Του Σταύρου Μαρμαρινού στον www.ekirikas.com
Η πρώτη ατομική βόμβα έπεσε, όπως είναι γνωστό, στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας, στις 6 Αυγούστου 1945. Και η δεύτερη, που ήταν από πλουτώνιο, έπεσε τρεις μέρες αργότερα στην άλλη μεγάλη πόλη, το Ναγκασάκι, με αποτέλεσμα να τερματιστεί ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, αφού βρήκαν το θάνατο πολλές χιλιάδες άνθρωποι.
Λίγοι γνωρίζουν ότι στην κατασκευή της δεύτερης αυτής βόμβας συνεργάστηκε και ένας ομογενής, ο Νίκος Δαλιάνης, ή Νικ Ντάλας.
Θυμάμαι ότι για την ιστορία αυτή μου είχε μιλήσει παλαιότερα ο Μανώλης Κασσώτης, ο οποίος αναζητώντας υλικό για το βιβλίο του «Δωδεκανησιακή παρουσία στην Αμερική», γνώρισε την κόρη του Δαλιάνη που του έδωσε πολύτιμες πληροφορίες για τον πατέρα της.
Οπως μου εξήγησε ο Μανώλης Κασσώτης, ο οποίος σπούδασε στο Μαθηματικό, δίδαξε σε πανεπιστήμια της Ν. Υόρκης και εργάστηκε για μεγάλες αμερικανικές εταιρείες, πριν συνταξιοδοτηθεί, η ατομική βόμβα της Χιροσίμα είχε κατασκευαστεί από ουράνιο 235. Αλλά, επειδή είναι δύσκολη και χρονοβόρα η εργαστηριακή επεξεργασία του, και οι Αμερικανοί βιαζόντουσαν να αναγκάσουν την Ιαπωνία να παραδοθεί, οι επιστήμονες πρότειναν ως εναλλακτική λύση το πλουτώνιο 239, το οποίο δεν υπάρχει στη φύση, αλλά μπορούσε να κατασκευαστεί με τη μετάλλαξη στο εργαστήριο, του ουρανίου 238. Ετσι, κατασκευάστηκε η βόμβα αυτή από πλουτώνιο.
Θυμάμαι τον Μανώλη Κασσώτη που μου είχε πει ότι ο πατέρας του Δαλιάνη, Ευθύμιος, είχε γεννηθεί στην Εύβοια και η μητέρα του, Μαρία Παντελή, στην Κάρπαθο. Γνωρίστηκαν στην Αμερική, παντρεύτηκαν και έκαναν τέσσερα παιδιά. Τρία αγόρια, τον Δημήτρη, τον Νίκο και τον Μηνά και μία κόρη, την Φρίντα, που μεγάλωσαν στο Σικάγο. Ο Νίκος Δαλιάνης, που γεννήθηκε το 1921, σπούδασε χημικός.
Κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Αμερικανοί είχαν δημιουργήσει το λεγόμενο Μανχάταν Πρότζεκτ, ένα απόρρητο πρόγραμμα έρευνας και παραγωγής ατομικών βομβών.
Για τον εμπλουτισμό του ουρανίου 238 και την παραγωγή του πλουτωνίου 239 χρησιμοποιήθηκαν τέσσερα εργαστήρια, ένα στο Λος Αλαμος, του Νέου Μεξικού, το άλλο στην πολιτεία Ουάσιγκτον, το τρίτο στο Τενεσί και το τέταρτο στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Στο τελευταίο εργαζόταν ο Νίκος Δαλιάνης μαζί με έναν άλλο χημικό, τον Τεντ Μάγκελ.
