του Μανώλη Δημελλά
Δυο Καρπάθιοι κομάντο, της Αμερικανικής OSS (Office of strategic services/ operational group office of strategic services/secret intelligence) τον Μάρτιο 1944 βρέθηκαν να έχουν ως αποστολή να φτάσουν κρυφά στην Κάρπαθο και να σκοτώσουν τρεις προδότες. Μάλιστα, όπως αποκαλύπτει ο ιστορικός της Καρπάθου, Μανώλης Κασσώτης, στο βιβλίο του “Η Κάρπαθος στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο”, το σχέδιο είχε οργανωθεί με κάθε λεπτομέρεια. Οι δυο κομάντο θα έφταναν με υποβρύχιο στο Αρδάνι και με απόλυτη μυστικότητα θα εκτελούσαν τους στόχους τους.
Η αποστολή στην Κάρπαθο ματαιώθηκε γιατί υπήρχε πολύ μεγαλύτερη ανάγκη στην περιοχή της Αδριατικής. Η ομάδα τους έφυγε από τη Μέση Ανατολή για την Ιταλία και λίγες μέρες αργότερα, άνοιξη του 1944, δρούσε στα βουνά της Ηπείρου και στην ΒΔ Ελλάδα.
Η ιστορία του Μηνά Καβαλιέρου και του Γρηγόρη Παχούλη είναι σχεδόν άγνωστη.
O Μηνάς ήταν γιός του παπά Χρήστου και της πρεσβυτέρας Ειρήνης Καβαλιέρου, γεννήθηκε στην Κάρπαθο στις 25 Απριλίου 1919. Μετανάστευσαν οικογενειακώς για την Αμερική κι ο πατέρας του έγινε ο εφημέριος του Αγίου Σπυρίδωνα στο Newport. Ο γιός τους Μηνάς σπούδασε ηλεκτρολόγος στο Σικάγο.
Ο Γρηγόρης Παχούλης γεννήθηκε στην Αθήνα, ο πατέρας του ήταν από το χωριό Αρκάσα κι η μητέρα του, Ολυμπία Νικολοπούλου, από την Αμαλιάδα. Το 1938 μετανάστευσαν στις ΗΠΑ.
Καβαλιέρος και Παχούλης υπηρέτησαν εθελοντικά στον αμερικανικό στρατό, εκπαιδεύτηκαν στις ειδικές δυνάμεις και εντάχθηκαν στην περίφημο «122 Τάγμα Πεζικού».
Πρόκειται για Τάγμα επιλέκτων, αποτελείτο από 16 αξιωματικούς και 169 στρατολογημένους Έλληνες εθελοντές που έφτασαν στην Αίγυπτο, στις 23 Ιανουαρίου 1944. Πριν όμως αναφερθούμε στη δράση τους ας ρίξουμε μια ματιά στη δημιουργία του σώματος που οι δυο Καρπάθιοι βρέθηκαν να υπηρετούν.
Τον Ιανουάριο του 1943, με διαταγή του προέδρου των ΗΠΑ F. D. Roosevelt ιδρύθηκε στο Colorado το «122 Τάγμα Πεζικού», αποτελούμενο σχεδόν αποκλειστικά από Ελληνοαμερικανούς, με σκοπό μετά την εκπαίδευσή του να μεταφερθούν και να δράσουν στην Ελλάδα.
Ο αριθμός 122 μάλιστα, επιλέχθηκε ώστε να αντιστοιχεί στα χρόνια που είχαν μεσολαβήσει από την Eλληνική Eπανάσταση του 1821.
Πρώτος διοικητής του τάγματος ήταν ο Peter Clainos, γεννημένος στην Σπάρτη το 1907, και ο πρώτος που αποφοίτησε από την στρατιωτική ακαδημία. Οι άνδρες του Τάγματος «122» του είχαν δώσει το παρατσούκλι «Λεωνίδας των Θερμοπυλών».
Όπως εξελίχθηκε ο πολέμος όμως, ήταν σαφές ότι το τάγμα δεν θα μπορούσε να δράσει σαν τακτική στρατιωτική μονάδα στην κατεχόμενη Ελλάδα, οπότε προτάθηκε στα μέλη του να περάσουν νέα εκπαίδευση και να δράσουν τελικά στην Ελλάδα σαν μονάδα κομάντο, δηλαδή ως ένα Operational Group της OSS (Office of strategic services/ operational group office of strategic services/secret intelligence ).
Με την νέα ιδιότητά τους, στην Ελλάδα θα έμπαιναν υπό τις διαταγές των Βρετανικών δυνάμεων που βρίσκονταν ήδη εκεί, για την οργάνωση σαμποτάζ με τη συνεργασία των Ελλήνων ανταρτών.
Από τα τέλη Απριλίου μέχρι τα μέσα Ιουλίου 1944, συνολικά 12 αξιωματικοί και 130 άνδρες, χωρισμένοι σε 8 υποομάδες (Group I, μέχρι Group VIII) έφθασαν στην Ελλάδα και διασκορπίστηκαν σε διαφορετικές περιοχές, δρώντας ανεξάρτητα μεταξύ τους.
Οι Ελληνοαμερικανοί βρέθηκαν ανάμεσα στους Βρετανούς διοικητές τους και στους αντάρτες συμπολεμιστές τους, αλλά ήδη η συνεργασία των πρώτων με τους τελευταίους είχε αρχίσει να παρουσιάζει προβλήματα, καθώς οι προθέσεις και από τις δύο πλευρές είχαν πλέον ξεκαθαρίσει και φυσικά ήταν συγκρουόμενες.
Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό, ότι οι Βρετανοί είχαν ζητήσει από τα μέλη του OG να μην μιλούν ελληνικά με τους αντάρτες.
