Το όνομα του χωριού παραμένει ωστόσο ένα σταθερό και άλυτο αίνιγμα.
“Μενεταίς, Μενεταί, Μενετές, Μενουταίς. Έτσι ονομάζεται το χωριό η παλαιά κοινότητα Μενετών. Βρίσκεται κτισμένη στη βορινή πλευρά του όρους Προφήτης Ηλίας σε υψόμετρο 350 μέτρων. Τη βρίσκουμε στο 7ο χλμ του αμαξωτού δρόμου Καρπάθου-Μενετών- Αρκάσας. Έχει 380 σπίτια, το ένα κοντά στο άλλο, τα περισσότερα σε νησιωτικό ρυθμό με τη μεγάλη πόρτα και το μικρό παράθυρο”. (Γ.Μ. Γεωργίου, Καρπαθιακά, 1958).
Σύντομα θα έρθουν στο φως νέα στοιχεία από τον συμπατριώτη μας συλλέκτη, κ. Ιωάννη Βασιλάκη, που αφορούν απογραφές του 15ου και 16ου αιώνα που θα αποδεικνύουν ότι το χωριό κατοικείται από εκείνα τα χρόνια! Μάλιστα στα κατάστιχα που θα δημοσιευθούν υπάρχει κατάλογος με όλα τα ονόματα που ζούσαν στις Μενετές (Όλυμπο και Απέρι) εκείνη την χρονική περίοδο!
Αν υπήρχε στη Μυθολογία μυθικός γίγαντας Μενετεύς ή Μενετέας, τα πράγματα θα ήταν πολύ απλά και εύκολα, γράφει ο καθηγητής Κωστής Μηνάς στο τοπωνυμικό της Καρπάθου (2000).
Ο ίδιος καθηγητής, που ασχολείται με τα γλωσσικά θέματα του νησιού, βρίσκει το όνομα του χωριού Μενετές, σε κώδικα έργου του Buondelmonti, με χρονολογία το 1422. Και θεωρεί πιο εύλογη τη σύνδεση με το Μαίνητες, όνομα χωριού της Άνδρου. (Ούτε και στην Άνδρο είναι σίγουροι για το τοπωνυμικό τους).
Ο Μενετιάτης καθηγητής, Μηνάς Αλεξιάδης, πραγματοποίησε έρευνα και ταξίδεψε στους Μαίνητες της Άνδρου, ωστόσο δεν βρήκε κάποια σύνδεση με τις Μενετές Καρπάθου.
Ως προς τον υποτιθέμενο γίγαντα Μενετέα, το πιθανότερο είναι ότι πρόκειται για παρερμηνία του ονόματος ενός τιτάνα, του Μενοίτιου και η πλάνη προέρχεται από μεταφραστική παρερμηνία.
Πράγματι, σε ξενόγλωσση βιβλιογραφία, ο τιτάνας Μενέτοιος αναφέρεται: Menetios, Menoetios, Menoitios (P. Gommers, Europe what is a name, fr.wikipedia.org/wiki/Ménétios_(Titan).
Στην Ελληνική Μυθολογία με το όνομα Μενοίτιος συναντάμε τρία πρόσωπα:
ένας από τους τιτάνες, ο πατέρας του Πάτροκλου και αργοναύτης και ο βοσκός του Άδη.
Ο πρώτος Μενοίτιος ήταν ένας από τους Τιτάνες. Ήταν γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Ασίας ή Κλυμένης ή Αίθρα ή Θέμιδας. Αδέλφια του ήταν ο Προμηθέας, ο Επιμηθέας και ο Άτλαντας. Αντιπροσωπεύει την άλογη – άκριτη σκέψη, το ένστικτο. Μετά την Τιτανομαχία ο Δίας κατακεραύνωσε και εξαπέλυσε τον Μενοίτιο και, ύστερα τον Επιμηθέα, τους έκλεισε για πάντα στα Τάρταρα.
Με το ίδιο όνομα συναντάμε τον Θεσσαλικό ήρωα Μενοίτιο, γιό του Άκτορος και της Αίγινας, πατέρα του γνωστού Πάτροκλου. Αυτός ο Μενοίτιος συμμετείχε στην περίφημη Αργοναυτική εκστρατεία και ήταν φίλος του ήρωα Ηρακλή. Πρόσφατα δόθηκε το όνομα του σε έναν αστεροειδή.
Τέλος συνονόματος είναι και ο μοναδικός ζωντανός, θνητός βοσκός του Άδη.
Στον δέκατο άθλο, ο Ευρυσθέας ζήτησε από τον Ηρακλή τα κοκκινότριχα βόδια του Γηρυόνη, του τέρατος που ζούσε στη Δύση, στο νησί Ερύθεια. Ο Γηρυόνης ήταν ένα τέρας, εγγονός του Ωκεανού. Είχε τρία κεφάλια και τρία σώματα ενωμένα μεταξύ τους, όπως στα σιαμαία. Στη φύλαξη των βοδιών βοηθούσαν τον Γηρυόνη ο γιος του Άρη Ευρυτίωνας και ένα σκυλί-τέρας, με δυο κεφάλια και φιδίσια ουρά, ο Όρθος, που ήταν και αδερφός του φύλακα του Κάτω Κόσμου, του πενηντοκέφαλου σκύλου-τέρατος Κέρβερου, που επίσης εξόντωσε ο Ηρακλής. Πως εμπλέκεται ο βοσκός Μενοίτιος; μα είναι εκείνος που είδε τον Ηρακλή και ειδοποίησε τον Γηρυόνη για τη μάχη που έχασε!
