Είναι πολύ ευχάριστο το συναίσθημα που νοιώθει κάποιος που παρακολουθεί, στο μέτρο του δυνατού, τη σύγχρονη Δωδεκανησιακή βιβλιογραφία που εμπλουτίζεται συνεχώς, όπως και εκλεκτούς συμπατριώτες που διαπρέπουν στις επιστήμες εντός και εκτός Ελλάδος.
Γράφει η Μαρία Τουλαντά-Παρισίδου, φιλόλογος-αρχαιολόγος
(Μέσα από το βιβλίο του Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗ, καθηγητή Λαογραφίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης)
Ιδιαίτερο ακόμη το γεγονός , όταν διακρίνονται από τις επιστημονικές κοινότητες που ανήκουν και ανέρχονται την ιεραρχία επάξια.
Ιδιαίτερη είναι ακόμη η συγκίνηση όταν γνωρίζεις αυτούς τους ανθρώπους και χαίρεσαι για την Ακαδημαϊκή τους πορεία και εξέλιξη.
Έτσι συνέβη μ’ εμένα όταν πήρα στα χέρια μου το βιβλίο του καθηγητή Λαογραφίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης Μ. Γ. Βαρβούνη που προχώρησε στην έκδοση του, τιμώντας επάξια τον Ομότιμο καθηγητή Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Μηνά Αλ. Αλεξιάδη.
Τώρα με το βιβλίο του καθηγητή Μ.Γ. Βαρβούνη γνωρίζει κανείς τον άνθρωπο, τον επιστήμονα, αλλά και τις διαστάσεις της επιστήμης της Λαογραφίας και τους ορίζοντες που ο ίδιος ο Μ. Αλ. Αλεξιάδης άνοιξε. Αυτά τα χαρακτηριστικά του Αλεξιάδη, μπορούσε μόνο ο Καθηγητής Βαρβούνης να τα περιγράψει, γιατί τον γνώρισε σα δάσκαλο, σα συνάδελφο και σαν φίλο «καρδιάς». Μέσα από το βιβλίο δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουμε τη μεγάλη εκτίμηση που είχαν στο πρόσωπό του και άλλοι επώνυμοι καθηγητές της Λαογραφίας, όπως φαίνονται μέσα από εισηγητικές εκθέσεις ή ΠΡΑΚΤΙΚΑ συνεδριάσεων των πανεπιστημίων, αλλά και την πλούσια εργογραφία του.
Στο βιβλίο δίνονται με απλό και κατανοητό τρόπο επιστημονικά θέματα και φέρνουν την επιστήμη που υπηρέτησαν και υπηρετούν και οι δυο καθηγητές επί σειρά ετών, κοντά και στον πιο απλό άνθρωπο, ενώ είναι πρόδηλο το πόσο θα σταθεί χρήσιμο για τους φοιτητές των Φιλοσοφικών σχολών. Η βιβλιογραφία πλούσια Ελληνική και ξένη, μας γνωρίζει τους δρόμους που πορεύτηκε ο Αλεξιάδης , τις γνωριμίες του διεθνώς και τους επιστημονικούς διαλόγους που επεδίωκε διοργανώνοντας διεθνή συνέδρια.
Είναι πολύ δύσκολο να γράψεις, χωρίς να παραλείψεις έργα, σπουδές, εξέλιξη, τίτλους του Μηνά Αλ. Αλεξιάδη. Αναφέρομαι σε μερικά απ’ αυτά ενδεικτικά και παραπέμποντας πάντα στο βιβλίο του καθηγητή Μ.Γ. Βαρβούνη.
Ο Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης γεννήθηκε στις Μενετές Καρπάθου. Σπούδασε με υποτροφία στη Φιλοσοφική σχολή του πανεπιστημίου Ιωαννίνων και το 1982 αναγορεύτηκε σε διδάκτορά του. Ακολούθησε την πανεπιστημιακή σταδιοδρομία και ανέβηκε διαδοχικά όλες τις βαθμίδες της ιεραρχίας, πάντα αριστεύοντας.
