του Μανώλη Βασ. Κρητσιώτη
Σεβαστό ιερατείο, κ.κ. Εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κ.κ. Εκπρόσωποι των Κρατικών Αρχών, κ.κ. Εκπρόσωποι των τοπικών Συλλογικών Φορέων, αγαπητοί φίλοι και συμπατριώτες,
διοργανώνεται σήμερα από την Κοινότητα μας υπό την αιγίδα του Δήμου Καρπάθου, για πρώτη φορά στα χρονικά του Όθους, η Εκδήλωση της “Ημέρας Τιμής του Πατριωτισμού των Οθειτών”.
Η ημερομηνία που την προσδιορίζει ταυτίζεται με την επέτειο σύγκλησης του ιστορικού Συνεδρίου της Πάτμου το έτος 1912, που πραγματοποιήθηκε, με τη στήριξη της τότε Ελληνικής Κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου, στο νησί της Αποκάλυψης και διατράνωσε την Ελληνικότητα των Δωδεκανήσων. Το Συνέδριο εκείνο στο οποίο εκπροσώπησε την Κάρπαθο ο διακεκριμένος Οθείτης Νομομαθής Γεώργιος Ιωάν. Πρωτόπαπας αποτέλεσε στην ουσία του την πρώτη αντιστασιακή πράξη των Δωδεκανησίων ενάντια στην Ιταλοκρατία. Οι εργασίες του Συνεδρίου ολοκληρώθηκαν στις 6 Ιουνίου 1912, οπότε οι πληρεξούσιοι των νησιών συνέταξαν και υπέγραψαν ψήφισμα, με το οποίο διακήρυσσαν την Αυτονομία των νησιών ονομάζοντας το Διοικητικό τους σχήμα «Πολιτεία του Αιγαίου».
Ανατρέχοντας στο παρελθόν θα πρέπει να πούμε ότι από τότε που δημιουργήθηκε το χωριό μας, κατά τα μέσα του 17ου αιώνα —σύμφωνα με ασφαλείς εκτίμησεις— ως συνέπεια της βίαιης μετοικεσίας των προγόνων μας από την περιοχή των “Κατελυμάτων” του Αφιάρτη εδώ, στην καρδιά της Καρπάθου, υπήρξε μια διαρκής έπαλξη πατριωτισμού και εθνικής προσφοράς.
Στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 δεν ήταν λίγοι οι κατατρεγμένοι Κρητικοί αγωνιστές που βρήκαν καταφύγιο στον τόπο μας, όπου και εγκαταστάθηκαν οριστικά μπολιάζοντας τον κοινωνικό μας ιστό με μακρά σειρά άξιων απογόνων.
Όπως ήδη προαναφέρθηκε στο Συνέδριο των Δωδεκανησίων Αντιπροσώπων του 1912 που συγκλήθηκε στην Πάτμο, μεταξύ των Συνέδρων περιλαμβανόταν και ο συμπατριώτης μας Γεώργιος Πρωτόπαπας που εκπροσώπησε μετά από απόφαση των Δημογεροντιών των χωριών το νησί της Καρπάθου. Μετά ταύτα και για την ασυμβίβαστη στάση που τήρησε εξορίστηκε από την Ιταλική Διοίκηση στην ελεύθερη Ελλάδα.
Στα χρόνια που ακολούθησαν εντάθηκε η αντίσταση των Δωδεκανησίων κατά των Ιταλών με την ενθάρρυνση του Εθνικού Κέντρου.
Το 1921 η Ιταλία διατάζει γενική απογραφή. Οι σχετικές διαδικασίες ξεκινούν στις αρχές του 1922, μα συναντούν την καθολική αντίσταση των Καρπαθίων. Στην Όλυμπο, στ’ Απέρι και στις Μενετές οι κάτοικοι ξεσηκώνονται. Στο Όθος ο δήμαρχος Εμμανουήλ Χανιώτης αρνείται να συμμορφωθεί και για το λόγο αυτό καταλήγει στα Ιταλικά κρατητήρια μαζί με τους δημάρχους Ολύμπου Εμμανουήλ Σακέλλη και Απερίου Ηλία Λάμπρο.
Στο Μικρασιατικό μέτωπο δίνει το «παρών» ο Οθείτης λοχαγός του Μηχανικού Παναγιώτης Χατζημηνάς – Κανονάρχος.
Έξι (6) Οθείτες περιλαμβάνονται μεταξύ των θυμάτων της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Είναι οι Σταμάτης και Μιχαήλ Μπαρίτης και η Μαριγώ Κων. Καπετανάκη, σύζυγος Νικολάου Εμμ. Χανιώτη με τα τρία (3) τέκνα της.