Στη wikipedia, αναφέρεται ότι οι Μενετές Καρπάθου, διατηρούν το όνομά τους από τον Τιτάνα Μενοίτιο: “σε ανάμνηση του παραπάνω γεγονότος, βρίσκονται τα Πηγάδια. Με βάση τοπική παράδοση ο βράχος που κτίστηκε το χωριό ταυτίζεται με το Μενοίτιο”.
Το όνομα του χωριού θα μπορούσε να δώσει τροφή σε λογοτέχνες και δημιουργούς, κρατά μυστικά και δεν αποκαλύπτει τις ρίζες του.
Σελίδα fb Μενετές-menetes
Ο Μηνάς Αλεξιάδης συμφωνεί με την άποψη του ερευνητή-συγγραφέα Ντίνου Μελά, “Η ετυμολογία του τοπωνύμιου Μενετές, παραμένει μέχρι και σήμερα άγνωστη. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να μας βεβαιώνουν με πειστηκότητα για την ονοματοδοσία του χωριού”. (Η Κεντρική εκκλησία Μενετών Καρπάθου, σύντομη ιστορία. Μ. Α. Αλεξιάδης- Ν. Α. Μελάς)
“Μένετε βρε εγειά (εδώ) απούναι οι γονήοι σας”.
Είναι η λαϊκή και πιθανότερη εξήγηση, για το όνομα του χωριού από τον συγγραφέα Γ.Μ. Γεωργίου, στο βιβλίο του “Καρπαθιακά”. Από το ρήμα μένω, που γίνεται μένετε έτσι καταλήγουμε στις Μενετές!
Στην εποχή της πειρατείας οι ατέλειωτες επιδρομές δημιουργούσαν αίσθημα πανικού και φυγής. Το σημείο που επιλέχθηκε για την ανάπτυξη των Μενετών λόγω της απόστασης από τα παράλια αλλά και των γύρω βουνών, φαίνεται πως έδινε την ασφάλεια, όχι μόνο για παραμονή αλλά και αντιμετώπιση των επιδρομών.
Με μαντινάδες, ο ποιητής Βάσος Γεραπετρίτης, στο “Δοξαστικό στον τόπο που γεννήθηκα, Μενετές Καρπάθου” μας δίνει την ίδια εξήγηση του ονόματος:
Μια παλαιά παράδοση, άγραφη αναφέρει
από γενιά σε γενεά και από χέρι-χέρι.
Πως την πλαγιά του Αι-Λιά μόλις την επερνούσαν,
κάποιος φωνάζει δυνατά ΜΕΝΕΤΕ, τον ακούσαν.
Μένετε, ΄δω τους έλεγε, μένετε, τους προστάζει,
μένετε ΄δώ, πιο δυνατά, πάλι ξαναφωνάζει.
Κι έτσι εμείναν κι άρχισαν τα σπίτια τους να σιάζουν
κι όλοι μαζί, να μείνετε, άρχισαν να φωνάζουν.
Ίσως η εξήγηση του Τιτάνα να ηχεί στα αυτιά μας πολύ καλύτερα, ακούγεται πιο σπουδαία, σίγουρα πιο τρανή, ωστόσο αποδείξεις δεν υπάρχουν, κανείς δεν μπορεί με σιγουριά, να “υπογράψει” την δική του εκδοχή.
Για τους περισσότερο συναισθηματικούς, που αναγκαστικά, είναι μακριά από το νησί και το χωριό τους, όταν αντικρύζουν τον σκοτεινό ουρανό των πόλεων, ίσως να βλέπουν ένα κομμάτι των Μενετών. Για όλους αυτούς έχει αξία η φανταστική άποψη για την ύπαρξη ενός πλανήτη, που χάθηκε πριν χρόνια, ωστόσο θα έπρεπε να ονομάζεται “Μενοίτιος”.
Σύμφωνα με την Έρευνα του ερευνητή David Nesvorky, στην έρευνα του που δημοσιεύτηκε στο “The astrophysical Journal Letters”, πριν ap;o 4,5 δις χρόνια πρέπει να υπήρχε ένας ακόμη πλανήτης Αερίων ανάμεσα στον Κρόνο και στον Ουρανό. Κάποια στιγμή η τροχιά του ήταν πιο κοντά στο Δία με αποτέλεσμα η βαρύτητα του μεγάλου πλανήτη να στείλει στην εξορία αυτόν τον πλανήτη.
Αυτός ο μυθικός εξόριστος πλανήτης, αφήνει τη φαντασία να τρέξει, όπως ακριβώς και οι Μενετές. Διαλέγεται λοιπόν την εκδοχή που σας ταιριάζει περισσότερο. Όπου κι αν είστε την αφήνεται να συνοδεύει τα όνειρα σας.
-Σούλι της Καρπάθου, γιατί από εδώ πρωτοσηκώθηκε η γαλονόλευκη και ξεκίνησε ο ξεσηκωμός και η απελευθέρωση του νησιού, χωρίς ξένες βοήθειες και πολλούς μήνες νωρίτερα από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα. Οι Μενετές σήμερα αναφέρονται τακτικά και ως “Σούλι”.
Μανώλης Δημελλάς
22.6.2023
Καρπαθιακά Νέα