To 1993 εξελέγη αναπληρωτής καθηγητής της λαογραφίας στο Παιδαγωγικό τμ. Δημοτικής εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Πραγματοποίησε άλλες σπουδές στην Πολιτισμική και κοινωνική ανθρωπολογία, την Εθνογραφία, όπως και σε θέματα που άπτονται του μύθου στη λογοτεχνία. Έκανε ακόμη σπουδές σε ξένα πανεπιστήμια University College, School of Oriental and African Studies, king΄ s College, London school of Economics του Πανεπιστημίου του Λονδίνου κ. άλλα. Συμμετέχει σε λαογραφικές εταιρείες εντός και εκτός Ελλάδος. Εισηγητής πολλών διεθνών συνεδρίων, τιμά και τιμάται αντίστοιχα από το πλήθος των συναδέλφων του. Επιμελήθηκε πρακτικά συνεδρίων και τιμητικούς τόμους για μεγάλους της Ελληνικής Λαογραφίας.
Ανταλλάσσει επιστημονικές πληροφορίες με την Αγγλική λαογραφική Εταιρεία, την Αμερικανική και το Nordic Institute of Folklore (Turku Φινλανδίας). Ασχολείται εκτός από το λαϊκό πολιτισμό της Καρπάθου , ευρύτερα και για τον πολιτισμό των άλλων νησιών, Ρόδου, Κω κ.ά. Για την προσφορά του Richard M. Dawkins ασχολήθηκε τιμώντας τον, όπως και τον Samuel Baud-Bovy. Με την αφυπηρέτησή του το τμήμα Φιλολογίας και η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών του απένειμαν(2015) τον τίτλο του ομότιμου καθηγητή. Μεταξύ των μεγάλων της λαογραφίας που αποτιμά στο έργο του είναι οι Ν. Γ. Πολίτης, Στ. Κυριακίδης, Alan Dundes κ.ά. Τιμά με ειδικές μελέτες καταξιωμένους επιστήμονες , όπως το Ζαχ.Τσιρπανλή, Κων. Μηνά, Γ. Μιχαηλίδη Νουάρο, Κ. Μελά, Ι.Μ.Χατζηφώτη κ.ά.
Γράφει μεταξύ άλλων στον πρόλογό του ο καθηγητής Μ.Γ. Βαρβούνης: «…το έργο του Μ. Αλεξιάδη αποτελεί «οδοδείκτη» των σύγχρονων εξελίξεων και προσανατολισμών της λαογραφίας, καθώς μάλιστα ο ίδιος πρόσφατα ολοκλήρωσε την πανεπιστημιακή του σταδιοδρομία, στη διάρκεια της οποίας συνέβαλλε ενεργά στη θεμελίωση και ανάπτυξη των λαογραφικών σπουδών στον τόπο μας… η εκτενής εργογραφία του παρουσιάζει ανάγλυφα την περίπτωση ενός Έλληνα λαογράφου που δρα και ασκεί την επιστήμη του στο μεταίχμιο από τον 20ο στον 21ο αι., ενός λαογράφου που ζει ενεργά τις αλλαγές και τους μετασχηματισμούς της Ελληνικής και της διεθνούς κοινωνίας, όσο και της επιστήμης, την οποία θεραπεύει…». Εκτενής παρουσιάζεται η εργογραφία του από τις σελ. 70-118 από το έτος 1967-2015.
Διαπρεπής επιστήμονας κι ο Μ. Γ. Βαρβούνης συγγραφέας αυτού του βιβλίου με πανεπιστημιακές σπουδές στην Ελλάδα και το εξωτερικό γίνεται πρεσβευτής του Αιγαιοπελαγίτικου πολιτισμού, όντας κι ο ίδιος Σαμιώτης. Ανέβηκε την Πανεπιστημιακή ιεραρχία και σήμερα κατέχει την έδρα καθηγητή Λαογραφίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Έχοντας στο νου και την καρδιά κι εκείνος τη Σάμο, πρόσφερε κι εξακολουθεί να προσφέρει στο νησί του και σίγουρα τον αδικούμε μ’ αυτή τη μικρή αναφορά.
