Το 1908, ο αείμνηστος καθηγητής γυμναστικής Αθανάσιος Λευκαδίτης έφερε από το Λονδίνο στην Eλλάδα, την παγκόσμια προσκοπική ιδέα του λόρδου Baden Power ιδρύοντας τον
προσκοπισμό με πρώτους προσκόπους, τους μαθητές του στο ιδιωτικό Λύκειο Μακρή στην
Αθήνα.
Πολύ αργότερα, δύο χρόνια από την Απελευθέρωση της Δωδεκανήσου, το καλοκαίρι του 1948 ο ένθερμος Πηγαδιώτης Νίκος Αριστείδη Νικολαΐδης ίδρυσε τον προσκοπισμό στα Πηγάδια.
Εχοντας θητεύσει ο ίδιος ως πεζοπρόσκοπος στη Ρόδο μεταλαμπάδευσε τις γνώσεις και τις εμπειρίες του στη νεολαία των Πηγαδίων, η οποία με ιδιαίτερο ενθουσιασμό και μαζική συμμετοχή προσήλθε στις τάξεις των προσκόπων.
Φυσικά για τους «μπαλουξήδες» -γνωστό προσωνύμιο Πηγαδιωτών- γεννημένοι δίπλα στη θάλασσα, νοτισμένοι με την αλμύρα της, εξοικειωμένοι μια ζωή με το υγρό στοιχείο,οι ναυτοπρόσκοποι ταίριαζαν περισσότερο σε αντίθεση με τους άλλους δύο κλάδους του προσκοπισμού, τους πεζοπρόσκοπους και αεροπρόσκοπους.
Ξαφνικά η ευάριθμη τότε νεολαία Πηγαδίων -βλέπετε δεν είχε αρχίσει ακόμη ο μισεμός, η μεγάλη πληθυσμιακή αιμορραγία- απέκτησε πρωτόγνωρα εξωσχολικά ενδιαφέροντα και ενασχολήσεις.
Τα Πηγαδιωτάκια πλούτισαν τις γνώσεις τους παρακολουθώντας μαθήματα π.χ, πρώτων
βοηθειών, ιχνηλασίας, προσανατολισμού με βοήθεια αστερισμών, σήματα Mors,
τρόπους ανάπτυξης κατασκήνωσης. ΄Ακουγαν για ομαδική ζωή, αλληλοβοήθεια,
αλτρουισμό και το προσκοπικό δόγμα «΄Εσο έτοιμος» για διάθεση προσφοράς.
Μάλιστα ντυμένοι με προσκοπική στολή στις παρελάσεις, στις φωταψίες(1) τα βράδια της 25ης Μαρτίου και 28ης Οκτωβρίου, την ημέρα των Θεοφανίων και τη Μεγάλη Παρασκευή
στην περιφορά του επιταφίου, με εξοπλισμό τους «κοντούς» (προσκοπικά κοντάρια)
ένιωθαν πραγματικά, σαν μικροί… ένστολοι στρατιώτες.
Απόλυτα πειθαρχημένοι, κολακευμένοι από καθήκοντα και υποχρεώσεις.
Προοίμιο για πολλούς εξ’ ημών, η επιλογή μας αργότερα ως εφέδρων Αξιωματικών.
Toν άλλο χρόνο, το 1949 σε πεζοπορία της ομάδας με κατάληξη το Μεσοχώρι (Σημ. δεν υπήρχε τότε ο αμαξιτός δρόμος) μέσα στα ρουμάνια, τα πυκνά πευκοδάση στις υπώρειες,
στους πρόποδες της απρόσιτης Λάστου, η ομάδα έχασε τον προσανατολισμό της και
περιπλανήθηκε άσκοπα για κάποιες ώρες.
Τότε με εφαρμογή της μεθόδου του «ακροβολισμού», ο Βάσος Μιχ. Χατζημιχάλης βρήκε το σωστό μονοπάτι που οδηγούσε στο Μεσοχώρι, προς μεγάλη ανακούφιση των καταπονηθέντων
από την πολύωρη πεζοπορία ναυτοπροσκόπων, έμφορτοι όπως ήταν με τα σακίδια εκστρατείας. Φυσικά φέρνοντας και τη λύτρωση στον αρχηγό, γιατί άρχιζε εν τω μεταξύ να πέφτει το σκοτάδι. Ο αείμνηστος Νίκος Νικολαϊδης αντί επαίνου αναγόρευσε τον Βάσο Χατζημιχάλη υπαρχηγό, εν όψει μάλιστα και της αναχώρησης του για σπουδές στη φαρμακευτική σχολή Αθηνών.
