ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΣ ΜΑΡΙΝΙΑΣ ΚΡΗΤΙΚΟΥ – ΤΣΑΜΠΑΝΑΚΗ
του αιδεσιμοτάτου εφημερίου του ιερού ναού Κοιμήσεως Θεοτόκου Ολύμπου Καρπάθου
παπά – Γιάννη Γ. Διακογεωργίου
Αγαπητή μας Μαρινία,
Ξαφνιαστήκαμε με το θλιβερό άκουσμα του θανάτου σου γιατί ήσουν ακόμη ακμαία και δημιουργική, όπως σε ξέραμε.
Τώρα σε κηδεύομε. Κηδεύομε μια καλή νοικοκυρά, μια καλή μάνα, μια καλή γυναίκα που ξεχώριζε απ’ όλες τις απόψεις μέσα στην κοινωνία του χωριού μας. Θα σας υπενθυμίσω μια μαντινάδα του πατέρα μου, που της είπε πριν από εβδομήντα-πέντε χρόνια, όταν ήταν χορεύτρια του αδελφού μου:
“Μόνο του γιου μου η μεριά είν’ παραπονεμένη,
απού ’ναι μέσα στο χορό η πιο αποφανεμένη”.
Έτσι αγέρωχη, αποφανεμένη, καλοσυνάτη, λεβέντισσα, μετρημένη και ακούραστη συνέχισες και ταξίδεψες σ’ όλη σου τη ζωή. Με αυτά όλα τα προτερήματα και τις ξεχωριστές χάρες, είχες αποκτήσει την αγάπη και την εκτίμηση όλων μας.
Πλησίαζες πια να συμπληρώσεις τα εκατό σου χρόνια. Όμως η δημιουργικότητα και το ενδιαφέρον σου για τη ζωή και η προσπάθειά σου για το τέλειο δεν σε εγκατέλειψαν μέχρι την τελευταία σου πνοή. Όλα αυτά μας έκαμναν να πιστεύομε ότι ήσουν ακόμη νέα και δεν περιμέναμε αυτή την εξέλιξη. Τα καλαναθρεμμένα παιδιά σου δεν θα μπορέσουν να συνειδητοποιήσουν το χαμό σου γιατί, όπως ήσουν περήφανη και δυναμική σε όλη σου τη ζωή, έτσι περήφανη και ξεχωριστή ήσουν μέχρι το τέλος χωρίς να σε κουράσουν τα χρόνια που πέρασαν ούτε να κουράσεις κανένα στο τέλος της διαδρομής σου.
Αφήνεις τις καλλίτερες αναμνήσεις σε όλους εκείνους που σε γνώρισαν, προ πάντων σε εμάς που σε είχαμε στη γειτονιά μας και μόνο καλά θα έχουμε να θυμόμαστε. Μέσα στις εορτές βυθίζεις στο πένθος τις δυο καλές σου κόρες στις οποίες μετέδωσες όλες τις καλές σου χάρες και τις καλές σου συνήθειες να βαδίζουν κι εκείνες στα ίδια βήματα τα δικά σου. Αφήνεις το μοναχογιό σου στον οποίο έτρεφες ιδιαίτερην αδυναμία και αγάπη και που κι εκείνος σε υπεραγαπούσε και στάθηκε επάξια στο πλευρό σου μέχρι τη τελευταία σου στιγμή.
Εμείς θα συμμετέχουμε στο πένθος τους και δίνομε τα θερμά μας συλλυπητήρια, τόσο σ’ αυτούς, όσο σε όλη την οικογένειά σου. Θα παρακαλούμε την Παναγία και το Χριστό να δίνει σ’ όλους κουράγιο και παρηγοριά να ξεπεράσουν αυτή τη δύσκολη και σκληρή δοκιμασία και εσένα να σε κατατάξουν και να αναπαυθείς εκεί όπου οι δίκαιοι αναπαύονται.