Ανάμεσα στα άλλα χαρακτηριστικά του Μηνά Αλ. Αλεξιάδη που περιγράφει, ο Μ.Γ. Βαρβούνης, είναι και η βαθύτατη ευσέβεια του, το ισχυρό δυνατό του συναίσθημα και φαίνεται με τον τρόπο που προσεγγίζει τις εκδηλώσεις της λαϊκής θρησκευτικότητας. Αυτό οφείλεται και στα οικογενειακά του βιώματα από τις Μενετές Καρπάθου και στους σπουδαίους και ενάρετους γονείς που τον μεγάλωσαν. Είναι ακόμη αξιοπρόσεκτο ότι ασχολήθηκε με το έργο σύγχρονων μας εκκλησιαστικών ανδρών, όπως του Αρχιεπισκόπου Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας κ. Γρηγορίου, καθώς και με τα έργα των Μητροπολιτών Καρπάθου και Κάσου κ. Αμβροσίου και Κώου και Νισύρου κ. Ναθαναήλ.
Αξιοθαύμαστη η πορεία του και τα θέματα που τον απασχόλησαν κατά καιρούς και έχοντας πάντα στην καρδιά και το νου του τη Δωδεκάνησο και την Κάρπαθο. Σημαντική η παρουσία του στη γενέτειρά του, σαν να μην έφυγε ποτέ. Έγινε αιτία να γνωρίσουν το νησί όχι μόνο οι καθηγητές μας Λουκάτος, Μερακλής κ. ά., αλλά και όλοι οι φοιτητές και τώρα και θα διδάσκονται απ΄ αυτό και στο μέλλον. Ακόμη και ξένοι λαογράφοι αγάπησαν τον τόπο και δεν αρνήθηκαν τον επιστημονικό διάλογο στη γενέτειρα του καθηγητή, την Κάρπαθο.
Το 2012 με εισήγησή του ιδρύθηκε επίσημα από το τμήμα Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής και της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών, με τη συνεργασία της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας και του Δήμου Καρπάθου, το «Ινστιτούτο Λαϊκού Πολιτισμού Καρπάθου». Η έδρα του Ινστιτούτου είναι στα Πηγάδια Καρπάθου. Τονίζει ο Μ.Γ. Βαρβούνης, πως σκοπός του Ινστιτούτου είναι η προαγωγή της βασικής θεωρητικής και εφαρμοσμένης επιστημονικής έρευνας του λαϊκού πολιτισμού και η διάδοσή του στον Ελληνικό χώρο, με ιδιαίτερη έμφαση στη Δωδεκάνησο και τα άλλα νησιά του Αιγαίου.
Οι δράσεις που έχει αναπτύξει το Ινστιτούτο μέχρι τώρα και πιστεύουμε και στο μέλλον είναι σημαντικές, όπως θα δει ο αναγνώστης στο βιβλίο και ειλικρινά θ’ αντιληφθεί την εθνική και πατριωτική σημασία αυτής της προσφοράς για τον τόπο, την Ακριτική Κάρπαθο.
Μια άλλη αξιοθαύμαστη δράση που έφερε σπουδαία αποτελέσματα είναι η ίδρυση Ελεύθερου Ανοικτού Πανεπιστημίου, σε συνεργασία με το Πνευματικό κέντρο του Δήμου Καρπάθου.
Στο Παιδαγωγικό και Φιλολογικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών παρουσίασε Καρπάθιους λαϊκούς στιχουργούς και ποιητές, καλλιτέχνες και συγγραφείς. Με εισηγήσεις του έγιναν διδάκτορες δύο Καρπάθιοι, όπως ο Ντ. Μελάς για την έντυπη λαϊκή ποίηση της Καρπάθου και ο Βασίλης Γεργατσούλης για το λαϊκό χιούμορ στην Κάρπαθο. Επάξια οι μεγάλοι της Λαογραφίας ακολούθησαν τα βήματα του αγαπητού τους καθηγητή Γ. Μιχαηλίδη-Νουάρου, ακαδημαϊκού, Καρπάθιου επίσης.