Αργότερα, το 1953 στον καταστρεπτικό σεισμό που έπληξε τα Ιόνια νησιά, ευαισθητοποιημένοι οι ναυτοπρόσκοποι από την τραγωδία στείλαμε στην Κεφαλονιά την τέντα μας, ένα αντίσκηνο νοσοκομειακού τύπου, το μόνο άλλωστε περιουσιακό στοιχείο που είχαμε να καλυφθούν οι έκτακτες ανάγκες των άστεγων σεισμόπληκτων, μηδέποτε πια αξιοθέντες την αναπλήρωση της.
Να μην παραλείψουμε τις αντιδικίες αργότερα που προέκυψαν μεταξύ του διευθυντή του Δημοτικού σχολείου Μιχαήλ Ν. Μοσχονά και του αρχηγού Βάσου Χατζημιχάλη, στον οποίο δεν επέτρεπε τη συμμετοχή μαθητών στις παρελάσεις μέσα από τις τάξεις των ναυτοπροσκόπων, γιατί λέει, αποστερούσαν τη μαθητική εκπροσώπηση από… «ευσταλείς» μαθητές. Ενθυμούμαι την επόμενη μέρα της παρέλασης, ό,σοι μαθητές παράκουσαν τις εντολές του δασκάλου, τα άκουσαν περιπαικτικά και σε ελληνο-ιταλική γλώσσα:
«Figli de la Loupa!»
“Παιδιά της Λύκαινας!”
Μέχρι φυσικά, που ατόνησε η απαγόρευση, με άνωθεν εντολές.
Το 1954 είχαμε την πρώτη μαζική αποχώρηση βαθμοφόρων για σπουδές. Του αρχηγού Βάσου Χατζημιχάλη, των αξέχαστων Ντίνου Xατζή. Λάμπρου και Χαράλαμπου Μιχ. Χατζηευσταθίου και των επίσης βαθμοφόρων: Θεοδόση Αλέξ. Μανωλάκη, Μανώλη Γεωργ. Κασσώτη και Γεωργίου Ηλ. Ορφανού.
Την αρχηγία ανέλαβε ο Νίκος Γιάννη Ιωαννίδης με υπαρχηγό τον Μιχαήλο Σεραφ. Χατζηγεωργίου.
Επί των ημερών του ευτύχησε ο προσκοπισμός να έχει ιδιόκτητο μεγάλο ιστιοπλοϊκό σκάφος. Ήταν ένα καλοφτιαγμένο γοργόφτερο σκαρί, το οποίο με έμπειρο «τιμονιέρη» τον θαλασσόλυκο αρχηγό μας Νίκο Γιάννη Ιωαννίδη(1) διέσχιζε σαν ταχύπλοο τη θάλασσα με παραφουσκωμένα τα πανύψηλα ιστία και τον φλόκο από το δυνατό μελτέμι, στην πορεία:
Δεσποτικό, ίσια στο Βρόντη και πίσω στην Άφφωτη, χώρια τις επιδέξιες «φιγούρες» μέχρι και μέσα από το μουράγιο, αφού δεν υπήρχαν ακόμη λιμενοβραχίονας και η μαρίνα. Πλήρωμα, οι ναυτοπρόσκοποι και τα λυκόπουλα, εκπαιδευόμενοι «επαγγελματικά» σε αντίξοες καιρικές συνθήκες, με 6-7 μποφόρ παρακαλώ, δημιουργώντας μια ναυτική παράδοση από ικανότατους ιστιοπλόους.
Να ειπωθεί και η πατριωτική δράση μας τον Mάιο του 1956, τότε που οι ναυτοπρόσκοποι επισκεφθήκαμε τα χωριά της κάτω Καρπάθου συλλέγοντες υπογραφές διαμαρτυρίας να
αποτρέψουμε την δι΄απαγχονισμού εκτέλεση των Κυπρίων ηρώων μαχητών της Ε.Ο.Κ.Α Μιχαήλ Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου από τους Άγγλους αποικιοκράτες.
Να αναφερθούμε και στις παρελάσεις. Η συμμετοχή μας αποσπούσε πάντοτε τα περισσότερα χειροκροτήματα, με μακράν πιο εκδηλωτικό από το πλήθος των θεατών τον συνταξιούχο
Νικήτα Νικ. Διακίδη από το Απέρι που του θυμίζαμε όπως μας έλεγε, τα προσκοπικά του
χρόνια στην Αμερική.
Ο αρχηγός μας Ν. Ι. Ιωαννίδης τελειομανής -είναι γνωστό αυτό- ήταν ιδιαίτερα αυστηρός. Απαιτούσε άψογο βηματισμό, τέλειο συγχρονισμό και σωστή στοίχιση με θρησκευτική
προσήλωση, θα έλεγα. Δεν συγχωρούσε το παραμικρό λάθος και οι παρατηρήσεις και
τα…«γαλλικά» του, μας έκαναν όλους πιο πειθαρχημένους.
