Οι αδελφικές σχέσεις Καστελλοριζίων-Καρπαθίων την εποχή της Εθνεγερσίας

Οι αδελφικές σχέσεις Καστελλοριζίων-Καρπαθίων την εποχή της Εθνεγερσίας

Sans Drapeau, σαντραπέ, Σαντραπές-το μεγάλο όνομα

1821-Σελίδες Ιστορίας, τα μετά Οι αδελφικές σχέσεις Καστελλοριζίων-Καρπαθίων την εποχή της Εθνεγερσίας

Επιμέλεια-παρουσίαση Κώστας ΤΣΑΛΑΧΟΥΡΗΣ       στην www.rodiaki.gr

Την εποχή του μεγάλου ξεσηκωμού, το 1821,  είναι γνωστόν ότι οι Καστελλοριζιοί εγκατέλειψαν το νησί τους φοβούμενοι ρεσάλτο(1) από απέναντι-άλλοι πήγαν στην Κάρπαθο, άλλοι στις Κυκλάδες και Κρήτη και άλλοι στον Πειραιά. Στις 31 Δεκεμβρίου 1938 Η «Φωνή της Καρπάθου», δημοσιεύει άρθρο με τίτλο «οι δεσμοί των Καρπαθίων και των Μεγιστέων» που αναφέρεται με τον πιο πιστό τρόπο, στην εποχή της Εθνεγερσίας, στην περιοχή του Αιγαίου. Το υπογράφει κάποιος «Μεγιστεύς»-γράφει:

«Είναι αληθές ότι όλαι σχεδόν αι νήσοι του Αιγαίου και ιδιαιτέρως τα Δωδεκάνησα, συνδέονται κατά το μάλλον ή ήττον, εθνολογικώς, θρησκευτικώς, γαιολογικώς και εμπορικώς. Μεταξύ ορισμένων αυτών αι σχέσεις είνε στεναί και διαρκείς, όπως π.χ. το Καστελλόριζον με την Ρόδον, την Σύμην και την Κάρπαθον, και μεταξύ πάλιν αυτών παρατηρούμεν ότι η επαφή εις την οποίαν ήρχοντο οι κάτοικοί των ήτο έμμεσος και προσωρινή-όπως την Κάρπαθον με τας  βορείους νήσους του Αιγαίου Πελάγους… ….

θα εξιστορήσω εν ολίγοις τους δεσμούς οι οποίοι υπάρχουν μεταξύ της Καρπάθου και της Μεγίστης, βασιζόμενος εις τας λαϊκάς της γενετείρας μου παραδόσεις και εις αυτήν ταύτην την ψυχήν των δύο νήσων, ας χρησιμοιποιηθή και διά την εξακολούθησιν των σχέσεων μεταξύ των Καρπαθίων και των Μεγιστέων εν τη ξένη(2). Ο ήλιος ο οποίος εξακολουθεί ακόμη να λούη και να θερμαίνη τα γραφικά εκείνα νησάκια του Απόλλωνος, δεν έπαυσε να αποτελή το σύμβολον της αδελφωσύνης και να γίνεται ακόμη ο φάρος του πολιτισμού και της ενότητος.

Ποιος δύναται να λησμονήση το χαριτωμένον και γεμάτον πατριωτισμόν Καστελλοριζιακόν εκείνο δίστιχον που υπενθυμίζει τους ηρωικούς πολέμους της Εθνεγερσίας και την εκκένωσιν της Μεγίστης μας:

«Επήα και στη Κάρπαθο επήα και στη Κάσο Καϋμένο Καστελλόριζο και πώς να σε ξεχάσω!»

Ολίγοι ελπίζω να είνε οι Καρπάθιοι οι οποίοι δεν γνωρίζουν το δημοτικόν αυτό τραγουδάκι που επιμαρτυρεί τους δεσμούς των Καστελλοριζίων προς την Κάρπαθον κατά τους νεωτέρους χρόνους. Και αν αυτό αποτελεί δείγμα της φιλοπατρίας των Μεγιστέων προς το νησάκι των, δεν παραλείπει, όμως, να υποδείξη και την ευγνωμοσύνην των προς την Κάρπαθον.

