Η Μήδεια είναι μία από τις αρχαίες, τραγικές ηρωίδες, η οποία εξακολουθεί, αιώνες μετά, να εμπνέει τους καλλιτέχνες όλων των ειδών. Είναι αδύνατον σε ένα τέτοιο αφιέρωμα να παρουσιάσω τα πάντα, σταχυολόγησα λοιπόν μόνο εκείνα, τα οποία αρέσουν σε μένα για κάποιον λόγο.
 |
| Μήδεια του Φρέντερικ Σαντις (1868) |
Η ιστορία της Μήδειας, λίγο πολύ είναι γνωστή. Όταν ο Ιάσωνας εκστρατεύει στην Κολχίδα για να πάρει το Χρυσόμαλλο Δέρας, εκείνη τον ερωτεύεται και κρυφά τον βοηθά, να ξεπεράσει τις δοκιμασίες, στις οποίες τον υπέβαλε ο πατέρας της, βασιλιάς Αιήτης. Διαφεύγοντας με το πολύτιμο τρόπαιο ο Ιάσωνας, παίρνει μαζί του και τη Μήδεια, η οποία όταν διαπιστώνει ότι τα πλοία του πατέρα της πλησιάζουν, σφαγιάζει τον αδελφό της και σκορπά τα κομμάτια του στη θάλασσα, αναγκάζοντας τον δυστυχή πατέρα να σταματήσει την καταδίωξη για να μαζέψει τα κομμάτια του αγαπημένου μοναχογιού του Άψυρτου.
Ποια είναι τελικά η Μήδεια; Μια σατανική γυναίκα από γεννησιμιού της; Ή απλώς μια ερωτευμένη και συγχρόνως πληγωμένη γυναίκα, η οποία σε έναν ξένο γι’ αυτήν κόσμο, αντί για αγάπη ανταμείβεται με την προδοσία εκείνου, για τον οποίο εγκατέλειψε όλα τα πριγκιπικά της ευεργετήματα στη χώρα της; Ή μήπως είναι μια καιροσκόπος, η οποία θέλει πάντα να επιβάλλει τη δική της θέληση;
Όπως καταλαβαίνετε, όλο το παραπάνω ιστορικό, είναι ικανό να εμπνεύσει ποικιλοτρόπως. Έτσι, πρώτος πρώτος, ο τραγικός ποιητής μας, ο Ευριπίδης, γράφει τη δική του Μήδεια. Ένα έξοχο έργο, το οποίο εστιάζει στην μέγιστη αγριότητα και παραφροσύνη, που μπορεί να φτάσει μια απατημένη σύζυγος. Παρακάτω θα ακούσετε ένα συγκλονιστικό, ολιγόλεπτο απόσπασμα με την μεγάλη Κατίνα Παξινού στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Το 1797, στο Παρίσι παρουσιάζεται η όπερα του Λουίτζι Κερουμπίνι, με θέμα την Μήδεια. Φυσικά και παίζεται ως τις μέρες μας, διασκευασμένη όμως στα ιταλικά. Παρακάτω για τους λάτρεις του είδους, ένα μικρό απόσπασμα. Ακούτε τη, Σόντρα Ραντβανοβόσκι, η οποία υποδύεται της Μήδεια, στην Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης, το 2022.
Μια υπέροχη θεατρική εκδοχή, άκρως σουρεαλιστική, έχει δώσει και ο Μποστ (Μέντης Μποσταντζόγλου), η οποία τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζεται με ιδιαίτερη επιτυχία από πολλούς θιάσους. Παρακάτω βρήκα ένα αντιπροσωπευτικό απόσπασμα, από μία παράσταση του 2007 σε σκηνοθεσία του Σταμάτη Φασουλή.
Υπάρχει όμως και η κινηματογραφική εκδοχή του 1969, του Πιερ Πάολο Παζολίνι, όπου η μεγάλη υψίφωνος καλλιτέχνης Μαρία Κάλλας, παίζει την Μήδεια ως ηθοποιός πια και όπου αποδεικνύει ότι μπορούσε να είναι εξίσου καλή. Ένα μικρό απόσπασμα για του λόγου το αληθές:
Μα και συγγραφείς και ποιητές έχουν γράψει για την Μήδεια, έργα σπαρακτικά, που ψάχνουν απαντήσεις για τα τόσο μεγάλα κρίματά της. Διάλεξα ένα ποίημα του Νίκου Καρούζου:
Είμαι γεννημένη να πράξω τους ζεστούς φόνους,
η Μήδεια λέει αγκαλιάζοντας τ’ αστέρια
δεν έχω έναν άνθρωπο
ν’ ακούσει απ’ το στόμα μου τη μέσα δικαιοσύνη
οπού με καίει στην κάθε ρόγα στα βυζιά
με καίει στην ήβη.
Κόσμε άδικε ο γιος της Σεμέλης
με το βότρυ σε πάει πάντα στους θανάτους
κι ο πράος μουσηγέτης όμορφος απ’ τη διάρκεια
μ’ αφήνει μονάχη με τα αίματα
κόσμε άδικε ο γιος της Σεμέλης —
η Μήδεια λέει δείχνοντας τα κόκκινα χέρια.
Μεγάλο δικαστήριο η ορμή και την ακούω θεέ μου
σε δύσκολους χυμούς ω νύχτες
η βλάστηση μυρίζει από νυφικό φεγγάρι
σκοτώνω για να φτάσει στα ουράνια η οργή
να σχίσω και το στήθος
αν ίσως η φωνή δεν άρκεσε ποτέ να λάμψει η μοίρα —
πόσες, αλήθεια, ηλιαχτίδες είν’ ακόμη ώς το τέλος,
η Μήδεια λέει
καθώς αφρίζει ο νους της άσπρη συμφορά
στο μανιασμένο στήθος η εκδίκηση
σαν αιθάλη.
Τραγουδήσετε τη χαρά μου
κάποτε είχα κι εγώ τα όνειρά μου
με πόνο τραγουδήσετε,
η Μήδεια κλαίει.
Και για το τέλος κράτησα ένα τραγούδι, σε στίχους και μουσική του Λουβοδίκου των Ανωγείων και εκτέλεση της Μελίνας Κανά. Μόνο, που εδώ, η αναφορά είναι για μια σύγχρονη μητροκτόνο, μία Μήδεια της εποχής μας, την οποία δεν την περιβάλει με κανέναν τρόπο η αίγλη της πλανεμένης πριγκίπισσας από την Κολχίδα.
