«Ένας από τους διαπρεπέστερους Ιεράρχες της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου Δαμασκηνός Καρπαθάκης, κατάγεται από την Κάρπαθο».
Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης
φωτογραφίες Ραφαήλ Γεωργιάδης
Απευθύνθηκα στον καθηγητή Μηνά Αλ. Αλεξιάδη για πληροφορίες σχετικές με τον Καρπάθιο Μητροπολίτη Δαμασκηνό Καρπαθάκη.
Αγαπητέ Μηνά, ξαφνιαζόμαστε ευχάριστα, αφού από σένα μαθαίνουμε ακόμη μια ενδιαφέρουσα ιστορία για έναν σημαντικό Έλληνα Ιεράρχη, ο οποίος κατάγεται από την Κάρπαθο! Πρόκειται για τον Μητροπολίτη Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου Δαμασκηνό Καρπαθάκη.
Πράγματι, Μανώλη, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου Δαμασκηνός, κατά κόσμον Μηνάς Καρπαθάκης, κατάγεται από την Κάρπαθο και συγκεκριμένα από τις Μενετές. Όπως ίσως γνωρίζεις, η λαογραφική επιστήμη ενδιαφέρεται, μαζί με τη Γλωσσολογία και για τα ονόματα και τα επώνυμα των ανθρώπων. Όταν λοιπόν διάβασα στα Δίπτυχα της Εκκλησίας ότι υπάρχει Μητροπολίτης με το επώνυμο Καρπαθάκης, άρχισα να ενδιαφέρομαι, για να μάθω ποιος είναι ο συγκεκριμένος Ιεράρχης. Ήρθα λοιπόν σε επικοινωνία μαζί του και πολύ χάρηκε με τη γνωριμία και προσδιορίσαμε μια συνάντηση. Μου έδωσε τότε πολλές πληροφορίες για τον ίδιο και τους προγόνους του.
Μηνά, από που προκύπτει το επώνυμο Καρπαθάκης;
Ο Καρπαθάκης, με το επώνυμο αυτό, παραπέμπει στη σχέση του Σεβασμιοτάτου Δαμασκηνού με το νησί μας, την Κάρπαθο. Οι πληροφορίες που ο ίδιος ο Δαμασκηνός έχει συγκεντρώσει από τους συγγενείς του, λένε ότι ο προπάππους του λεγόταν Μηνάς Φουρμούζης. Γεννήθηκε στις Μενετές Καρπάθου τον 19ο αιώνα. Πριν προχωρήσω θα ήθελα να σου πω ότι στην Κάρπαθο υπήρχε το επώνυμο Φουρμούζης. Όταν γνώρισα τον Σεβασμιότατο, σε σχετική συζήτηση σε καφενείο του χωριού μας, ρώτησα εάν υπήρχε παλαιότερα στις Μενετές το επώνυμο Φουρμούζης. Και αμέσως κάποιοι, που στο μεταξύ έπαιζαν μάλιστα χαρτιά στο κεντρικό τραπέζι, σταμάτησαν το παιγνίδι τους και μου είπαν ότι βεβαίως υπήρχε. Μάλιστα ένα χωριανός είπε ότι ένα χωράφι στον Αφιάρτη ανήκει σε κάποιον Φουρμούζη, αλλά δεν ξέρουμε ποιος είναι.
Αυτό μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση. Συνεχίζω τα γενεανολογικά του προπάππου του Μητροπολίτη Δαμασκηνού. Ο Μηνάς Φουρμούζης, σε ηλικία περίπου 25 ετών, μετανάστευσε στην Κρήτη μαζί με άλλους Καρπάθιους χτίστες. Να μην ξεχνάμε ότι οι Καρπάθιοι ήταν περίφημοι μαστόροι. Τους αναφέρει και ο λογοτέχνης Ιωάννης Κονδυλάκης και βέβαια ο μεγάλος συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης. Αυτά είναι γνωστά και περιορίζομαι μόνο στην αναφορά των δυο αυτών Κρητών συγγραφέων.