Διότι πράγματι, εις ουδεμίαν άλλην νήσον, οι Μεγιστείς εύρον τόσην φιλοξενίαν και τόσην προστασίαν κατά την Επανάστασιν όπως εις την Κάρπαθον. Εις επισφράγησιν δε της ευγνωμοσύνης των ταύτης και του θαυμασμού των προς την μεγαλόνησον του Καρπαθίου Πελάγους, η δημοτική μούσα του Καστελλορίζου μας παρουσιάζει το από του στόματος εις στόμα κυκλοφορούν δίστιχον:

Τον δεύτερον Παράδεισον η Κάρπαθος τον έχει

με τα πολλά  της τα δενδρά και το νερό που τρέχει

 

Είναι άλλωστε απορίας άξιον ότι το εκ των «Εξαστίχων» του Καστελλοριζίου βάρδου γυμνασιάρχου Μιχαήλ Γ. Πετρίδου, εκ των εις όλας τας νήσους των Δωδεκανήσων αφιερωμένων ποιημάτων του, εν από τα προσφελέστερα εις τους Καρπαθίους και Μεγιστείς είναι το ποιηματάκι του «Στη Κάρπαθο»: “Ουρανοφίλητο νησί, με τα δροσάτα κάλλη σου

που κρύβει πλούσιες χλωροσιές η καρποφόρα αγκάλη σου που κάθε σου εκλεκτό παιδί πλέκει τρανό στεφάνι στο τιμημένο μέτωπο θαρθή να σου το βάνη μη σε φοβίζει η χειμωνιά που σ’ έζωσε τριγύρα θα σ’ ούρθη πάλι η άνοιξη μ’ ανθούς, πουλιά και μύρα” Αλλ’ εάν οι δεσμοί ούτοι, οι οποίοι παρουσιάζουν την ψυχικήν συναδέλφωσιν και τα αυτά χαρακτηριστικά αισθήματα των δύο νήσων, αποτελούν την καλλιτέραν απόδειξιν της αλληλοεξαρτήσεως και της φιλαλληθίας, δεν θα ήτο, όμως, ανωφελές εάν προσετρέχομεν προς αχραιοτέρας και γενικωτέρας τινας αποδείξεις προς συμπλήρωσιν του θέματός μας.

Και πρώτον και περισσότερον από όλα ευρίσκομεν τον Απόλλωνα-τον θεόν της Μητροπόλεως και των περισσοτέρων νήσων της Δωδεκανήσου-να λατρεύεται παρά τοις Καρπαθίοις και τοις Καστελλοριζίοις ως προστάτης των Γενετείρων των, και δεύτερον τα διάφορα πελασγικά μνημεία, τα οποία σώζονται ακόμη εν τοις οροπεδείοις αμφοτέρων των νήσων. Εκείνο, όμως, που αποτελεί γεγονός χαρακτηριστικόν και άξιον ιδιαιτέρας προσοχής είναι το ότι και εις τας δύο νήσους παρατηρείται η αυτή Δωρική διάλεκτος.

Η προφορά των Μεγιστέων και των Καρπαθίων δεν έχει την αυτήν μεγάλην διαφοράν που παρατηρείται μεταξύ των Καλυμνίων π.χ. και των Συμαίων. Το γεγονός δε ότι κάτοικοι τινες εκ Καρπάθου διατηρούν τα ασυναίρετα και ότι οι Μεγιστείς χρησιμοποιούν ακόμη τον αρχαιότερον των ελληνικών αρθρικών τύπων, το άρθρον «ε» πρέπει επίσης να ληφθή υπόψη. Όσον διά τους κατοίκους περί των οποίων είπον ανωτέρω ότι συνδέονται στενώς, ας μοι επιτραπή να προσθέσω ακόμη ότι υπάρχουν οικογένειαι τινες εις την Μεγίστην με το επίθετον Καρπάθιος όπως και εις την Κάρπαθον με το επίθετον Καστελλοριζιός.