Αυτό έκανε τον ρόλο των Ελληνοαμερικανών αρκετά δύσκολο, όμως παρόλα αυτά η συνεργασία τους με τους αντάρτες ήταν αποτελεσματική, και μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου του 1944 που αποσύρθηκαν από την Ελλάδα, κατέγραψαν στο ενεργητικό τους συνολικά 76 επιχειρήσεις σαμποτάζ, που περιλάμβαναν 32 κατεστραμμένα τρένα, 5 επιθέσεις σε αυτοκινητοπομπές, 15 κατεστραμμένες γέφυρες, 10 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών, 61 φορτηγά και κατ’ εκτίμηση 2000 εχθρικές απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες. Οι ίδιοι είχαν 3 νεκρούς και 23 τραυματίες.
Η αποτελεσματικότητά τους έκανε τη Γερμανική Διοίκηση να διατάξει την εκτέλεση των μελών του OG που θα συλλαμβάνονταν αιχμάλωτοι, παρόλο που φορούσαν την αμερικανική στολή.
Η OG πάντως έφυγε από την Ελλάδα πριν να βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να έχει αντιπάλους της τους χθεσινούς συμπολεμιστές της, τους Έλληνες αντάρτες.
Οι Καβαλιέρος και Παχούλης έδρασαν στο Group 1, με διοικητή τον Βέργη. Επίσης στην ομάδα τους ήταν και ο Γιάννης Τσουδερός ο γιος του τότε Προέδρου της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης Εμμ. Τσουδερού.
Η ομάδα αυτή συνεργάστηκε με τους αντάρτες του Ζέρβα και έκαναν σαμποτάζ και δολιοφθορές στους Γερμανούς. Έδρασαν για πέντε μήνες στην ευρύτερη περιοχή του Σουλίου, Ηγουμενίτσας, Παραμυθίας, Πάργας, Ιωαννίνων και Πρέβεζας.
Λίγο αργότερα η ομάδα αυτή αποσύρθηκε, ωστόσο οι δυο Καρπάθιοι συνέχισαν να πολεμούν αποσπασμένοι στην 82η μεραρχία αλεξιπτωτιστών υπό τον στρατηγό George Paton.
Τον Δεκέμβριο του 1944 πήραν μέρος στην πολιορκία της Μπαστόνι. Πρόκειται για μάχη μεταξύ αμερικανικών και γερμανικών δυνάμεων στην πόλη Μπαστόν του Βελγίου από τις 20 έως τις 27 Δεκεμβρίου 1944. Οι αμερικανικές απώλειες έφτασαν τους 3.000 νεκρούς.
Τον Μάρτιο του 1945 ήταν από τους πρώτους που πέρασαν τον ποταμό Ρήνο και ο Παχούλης υπηρέτησε για τρεις μήνες στο Βερολίνο.
Παρουσιάζει ενδιαφέρον η κίνηση του συγγραφέα Μανώλη Κασσώτη να φέρει σε επαφή τον Μηνά Καβαλλιέρο με τον Γερμανό αξιωματικό Hans Vogeler (κάτι που είχε κάνει και με άλλους που πολέμησαν σε αντίπαλα στρατόπεδα). Ο Κασσώτης μας αποκαλύπτει ότι δυο τους αντάλλαξαν αρκετά γράμματα με μεγάλη κατανόηση ο ένας για την θέση του άλλου. Τα αντίγραφα αυτών των επιστολών βρίσκονται σήμερα στο τμήμα Ελληνικών Σπουδών του New York City University.
Όπως θυμάται ο Μανώλης Κασσώτης, σε ένα γράμμα ο Vogeler έγραψε στο Καβαλλιέρο:
«η μόνη διαφορά μεταξύ μας είναι ότι στο τέλος του πολέμου, εσύ βρέθηκες με το μέρος των νικητών και εγώ με τον ηττημένων».
Το 2001 εκδόθηκε το βιβλίο του Γρηγόρη Παχούλη με τίτλο “Return to Glory”. Στο οποίο, όπως ο συγγραφέας αναφέρει:περιγράφεται η ιστορία ενός νεαρού Ελληνοαμερικανού στρατιώτη ο οποίος, ως μέλοςμιας ομάδας της OSS, έφτασε στη Βόρειο Ελλάδα τον Μάρτιο του 1944. Έμεινε εκεί για εννέα μήνες. Τους πρώτους τέσσερις μήνες η ομάδα του συμμετείχε σε επιδρομές εναντίον των Γερμανών μαζί με τους Έλληνες αντάρτες. Τον Ιούλιο, του ανατέθηκε μια ειδική αποστολή. Με υποβρύχιο μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο και από εκεί βρέθηκε στην ηπειρωτική Ελλάδα. Λειτουργούσε ως πράκτορας του OSS στην Αθήνα όπου ήταν σε θέση να ενημερώσει τους Συμμάχους σχετικά με την ημερομηνία αναχώρησης των γερμανικών στρατευμάτων από την Ελλάδα και να αποτρέψει την ανατίναξη πυρομαχικού έξω από την πόλη της Αθήνας.
Πηγές
Μανώλης Κασσώτης
περιοδικό KARPATHOS, Οκτώβριος 1983
Η Κάρπαθος στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, Αθήνα 2007
Φωτογραφίες αρχειακό υλικό Μανώλη Κασσώτη
Η ιστορία των Ελληνοαμερικανών κομάντο του OG, που δόθηκε στη δημοσιότητα μόλις το 1989, καταγράφεται με αρκετές λεπτομέρειες από ένα από τα μέλη του, τον Αndrew Mousalimas στο http://www.pahh.com/oss/toc.html.