Οπως είπε ο Μανώλης Κασσώτης, αυτοί οι δύο βρήκαν την καλύτερη μέθοδο. Τότε τους κάλεσε κοντά του ο πυρηνικός φυσικός Οτο Οπενχάιμερ, διευθυντής του εργαστηρίου Λος Αλαμος. Εκεί, ο ομογενής Δαλιάνης και ο Μάγκελ ολοκλήρωσαν τη μέθοδό τους. Στην αρχή, το πλουτώνιο που έφτιαχναν ήταν τόσο λίγο, ώστε φαινόταν μόνο με μικροσκόπιο. Μετά από διάφορες τεχνολογικές τους έρευνες, κατόρθωσαν να κάνουν 20 χιλιοστά του γραμμαρίου και ήταν το πρώτο που μπορούσε κανείς να δει με γυμνό μάτι. Αργότερα τελειοποίησαν τη μέθοδό τους και έφτιαξαν 520 χιλιοστά, δηλαδή μισό περίπου γραμμάριο.
Τελικά, έφτιαξαν αρκετό πλουτώνιο για τρεις ατομικές βόμβες. Η πρώτη δοκιμάστηκε στο Λος Αλαμος, η δεύτερη ήταν εκείνη που ρίχτηκε στο Ναγκασάκι, ενώ η τρίτη δεν χρειάστηκε να ριχτεί, γιατί είχε συνθηκολογήσει η Ιαπωνία και τελείωσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Θυμάμαι ότι ο Μανώλης Κασσώτης μου είπε ότι, όπως έμαθε, ο Νίκος Δαλιάνης, όταν τελείωσε ο πόλεμος, εργάστηκε στο φημισμένο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) και στη συνέχεια επέστρεψε στο Σικάγο και έγινε διάσημος. Εκεί και πέθανε.
Είχα ρωτήσει τον Μανώλη Κασσώτη εάν ξέρει περισσότερα για την οικογένεια του Νίκου Δαλιάνη. Θυμάμαι πως μου είπε, ότι από την κόρη του τελευταίου είχε μάθει ότι ο πατέρας του, Ευθύμιος, εργαζόταν στα ανθρακωρυχεία της πολιτείας Ιλινόις.
Η κόρη του Δαλιάνη, όπως μου είχε πει, επίσης, ήταν παντρεμένη και διέμενε στο Σικάγο.
Ρώτησα, ακόμα, τον Μανώλη Κασσώτη, τι συζητούν άραγε οι συγγενείς του Δαλιάνη για το γεγονός που ένας δικός τους άνθρωπος, συνέβαλε στην κατασκευή της δεύτερης ατομικής βόμβας, από την οποία σκοτώθηκαν χιλιάδες άνθρωποι.
Θυμάμαι ότι μου απάντησε πως αυτό το θέμα δεν το συζητούν. Από τη μια πλευρά, είναι αλήθεια ότι υπήρξαν τόσα πολλά θύματα. Από την άλλη, όμως, εάν δεν τερματιζόταν ο πόλεμος στην περιοχή εκείνη και συνεχιζόταν, τουλάχιστον μισό εκατομμύριο Αμερικανοί και δύο περίπου εκατομμύρια Ιάπωνες θα έχαναν τη ζωή τους.
Μου είχε πει, επίσης, ότι όλα τα αδέλφια του Νίκου Δαλιάνη είχαν πάει στον πόλεμο. Ο Δημήτριος έλαβε μέρος στην ιστορική Απόβαση στη Νορμανδία και τελικά σκοτώθηκε στη Γαλλία. Ο άλλος αδελφός, ο Μηνάς, υπηρετούσε στις μυστικές υπηρεσίες της Αμερικής κατά τον πόλεμο.
Ο κ. Κασσώτης, έγραψε αρκετά βιβλία, άρθρα και μελέτες και έχει κάνει για πολλά χρόνια ιστορικές μελέτες για τα Δωδεκάνησα και κυρίως για την Κάρπαθο. Διετέλεσε πρόεδρος του Εθνικού Δωδεκανησιακού Συμβουλίου Αμερικής, συνιδρυτής της Ομοσπονδίας Καρπαθιακών Σωματείων Αμερικής, καθώς και του Πανκαρπαθιακού Ιδρύματος, ορίστηκε εκπρόσωπος της Ομογένειας της Νέας Ιερσέης στο Συμβούλιο Εθνικοτήτων της πολιτείας αυτής και πρωτοστάτησε μαζί με άλλους ομογενείς στην επανίδρυση της Δωδεκανησιακής Ομοσπονδίας.