Ο προπάππους λοιπόν του Μητροπολίτη Δαμασκηνού βρέθηκε μετανάστης στην Κρήτη. Και από εκεί πως γίνεται το Φουρμούζης Καρπαθάκης;
Ο Μηνάς Φουρμούζης εργάστηκε, καταρχάς, στην Ιεράπετρα και στη συνέχεια στο χωριό Κάτω Σύμη. Προφανώς θα υπήρχαν εκεί και Συμιακοί, για να ονομάζεται το χωριό έτσι. Το χωριό ανήκει στην Επαρχία Βιάννου Ηρακλείου Κρήτης. Καθώς είχε αναλάβει εκεί μια εργολαβία, γνώρισε και νυμφεύθηκε την Ελένη Ψαλτάκη, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά. Ένα από αυτά ήταν ο παππούς του Μητροπολίτου Δαμασκηνού, με το όνομα Γεώργιος. Όταν η Κρήτη εντάχθηκε στο Ελληνικό κράτος, το 1913, και άρχισαν οι κάτοικοι να καταγράφονται πλέον στα Ελληνικά Δημοτολόγια, πήγε και ο Μηνάς Φουρμούζης να καταγραφεί. Εκεί ρωτήθηκε από τις υπηρεσίες, από που προέρχεται το επώνυμό του. Αρνήθηκαν να τον καταγράψουν με το επώνυμο, αυτό γιατί ήταν ασυνήθιστο στην Κρητική κοινωνία. Τότε του πρότειναν να διαλέξει ένα από τα δυο επώνυμα, ή να πάρει το επώνυμο Μηνακάκης από το Μηνάς, μια και είναι η παράδοση να τελειώνουν τα επώνυμα σε -ακης ή να τον γράψουν Καρπαθάκης, από το νησί το οποίο προέρχεται, την Κάρπαθο. Για την ιστορία των Κρητικώ νεπωνύμων που σχεδόν όλα τελειώνουν στην κατάλξη -ακης, θα σου μιλήσω, Μανωλη, μα άλλη φορά. Ο Μηνάς επέλεξε το Καρπαθάκης, το οποίο η οικογένεια του Σεβασμιοτάτου διατηρεί μέχρι σήμερα.
Αγαπητέ Μηνά, από τις έρευνές σου έχεις συναντήσει ανάλογες περιπτώσεις επωνύμων που παραπέμπουν στην Κάρπαθο;
Βεβαίως, υπάρχουν και άλλα επώνυμα, με διαφορετική μορφή, τα οποια προέρχονται από το νησί μας. Σου αναφέρω εδώ επώνυμα όπως, Καρπαθίου, Καρπαθάκης, Καρπαθιωτάκης, Καρπαθιώτης, Καρπάθιος, Σκαρπαθιώτης και τώρα τελευταία επεσήμανα ότι υπάρχει και επώνυμο Σκαρπάθιος. Τα επώνυμα αυτά δεν προέρχονται μόνο από Κρητικούς αλλά και από άλλα νησιά και περιοχές του Ανατολικού Αιγαίου.
Με τον Μητροπολίτη Δαμασκηνό συνεχίζει η κοινωνική σχέση και φιλία σας;
Επικοινωνούμε συχνά και πρέπει να σου πω ότι πριν λίγα χρόνια είχαμε την τιμή να μας καλέσει, με τη σύζυγό μου Εύη να πάμε στην έδρα του. Εκεί έδωσα δυο διαλέξεις, στο Διδυμότειχο και στην Ορεστιάδα, με λαογραφικά αλλά και άλλα επιστημονικά θέματα, ενώπιον μάλιστα πυκνών ακροατηρίων. Αναφερθήκαμε πολλές φορές στην Κάρπαθο και είναι επιθυμία του να έρθει κάποια στιγμή και να γνωρίσει το νησί και το χωριό των προγόνων του. Πιστεύω ότι αυτό θα γίνει σε εύθετο χρόνο με πρόσκληση του Αγίου Καρπάθου Αμβροσίου, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος ο Μητροπολίτης είναι πολύ απασχολημένος. Επισημένω, εκτός των άλλων, ότι είναι και Πρόεδρος της Νομικής Επιτροπής της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Αν θυμάμαι καλά στον 73ο Εορτασμό του Επαναστατικού- Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου, που οργάνωσε ο Σύλλογος Απανταχού Μενετιατών Αττικής, συμμετείχε και ο Σεβασμιότατος. Μπορείς να μου πεις πως έτυχε να έρθει εκεί;
Πράγματι η πρώτη του επαφή με την παροικία των Μενετιατών στην Αττική, δηλαδή με ανθρώπους από το χωριό του και συμπατριώτες από την Κάρπαθο, έγινε κατά τον Εορτασμό που είπες στη Μεγάλη Αίθουσα του Πειραϊκού Συνδέσμου. Τότε είχα προτείνει στην Πρόεδρο του Συλλόγου κα. Ειρήνη Μαρή, να τον καλέσουμε στην εκδήλωση. Έτσι και έγινε. Η Πρόεδρος τον παρουσίασε και εκείνος έκανε ένα Τρισάγιο στη Μνήμη των Καρπαθίων Αγωνιστών και στη συνέχεια απηύθυνε και έναν χαιρετισμό με θερμά λόγια για τους χωριανούς και τους συμπατριώτες του Καρπαθίους.