Όπως συνέβη με τους Καρπαθίους εις την Νίσυρον, την Κάλυμνον, και την Μεγίστην, έτσι και με τους Μεγιστείς εις την Ανατολήν, την Ρόδο, την Σύμην και την Κάρπαθον».

Εδώ θα κάνουμε μια παρένθεση για να αναφερθούμε, πώς δημιουργήθηκε το πιο διάσημο επίθετο του Καστελλορίζου, ακριβώς, τις ημέρες της Επαναστάσεως του 1821, αυτό του Σαντραπέ,  που μας απασχολεί μέχρι και σήμερα, με την περίφημη Σχολή που μας άφησε ο Λουκάς Σαντραπές(3) και η σύζυγός του Αναστασία το γένος Νικολιού.

Αφήνουμε τη γραφίδα του Απόστολου Καϊλή, από τις στήλες των «Καστελλοριζιακών Νέων», να μας δώσει την ιστορία του ανθρώπου που εγκατέλειψε το επίθετό του-δεν διασώζεται μέχρι σήμερα-και ονομάστηκε Σαντραπές από το παρατσούκλι που του έλεγαν, εκεί στις ταβέρνες του λιμανιού του Καστελλορίζου, και βγήκε από  τις γαλλικές λέξεις «Sans Drapeau(4)», σιγά-σιγά έγινε σαντραπέ και έφτασε στο Σαντραπές!

Ο άνθρωπος αυτός ήταν ο παππούς του μεγάλου ευεργέτη Λουκά Σαντραπέ(5).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Εδώ μεταφορικά, κάθε επικίνδυνη και τολμηρή ενέργεια παρότι ο κάτοικοι ήταν καλά εξοπλισμένοι.

2. Βρισκόμαστε στο τέλος του Μεσοπολέμου-σε λίγους μήνες θα αρχίσει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, και όλοι βρίσκονται σκορπισμένοι στην ελεύθερη Ελλάδα.

3. Γεννήθηκε στο Καστελλόριζο στις 17 Οκτωβρίου 1852 και πέθανε στην Αθήνα στις 23 Νοεμβρίου.  1911 από νεφρίτιδα. Πατέρας του ήταν ο αγαπητός Σαντραπές και μητέρα του η Ειρήνη Χατζημιχαλιού.

4. Χωρίς  σημαία.

5. Περί Σαντραπέ σε σκληρούς δίσκους (9) του Κ. Τσαλαχούρη υπάρχουν-εκτός των φωτό-51 φάκελοι. Σε αυτούς περιλαμβάνονται τα περιοδικά «Φιλία» ολόκληρο, «Μεγίστη» λείπει το α΄ τεύχος, η διαθήκη του Λουκά Σαντραπέ,  οι δύο διαθήκες της Αναστασίας Σαντραπέ, το βαθμολόγιο της Σαντραπείας Σχολής των δύο πρώτων χρόνων της λειτουργίας της 1903-1904-161 σελίδες, κ.ά. Ο Λουκάς Σαντραπές

Ο Λουκάς Σαντραπές

Ο Μιχαήλ Γ. Πετρίδης

Ο Μιχαήλ Γ. Πετρίδης

Τα Πηγάδια της Καρπάθου στις αρχές του 20ού αιώνα

Τα Πηγάδια της Καρπάθου στις αρχές του 20ού αιώνα

Τα Πηγάδια

Τα Πηγάδια

Κάρπαθος 1913

Κάρπαθος 1913

Το Καστελλόριζο υπό ιταλική κατοχή

Το Καστελλόριζο υπό ιταλική κατοχή

Το λιμάνι του Καστελλορίζου στις αρχές του Μεσοπολέμου

Το λιμάνι του Καστελλορίζου στις αρχές του Μεσοπολέμου