Είναι τόσο γεμάτες από δράσεις και πολιτισμό με ποιότητα οι σελίδες του βιβλίου του Μ.Γ. Βαρβούνη και δεν ξέρεις που να σταθείς. Γράφει ο συγγραφέας μεταξύ άλλων : «..ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΑΛΕΞΙΑΔΗ Η ΜΙΚΡΗ ΠΑΤΡΙΔΑ ΑΠΟΚΤΑ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ..».
Οι πρωτοποριακές αυτές δράσεις στηρίζονται πάντα από τους τοπικούς, εκκλησιαστικούς, πολιτικούς φορείς.
Στον καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη χρωστάμε ευγνωμοσύνη που ανέδειξε ένα «άριστο» Δωδεκανήσιο. Οι φοιτητές θα γνωρίσουν σειρά θεμάτων, γιατί ο «οδοδείκτης», έχει όνομα και τεράστιο έργο. Παράλληλα πιστεύουμε πως η μεθοδολογία του, η βιβλιογραφία κ. άλλα θα τους είναι πολύ χρήσιμα. Δε μπορούμε να μη μεταφέρουμε κάποια αποσπάσματα αυτούσια, για να χαρούμε το λόγο του κ. Βαρβούνη: «..Μεταστοιχειώνοντας το βίωμα σε επιστημονική μελέτη και τη νοσταλγία του γενέθλιου τόπου σε ερευνητική προσπάθεια, ο Αλεξιάδης κατάφερε να δώσει ευάριθμα μεν, αλλά βασικά στο είδος τους μελετήματα, που χρησιμοποιούνται συνεχώς από συναδέλφους του και νεότερους ερευνητές της λαογραφίας μας..».
Αναφορικά με το βιβλίο και τον τρόπο γραφής, θεωρούμε πως με τρόπο απλό και κατανοητό μας δίνονται θέματα άκρως επιστημονικά που αξίζει σε σχετική εκδήλωση να τ’ αναλύσουμε περισσότερο διανθίζοντας με τη γλυκιά λύρα του Περσελή και τους Καρπάθικους χορούς.
Με τον Μηνά Αλεξιάδη βρεθήκαμε στο 1ο έτος της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων τότε που ήμασταν εκεί λίγοι οι Δωδεκανήσιοι φοιτητές , πριν μετεγγραφώ στο Αρχαιολογικό της Φιλοσοφικής του Αριστοτελείου Θεσσαλονίκης.
Ένας Λεριός, δυο Καλυμνιές, ένας Καρπάθιος και μια Κώτισσα. Δεύτερη Κώτισσα ήταν η Μαρίτσα η Χατζηγιακουμή -Νούτσου. Κοντέψαμε να κάνουμε σύλλογο, γιατί ήταν τόση η ανάγκη μας να μιλούμε για τα νησιά, τις θάλασσές μας, τα έθιμά μας. Προχωρούσαμε προς τη λίμνη της Κυρά Φροσύνης , γιατί μας τραβούσε το υγρό στοιχείο. Μονολογούσαμε:-ναι, τελικά είμαστε σαν τα ψάρια και γελούσαμε ανέμελα, γιατί ο καθένας κουβαλούσε τη δική του θάλασσα, σαν του Παλαμά, είτε το νερό ήταν γλυκό, είτε αλμυρό!. Φιλόξενη και όμορφη η Ήπειρος, αλλά εμείς παραμείναμε οι νησιώτες, οι Δωδεκανήσιοι , όπου κι αν βρεθήκαμε, όποια πορεία κι αν πήραμε.
Όλοι χαιρόμαστε για τον Μηνά Αλ. Αλεξιάδη που διέπρεψε με πρωτοπορία στο χώρο της επιστήμης της Λαογραφίας, έχοντας πάντα στην καλή του καρδιά τους φίλους του, τους συμπατριώτες του και τη Δωδεκάνησο, όπως και την ιδιαίτερή του πατρίδα την Κάρπαθο.