Ευχαριστώ πολύ, Μηνά, για τις ενδιαφέρουσες απαντήσεις σου. Τώρα θα ήθελα να παραθέσω ένα σύντομο βιογραφικό του Σεβασμιοτάτου, αλλά θα επανέλθω με νεότερα στοιχεία για τις σημαντικές δραστηριότητες του Μητροπολίτη Δαμασκηνού.
Σημειώνω λοιπόν ότι ο Μητροπολίτης Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου κ. Δαμασκηνός, κατά κόσμον Μηνάς Καρπαθάκης του Αποστόλου, γεννήθηκε στην Αθήνα το έτος 1959.
Μετά την αποφοίτησή του από την Πρότυπο Ευαγγελική Σχολή Νέας Σμύρνης, σπούδασε αρχικά Νομικά και στη συνέχεια Θεολογία στις αντίστοιχες Σχολές του Πανεπιστημίου Αθηνών. Για τρία χρόνια (1982-1985) άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου στην Αθήνα.
Εκάρη Μοναχός στην Ιερά Μονή Ασωμάτων Πετράκη την 1η Φεβρουαρίου 1985, χειροτονήθηκε Διάκονος από τον μακαριστό Μητροπολίτη Μεγάρων και Σαλαμίνος Βαρθολομαίο στις 23 Μαρτίου 1985 και Πρεσβύτερος από τον μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Σεραφείμ στις 14 Σεπτεμβρίου 1987. Υπηρέτησε ως διάκονος, εφημέριος και Πρόεδρος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου στον πασίγνωστο Ιερό Ναό Ζωοδόχου Πηγής, στην Αθήνα.
Διετέλεσε Γραμματέας (1985-1990) και έπειτα Αρχιγραμματέας της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος (1990-1998).
Στις 25 Ιανουαρίου 1995, πριν από 26 χρόνια, εξελέγη από την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Βοηθός Επίσκοπος της Αρχιεπισκοπής Αθηνών, με τον τίτλο της πάλαι ποτέ διαλαμψάσης Επισκοπής Διαυλείας και χειροτονήθηκε στις 27 Ιανουαρίου 1995 προεξάρχοντος του μακαριστού Μητροπολίτου Δράμας Διονυσίου.
Έλαβε μέρος ως Αρχιγραμματέας της Ιεράς Συνόδου σε πολλές Συνοδικές Επιτροπές και Εκκλησιαστικές Αποστολές στο εξωτερικό. Επιμελήθηκε, με εντολή της Ιεράς Συνόδου, την έκδοση των Συνοδικών Εγκυκλίων των ετών 1957-2000.
Μητροπολίτης Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου, εξελέγη από την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος στις 12 Οκτωβρίου 2009 και ενθρονίσθηκε στο Διδυμότειχο, όπου είναι η έδρα του, στις 19 Νοεμβρίου 2009.
Διετέλεσε Τοποτηρητής της Ιεράς Μητροπόλεως Μαρωνείας και Κομοτηνής (2012-2013). Είναι τακτικό μέλος της Συνοδικής Επιτροπής επί της Αρχιγραμματείας και της Συνοδικής Επιτροπής Νομοκανονικών και Δογματικών Ζητημάτων.
Ο Μητροπολίτης Δαμασκηνός τιμά το όνομα της Καρπάθου και των Καρπαθίων προγόνων του με το πολυεπίπεδο έργο του στη ακριτική του Μητρόπολη. Είναι ένας άξιος και σημαντικός Ιεράρχης της Εκκλησίας της Ελλάδος με πλούσιο έργο, στο οποίο θα αναφερθούμε σε επόμενο αφιέρωμα μας.
Πάντα άξιος, Σεβασμιότατε!
Μανώλης Δημελλάς