Το χώμα του τόπου μας που τόσο αγαπούσες και ήταν η επιθυμία σου να σε σκεπάσει να είναι ελαφρό σαν πούπουλο.
Αιωνία σου η μνήμη.
“Χαιρετισμούς, για τις γιορτές, σ’ όλους τους χωριανούς μας,
που φύ(γ)α πριν την ώρα τω κι ετ το χωρεί ο νους μας.”
“Σ’ όλους πολλούς χαιρετισμούς, στον α(δ)ερφό μου χώρια,
που γέμισε τα στήθη μας πίκρα και στενοχώρια.”
“Γιατ’ ειν’ η πρώτη του χρονιά που λείπ’ απ’ τη γιορτή του,
και κλαίει το, το σπίτι του, οι φίλοι κι οι γνωστοί του.”
Φωτογραφία Κώστας Μπαλάφας
ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΜΑΡΙΝΙΑ ΚΡΗΤΙΚΟΥ – ΤΣΑΜΠΑΝΑΚΗ
(Όλυμπος Καρπάθου, 10 Μαρτίου 1925 – Αθήνα, 19 Δεκεμβρίου 2020)
του Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη
Λατρεμένη μας μάνα,
Πρέπει να αναγνωρίσουμε, όσο σκληρό κι αν είναι, πως έφτασε η ώρα του πιο πικρού αποχωρισμού.
Την ώρα αυτή που σ’ έχουμε για στερνή φορά μπροστά μας νοιώθουμε, αγαπημένη μας μάνα, την ανάγκη να σου εκφράσουμε δημόσια όλα εκείνα τα συναισθήματα που είχαμε χρόνια βαθιά ριζωμένα μέσα στη ψυχή μας για σένα και δεν μπορέσαμε, ίσως, να τα εξωτερικεύσουμε με την ευθύτητα που θα οφείλαμε στο διάβα του χρόνου.
Γεννήθηκες στον μονάκριβο τόπο μας, την Όλυμπο της Καρπάθου, στις αρχές του 1925, μέσα στην Ιταλική αποικιοκρατική κατοχή, από δυο γονείς βιοπαλαιστές που δε φοβήθηκαν τη ζωή και την αντιμετώπισαν παλικαρίσια, το Γιαννή Εμμ. Κρητικό με τις ρίζες του να φτάνουν στην οικογένεια Μαυράκη του μαρτυρικού χωριού Μαγαρικαρίου Ηρακλείου Κρήτης και τη Βουκαινία (Ευγενία) Γεωρ. Θεού-Ζωγραφίδη, μέλος γνωστής και παλαιής ριζιμιάς οικογένειας της Ολύμπου.
Ο χτίστης πατέρας σου, μετανάστευσε για τις ανάγκες της ζωής αρχικά στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας και στη συνέχεια στη Μασσαλία της Γαλλίας για να καταλήξει στα τέλη της δεκαετίας του 1910 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Εκεί απασχολήθηκε, όπως και άλλοι συμπατριώτες της εποχής, στα εργοστάσια λευκοσιδήρου του Yorkville Ohio, όπου δήλωσε και εκείνος “παρών” με τη δική του πατριωτική συμβολή στην κίνηση για την ανέγερση του παλαιού καμπαναριού της καθεδρικής εκκλησίας της Ολύμπου. Οι σκληρές συνθήκες εργασίας στάθηκαν όμως αφορμή να αρρωστήσει από φυματίωση -τη μάστιγα της εποχής- και να πεθάνει δυο μόλις μήνες μετά τη γέννησή σου. Έτσι σε μεγάλωσε μόνη, με αληθινή στοργή και απόλυτη αξιοπρέπεια, η αγωνίστρια μάμα σου.
Όπως σου τραγούδησαν χρόνια αργότερα:
“Μικρή – μικρή ορφάνεψες, αμμ’ ορφανιά δεν εί(δ)ες,
γιατ’ είχες μάνα δυνατή και καλοσυγγενή(δ)ες”.