Στη δεκαετία του 1920 σχηματίζεται στην Αθήνα ο Κεντρικός Δωδεκανησιακός Σύλλογος που πρωτοστατεί στον Δωδεκανησιακό αντιαποικιοκρατικό αγώνα. Στο πλαίσιο αυτό σχηματίζεται και η Καρπαθιακή Επιτροπή μέλος της οποίας υπήρξε και ο συμπατριώτης μας δικηγόρος Μηνάς Νικολαΐδης. Ενεργός και συμμέτοχος σε όλους τους πατριωτικούς αγώνες υπήρξε και ο σπουδαίος Οθείτης λόγιος Μιχαήλ Μιχαηλίδης – Νουάρος.
Στα χρόνια των αρχών του 20ου αιώνα οι Οθείτες μετανάστες ιδρύουν δραστήριους παροικιακούς συλλόγους με κύριο σκοπό τη βοήθεια προς τη σκλαβωμένη πατρίδα. Έτσι το 1933 ιδρύεται ο Φιλεκπαιδευτικός Προοδευτικός Σύλλογος Οθειτών Αμερικής «Ο ΟΜΗΡΟΣ» στο New Castle της Pennsylvania, Η.Π.Α., ενώ το 1937 ιδρύεται ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Οθειτών Ροδεσίας «Η ΕΠΙΣΚΟΠΗ» στο Γκουέλο της Ροδεσίας.
Στα τέλη του 1936 τη διοίκηση της Δωδεκανήσου αναλαμβάνει ο Cesare Maria De Vecchi. Καταλύονται και τα τελευταία ίχνη της ήδη αποδυναμωμένης τοπικής αυτοδιοίκησης των Δωδεκανήσων και ξεκινά η τελική και πιο σκληρή προσπάθεια των Ιταλών για τον αφελληνισμό των νησιών. Η ιταλική καθιερώνεται ως επίσημη γλώσσα της εκπαίδευσης και η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας καταργείται ολοκληρωτικά. Στην Κάρπαθο ξεκινά ανένδοτος εκπαιδευτικός αγώνας.
Ο Φιλεκπαιδευτικός Προοδευτικός Σύλλογος Οθειτών Αμερικής «Ο ΟΜΗΡΟΣ» ζητά με επίσημο έγγραφό του προς την Εθνικήν Τράπεζαν της Ελλάδος: «Να παύσει η αποστολή εις το σχολείον του δήμου Όθους Καρπάθου των τόκων της σχετικής καταθέσεώς μας, κατόπιν του πραξικοπήματος της ιταλικής διοικήσεως των Δωδεκανήσων, διότι θεωρούμεν απάνθρωπον και αισχρόν να χρηματοδοτούμεν προπαγάνδαν η οποία βάλθηκε για τα καλά να μας εξιταλίσει και να μας αφανίσει».
Με την κήρυξη του Ελληνοιταλικού πολέμου τον Οκτώβρη του 1940 τριακόσιοι δώδεκα (312) Καρπάθιοι, εκ των οποίων είκοσι (20) τουλάχιστον Οθείτες κατατάσσονται στο Σύνταγμα Δωδεκανησίων Εθελοντών και κατευθύνονται στη Δυτική Μακεδονία.
Με την υποχώρηση του μετώπου οι Σύμμαχοι και η Ελληνική κυβέρνηση αποχωρούν στην Αίγυπτο. Την χρονιά του 1941 ο Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος Οθειτών Ροδεσίας «Η ΕΠΙΣΚΟΠΗ» αποστέλλει το ποσόν των 5.000 λιρών Αγγλίας στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση του Εμμανουήλ Τσουδερού στο Κάιρο για την ενίσχυση του αγώνα.
Στα χρόνια 1941-1945 περισσότεροι από 170 Καρπάθιοι μάχονται επίσης απέναντι στις δυνάμεις του Άξονα ως μέλη των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων ή των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει ο Οθείτης παρασημοφορημένος ταγματάρχης Αλέξανδρος Γεωργιάδης, ο “Αλέκος της Βαρβαρούλας” όπως τον ήξεραν οι συγχωριανοί μας, οργανωτής ενός επιτυχημένου και σημαντικότατου για τον συμμαχικό αγώνα σαμποτάζ σε αμαξοστοιχία μεταφοράς κρίσιμων για τους Γερμανούς μεταλλευμάτων από την Τουρκία, μέσω Έβρου, στη Γερμανία.