Ο σαλπιγκτής της ομάδας Ηρακλής Φουνταλή Παπαδόπουλος όφειλε να παρακολουθεί τους τυμπανιστές Γιώργο Ηλία Μακρή και τους αξέχαστους Μανώλη Ποθητού Καρακατσάνη και Βασίλη Δημητρίου Ρουσάκη να παιανίζει αμέσως με την τρομπέτα, μόλις διέκοπταν οι τυμπανιστές μας χωρίς το παραμικρό χρονικό κενό, να μην επέλθει χαλαρότης στην παράταξη και
χάσουμε την αυτοσυγκέντρωση και τον βηματισμό μας.
Το 1956 είχαμε νέες αποχωρήσεις, λόγω σπουδών. Του Γιώργου Ηλ. Μακρή, Κώστα Χρ.
Βασιλαράκη, Χαράλαμπου Κ. Μαλαξού, Βάσου Δ. Ρουσάκη και του αρχηγού Νίκου Ιωαννίδη ο οποίος επέλεξε ναυτική καριέρα. Μπάρκαρε ως δόκιμος εμποροπλοίαρχος σε ποντοπόρα
καράβια.
Μάλιστα ως Ανθυποπλοίαρχος αργότερα στις 12 Φεβρουαρίου 1960 πρωταγωνίστησε στο
μεγάλο Πολωνικό λιμάνι του Gtansk σώζοντας από βέβαιο πνιγμό στα παγωμένα νερά της
Βόρειας Θάλασσας, τον μικρό Πολωνό Wieslawa Polewsklego.
Βλέπετε οι προσκοπικές καταβολές του λειτούργησαν αυτόματα. Το γεγονός υποχρέωσε τις πολωνικές Αρχές να τον τιμήσουν στο δημαρχείο της πόλης, για τον ηρωισμό και την
αυτοθυσία του και το οποίο γεγονός κάλυψε εκτεταμένα ο πολωνικός τύπος.
Aκολούθησε το ελληνικό Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας το οποίο τον τίμησε με ειδικό
βραβείο μετά μεταλλίου «Για διάσωση ανθρώπινης ύπαρξης εν κινδύνω».
Την κενή θέση του αρχηγού κάλυψε ο Φρίξος Εμμανουήλ Βόζος. Είναι η περίοδος που ο
Περιφερειακός Έφορος Προσκόπων Δωδεκανήσου Γεώργιος Τοκούζης διοργανώνει σχολή
ταχύρρυθμης εκπαίδευσης βαθμοφόρων διάρκειας επτά ημερών στο «Πλατύολο» με
εκπαιδευτές υψηλόβαθμους Ρόδιους βαθμοφόρους.
Τους Βασίλη Έλενα, Σωτήρη Αγαπητίδη και μακαρίτη Παντελίδη. Έφ’ εξής θα αποκτούσαμε
το δικαίωμα συμμετοχής σε παγκόσμια προσκοπικά Jumpories, όπως λόγου χάρη στον
Σχοινά Αττικής τον επόμενο χρόνο και θα φέραμε τον δικτυωτό δερμάτινο κρίκο
βαθμοφόρων στο μαντήλι, αντί του γνωστού με το ανάγλυφο σήμα του προσκοπισμού.
Μεταξύ των εκπαιδευομένων υπήρξαν και δημοδιδάσκαλοι ώριμης ηλικίας εν όψει της
ίδρυσης προσκοπικών συστημάτων στα χωριά, όπως ο αείμνηστος Γιάννης Νικολάου
Παυλίδης από την Όλυμπο κ.ά.
Με το πέρας των μαθημάτων εγκαινιάσαμε την ετήσια επίσκεψη μας στη γειτονική Κάσο
λαμπρύνοντας με τη συμμετοχή μας τις εορτές του «Ολοκαυτώματος» τιμώντας τους
ηρωικούς Κασιώτες για την προσφορά τους στην Εθνική Παλιγγενεσία.
Το 1958 στις 7 Μαρτίου κατά τις επετειακές εορτές για τα δεκάχρονα Ενσωματώσεως της
Δωδεκανήσου, αντιπροσωπεία από βαθμοφόρους μας(3) προσκλήθηκε και παρελάσαμε στη
Ρόδο, ενώπιον του τότε βασιλιά Παύλου.
