ενώ κατά τη πτώση της κινείται ένας υδροστρόβιλος παράγοντας ηλεκτρική ενέργεια για τη κάλυψη των αναγκών.
Τα συστήματα αντλησιοταμίευσης χρησιμοποιούνται ευρύτατα διεθνώς για την αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας ενώ αποτελούν σήμερα πάνω από το 95% των υπαρχόντων συστημάτων αποθήκευσης. Όπως έχει αναφερθεί το 2019 το 53.8 % των ενεργειακών αναγκών στο νησί El Hierro καλύφθηκε από ΑΠΕ ενώ για 24 συνεχόμενες ημέρες όλες οι ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια του νησιού καλύφθηκαν από ΑΠΕ.
Η ισχύς του αιολικού συστήματος του νησιού ανέρχεται σε 11.5 MW ενώ η συνολική ισχύς των υδροστροβίλων του συστήματος αντλησιοταμίευσης ανέρχεται σε 11.32 MW.
Το επιτυχές υβριδικό σύστημα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και η αποθήκευση της με σύστημα αντλησιοταμίευσης στο νησί El Hierro θα μπορούσε να εφαρμοσθεί και στη Κάρπαθο, προάγοντας την ενεργειακή της αυτονομία, καθώς τα χαρακτηριστικά των δύο νησιών είναι παρόμοια.
Η δημιουργία ενός υβριδικού συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και αποθήκευση της στο νησί της Καρπάθου μπορεί να επιτευχθεί είτε από εξειδικευμένες εταιρείες ή από ενεργειακούς συνεταιρισμούς στους οποίους θα μπορούσαν να συμμετέχουν οι κάτοικοι και οι φορείς του νησιού.
Ο θεσμός των ενεργειακών συνεταιρισμών (ή ενεργειακών κοινοτήτων) είναι πολύ διαδεδομένος σε χώρες της Ε.Ε. όπου υπάρχουν και λειτουργούν πολλοί τέτοιοι συνεταιρισμοί με χιλιάδες μέλη ο κάθε ένας. Η πολιτεία σήμερα με κατάλληλα νομοθετήματα προάγει το θεσμό των ενεργειακών συνεταιρισμών ο οποίος δίδει το δικαίωμα στους πολίτες να συμμετέχουν σε συνεργατικά σχήματα τα οποία αξιοποιούν τους ενδογενείς ανανεώσιμους ενεργειακούς πόρους ενός τόπου προσφέροντας τους ταυτόχρονα οικονομικά οφέλη. Συνεπώς το επιτυχές παράδειγμα του Ισπανικού νησιού El Hierro, το οποίο έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με τη Κάρπαθο, όσον αφορά την επίτευξη ενεργειακής αυτονομίας προσφέρει ένα καλό παράδειγμα για τη προώθηση της ενεργειακής αυτονομίας στη Κάρπαθο.
Πίνακας 1. Ενεργειακά συστήματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στη Κάρπαθο για την ελαχιστοποίηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
| Ενεργειακό σύστημα | Παραγόμενη-αποθηκευόμενη ενέργεια |
| Φωτοβολταϊκά συστήματα σε κτίρια | Ηλεκτρική ενέργεια |
| Φωτοβολταϊκά συστήματα στο έδαφος | Ηλεκτρική ενέργεια |
| Αιολικά πάρκα-ανεμογεννήτριες | Ηλεκτρική ενέργεια |
| Σύστημα αντλησιοταμίευσης | Αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας |
Πίνακας 2. Οφέλη από την επίτευξη ενεργειακής αυτονομίας στο νησί της Καρπάθου
| 1 | Μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα για τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με την αξιοποίηση των ενδογενών ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων του νησιού |
| 2 | Μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα κατά τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σύμφωνα με τούς Ελληνικούς και Ευρωπαϊκούς στόχους για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής |
| 3 | Αύξηση των ενεργειακών επενδύσεων στο νησί |
| 4 | Μείωση των δαπανών σε συνάλλαγμα για τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων |
| 5 | Αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας και αυτάρκειας της Καρπάθου |
| 6 | Προστασία έναντι μεγάλων αυξήσεων στις τιμές των ορυκτών καυσίμων λόγω ενεργειακών κρίσεων όπως η σημερινή |