Την αδικία της ζωής που σας άφησε, από τα μικράτα σας ακόμη, ορφανά από πατέρα, τόσο εσένα όσο και τον πολυαγαπημένο σου αδερφό Μανωλή, βάλθηκαν να διορθώσουν οι μοίρες που σε μύρωσαν και δεν άφησαν χάρη που να μη σου τη δώσουν.
Την ομορφιά, τη φρονιμάδα, την ηθική, τη λογική, την εργατικότητα, την ευστροφία, τη σεμνότητα, την αξιοπρέπεια, τη νοικοκυροσύνη, τη καλοσύνη κι όλα αυτά στον υπερθετικό βαθμό. Χωρίς ίχνος υπεροψίας ή κενού εγωϊσμού αποτέλεσες το πρότυπο των αρετών της Ολυμπίτικης κοινωνίας που αναγνωριζόταν με τον πιο τρανό τρόπο απ’ όλους τους σώφρονες και νουνεχείς συμπατριώτες μας σε όλο το μήκος του βίου σου.
Δεκάδες οι ανυπόκριτες επαινετικές και τιμητικές μαντινάδες σου που μεταφέρονται από στόμα σε στόμα και βρίσκονται ως σήμερα στα χείλη των Ολυμπιτών, μνημεία λόγου των συντοπιτών μας.
Φοίτησες για τέσσερα μόλις χρόνια στο Δημοτικό Σχολείο της Ολύμπου με δασκάλους τον Γιάννη Εμμ. Χαλκιά, τον Μηνά Φιλ. Φιλιππάκη και τον δάσκαλο Ηλία Κ. Λιγνό από τα γειτονικά μας Σπόα. Αμέσως μετά καταπιάστηκες με όλες τις παραδοσιακές ενασχολήσεις του Ολυμπίτικου σπιτιού και της Ολυμπίτικης αγροτικής ζωής, κάτω από την καθοδήγηση και με τη συνεχή στοργή των οικείων σου, αποθησαυρίζοντας εμπειρίες σε τέτοιο σημείο ώστε να αποτελέσεις με τον καιρό μια ζωντανή βιβλιοθήκη του τόπου μας.
Στα εικοσιπέντε σου χρόνια, κανακαριά η ίδια, παντρεύτηκες με τον επίσης κανακάρη πατέρα μας Νίκο Γεωρ. Τσαμπανάκη, φέρελπη νέο της εποχής, βρίσκοντας το λεβέντη που σου ταίριαζε για να δημιουργήσετε μαζί τη συγκροτημένη οικογένειά σας. Τη δική μας οικογένεια.
Εμείς, τα παιδιά σου, ευγνωμονούσαμε το Θεό, σ’ όλο το μήκος του βίου μας, που μας χάρισε εσένα για μητέρα, κάνοντάς μας να νοιώθουμε οι πλουσιότεροι σε περηφάνια άνθρωποι της γης.
Ευγνωμονούμε το Θεό που σε κράτησε κοντά μας για 96 ολόκληρα χρόνια και που αν ζούσες κι άλλα τόσα πάλι λίγα θα μας φαίνονταν, πολυαγαπημένη μας μάνα. Υπήρξες πανθομολογούμενα άξια κόρη απέναντι στους γονείς σου, άξια σύζυγος απέναντι στον άντρα σου και άξια μάνα και γιαγιά για όλα τα παιδιά και όλα τα εγγόνια σου.
Και τώρα εις τας Δυσμάς του βίου σου έφυγες από κοντά μας σχεδόν αιφνιδιαστικά και ανώδυνα, όπως η ίδια το ’θελες, κι όπως πρέπει οι δίκαιοι άνθρωποι να φεύγουν.