Το Σεπτέμβρη του 1943 η διοίκηση της Καρπάθου περνά στα Γερμανικά χέρια. Οι Γερμανοί εξαντλούν τη σκληρότητα τους και εκτελούν πάνω στο νησί έξι συνολικά Καρπάθιους. Μεταξύ αυτών και τον Ιωάννη Μιχ. Σταυράκη, Οθείτη έγγαμο στις Μενετές, που εκτελέστηκε στα Κούτελλα της περιοχής Μενετών.
Πολυάριθμοι είναι οι Καρπάθιοι που έδωσαν τη ζωή τους στο πεδίο της μάχης. Ανάμεσά τους ο Οθείτης Φραγκίσκος Νικ. Σαΐτης, που έπεσε ως μέλος του Αμερικανικού στρατεύματος στη μάχη της Σαϊπάν, στις Βόρειες Μαριάννες Νήσους του Ειρηνικού Ωκεανού το έτος 1944.
Άλλοι Καρπάθιοι εγκατεστημένοι σε αγγλικές αποικίες, κυρίως στη Ροδεσία, κατατάχτηκαν στο βρετανικό στράτευμα και στις ποικίλες υπηρεσίες του. Μεταξύ αυτών και οι Μηνάς Μάντης, Γεώργιος Μιχαλόπουλος και Ανδρέας Μαύρος από το Όθος. 
Στις 4 Οκτωβρίου 1944 οι Γερμανοί αποχωρούν και στις 5 Οκτωβρίου του 1944 ξεσπά η Επανάσταση της Καρπάθου. Ακολουθούν 12 μέρες «κοσμογονίας».
Στο Όθος συγκροτείται σύντομα η Επαναστατική Επιτροπή Όθους με Μέλη τους: Θεόφιλο Ι. Λαγωνικό, Εμμανουήλ Ι. Κρητσιώτη και Μιλτιάδη Κ. Μαντινάο.
Την 7η Οκτωβρίου 1944 διατυπώνεται γραπτώς το αίτημα των επαναστατών προς την Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου για ένωση με τη μάνα Ελλάδα. Υπογράφεται από 51 αντιπροσώπους των χωριών της Καρπάθου και της Κάσου. Μια μοναδική έκφραση ομοθυμίας και πατριωτισμού. Μεταξύ των υπογραμμένων και οι Οθείτες Μιλτιάδης Κ. Μαντινάος, Εμμ. Ι. Κρητσιώτης, Σπύρος Κ. Ρουμελιώτης, Μιχαήλ Ε. Λαγωνικός, Εμμ. Ν. Αλεξίου, Θεόφιλος Ι. Λαγωνικός.
Στις 17 Οκτωβρίου 1944 αποβιβάζεται στην Κάρπαθο Αγγλικό Στρατιωτικό άγημα και καταλαμβάνει το ήδη απελευθερωμένο νησί μας στο όνομα των συμμάχων. 
Με τη συνθήκη ειρήνης των Παρισίων, που υπογράφτηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1947, τα Δωδεκάνησα και μαζί τους η Κάρπαθος, παραχωρούνται οριστικά στην Ελλάδα. Στις 31 Μαρτίου του ίδιου έτους ο Βρετανός λοχαγός Pam Pay παραδίδει επίσημα το νησί στον πρώτο Έλληνα στρατιωτικό διοικητή Καρπάθου υπολοχαγό Παναγιώτη Ψωμόπουλο. Στις 28 Οκτωβρίου του 1947 η Βουλή των Ελλήνων ψηφίζει σε Πανηγυρική Συνεδρίασή της την προσάρτηση της Δωδεκανήσου στο Ελληνικό κράτος και στις 14 Οκτωβρίου 1948, οι Βασιλείς της Ελλάδος Παύλος και Φρειδερίκη φτάνουν με το αντιτορπιλικό “ΑΣΤΙΓΞ” στα Πηγάδια και αποβιβάζονται στην πρωτεύουσα του νησιού.
Μετά από αιώνες, η Κάρπαθος μπαίνει επιτέλους στην αγκαλιά της μητέρας Ελλάδας. Είναι το ορόσημο της συλλογικής μνήμης όλων όσων μέχρι σήμερα αποκαλούν με πάθος την Κάρπαθο Πατρίδα… Ένα ορόσημο που στηρίχτηκε στους αγώνες και τις θυσίες των Ελλήνων, των Δωδεκανησίων, των Καρπαθίων και των Οθειτών.
Όθος Καρπάθου, 4 Ιουνίου 2023
Καρπαθιακά Νέα