Φεύγεις και ξεστολίζεται το σπίτι μας, φεύγεις και χάνουμε το γλυκό σου λόγο, φεύγεις και χάνουμε το φύλακα άγγελό μας, τον αλάθητο οδηγό της ζωής μας.
Φεύγεις κι εμείς ευλαβικά κλίνουμε το γόνυ στη σορό σου για να φιλήσουμε τα στοργικά σου χέρια. Με την υποδειγματική ανιδιοτέλειά σου, έδωσες τα πάντα σε όλους μας, χωρίς ποτέ να ζητήσεις τίποτε από κανένα μας για σένα και χωρίς ποτέ να παραπονεθείς για οτιδήποτε ακόμη και για πράγματα που γνωρίζαμε πως σ’ ενοχλούσαν.
Ξέροντας την βαθειά αγάπη που είχες για τον τόπο μας την Όλυμπο της Καρπάθου καταλήξαμε στην απόφαση να σε ενταφιάσουμε στο πολυφίλητο χωριό μας και πιο συγκεκριμένα στον τάφο της καλλάς μας της Μαρούκλας του Θεού, συζύγου του Δημάρχου Ολύμπου Καρπάθου Ιωάννου Παύλου Παυλίδη, της δεύτερης μητέρας σου, έτσι όπως σου άρμοζε, έτσι όπως πεθυμούσες. Σε φέραμε στην Όλυμπο, εσένα που μέσα από τη δική σου αγάπη, μας ανάθρεψες και μας έκαμες αληθινούς Ολυμπίτες, για να τηρήσουμε με συνέπεια απέναντί σου τα μοναδικά παραδοσιακά έθιμά μας, αυτά που κάνουν ξακουστή τη πατρίδα μας στα πέρατα του κόσμου.
Στους κήπους του ουράνιου παραδείσου που σε λίγο θα φτάσεις θα σε υποδεχτεί ο πονεμένος μας πατέρας που έφυγε τόσο νωρίς από κοντά μας
αφήνοντάς μας με την πίκρα στα χείλη. Θα σε υποδεχτεί η μάνα σου, η αλησμόνητη λαλλά μας Βουκαινία, ο πάππους μας ο Αννής ο Κρητικός,
ο φιλότιμος πατέρας που ποτέ δε γνώρισες κι ο πολυταλαιπωρημένος αδερφός σου και θείος μας Μανωλής Κρητικός.
Θα σε υποδεχτούν όμως με ανοιχτές αγκάλες κι άλλοι στενοί μας συγγενείς η καλλά μας η Μαρούκλα που έδινε το αίμα της καρδιάς της για σένα, ο καλλάς μας ο Αννής ο Παυλίδης που η βαριά σκιά του έπεφτε και πέφτει προστατευτικά πάνω στο σπιτικό μας, ο καλλάς μας ο Μιχαλής κι ο θείος μας ο δάσκαλος Ηλίας Ζωγραφίδης που σεμνύνονταν πάντοτε για σένα κι οι καλλάες μας οι Θεούαινες που σε καμάρωναν καθώς μεγάλωνες κι έμπαινες στην κοινωνία.
Δίπλα σ΄ αυτούς οι καλλάες μας οι Κρητικοί που είναι χρόνια φευγάτοι από κοντά μας και όλα τα ξαδέρφια σου κι από τις δυο μεριές.
Αγαπημένη μας μητέρα, τούτη τη συγκινητική στιγμή του οριστικού μας αποχωρισμού σου απευθύνουμε ένα ΟΛΟΨΥΧΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ για ότι έκανες για μας και σου υποσχόμαστε πως θα εξακολουθείς να σηματοδοτείς το δρόμο της ζωής μας σαν ένα άλλο καταλάμπυρο άστρο της δραμουντάνας.
Ας είναι ελαφρύ το Ολυμπίτικο χώμα που θα σκεπάσει σε λίγο το κουρασμένο κορμί σου.