Χαρακτηριστικό ότι με την αποχώρηση του Φ. Βόζου το 1958 έφυγαν για σπουδές μαζί η
τρίτη φουρνιά βαθμοφόρων από ιδρύσεως προσκοπισμού στην Κάρπαθο. Οι αξέχαστοι Εμμανουήλ Ποθ. Καρακατσάνης, Σωκράτης Ηλ. Σακελλάκης, Λίνος Ι. Κόνσολας και οι Ντίνος Ιορδ.
Καραξής, Νίκος Μελισσινός, ο γράφων Ανδρέας Ηλ. Μακρής.
Την αρχηγία ανέλαβε ο πολύ νεότερος μας Ντίνος Μιχ. Χατζηευσταθίου για να ακολουθήσει ο Λάκης Γ. Καραδημητρίου (4) για όση περίοδο παρέμειναν και αυτοί στην Κάρπαθο.
Ατυχώς, πάνω από πέντε δεκαετίες τώρα ο προσκοπισμός στα Πηγάδια, έπαυσε να υπάρχει. Θέλεις η μεγάλη φυγή των Καρπαθίων, θέλεις η ηλεκτρονική ψυχαγωγία αργότερα και
η εξ’ αυτής μεγάλη αλλαγή που επήλθε στον τρόπο ζωής των νέων μας κατέστησαν την
αναβίωση της προσκοπικής δράσης, ίσως προβληματική.
Και όμως, τώρα με την εξίσωση των δύο φύλλων αγόρια και κορίτσια συνυπάρχουν στην
ίδια προσκοπική λέσχη, αντί του γνωστού διαχωρισμού προσκοπισμός-οδηγισμός
(το δεύτερο συνιστά το γυναικείο τμήμα του προσκοπισμού) οπότε στις μικρές κοινωνίες όπως στην δική μας περίπτωση, διευκολύνεται η στελέχωση της προσκοπικής
ομάδας από κοινού, με εκπροσώπους των δύο φύλων.
Προβαίνω στη πρόταση προς τους παλαιούς συναδέλφους «εν προσκοπισμώ», ιδιαίτερα
σε αυτούς που διαβιούν μόμιμα στην Κάρπαθο με την ελπίδα ευήκοου ωτός.
Να προχωρήσουμε στην επανίδρυση του ιστορικού 1ου Συστήματος Ναυτοπροσκόπων Πηγαδίων,
γιατί μόνο οφέλη θα προκύψουν στην νεολαία μας,
στις οικογένειες τους και στον κοινωνικό μας περίγυρο. Βλέπουμε όλοι την
κατασπατάληση του ελεύθερου χρόνου της σημερινής νεολαίας χασομερούντες και
χαζολογούντες σε χώρους μη παραγωγικούς, ξέχειλους από νιάτα.
Φυσικά και δεν εννοώ την αποκοπή της από τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Προς θεού, μην
παρεξηγηθούμε ως «αιθεροβάμονες». Όχι όμως και η μονόπλευρη, αδιέξοδη ψυχαγωγία,
όπως την βιώνουμε σήμερα. Αφουγκραζόμαστε και απηχούμε πιστεύω την αγωνία των πολλών, γιατί δεν ζούμε ξεκομμένοι από την κοινωνία μας σε αποστειρωμένη γυάλα.
Και για επί πλέον σπουδαίους λόγους θα πρόσθετα. Την αναγκαιότητα ενδυνάμωσης του
εθελοντισμού με γνώσεις π.χ στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών
(σεισμοί-πυρκαγιές), ατυχήματα θαλασσινών σπορ (πνιγμοί), την εθελοντική αιμοδοσία,
την προστασία του περιβάλλοντος, τη διαφώτιση για τη μάστιγα των ναρκωτικών, την
οργάνωση εκπαιδευτικών ταξιδιών να γνωρίσουν την Ελλάδα και Κύπρο, αφού οι
στρατευμένοι Καρπάθιοι έπαυσαν να υπηρετούν τη στρατιωτική θητεία εκτός Καρπάθου,
σε αντίθεση με ότι συνέβαινε στο πρόσφατο παρελθόν.
«Αμ’ έπος, αμ’ έργον» έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες!
__________________
1.- Πέρναμε στάχτη από τους φούρνους του Γιώργη Λαμπρίδη και Γιώργη Λειβαδιώτη.
Την ανακατώναμε με πετρέλαιο (νάφθα) και τοποθετούσαμε από μια χούφτα στην άκρη της
προκυμαίας, ανά 2-3 μέτρα απόσταση δίνοντας συγχρόνως φώκο!…
Η φλόγα διετηρείτο 20 περίπου λεπτά, μέχρι καύσεως του πετρελαίου. Το αντιφέγγισμα
της φλόγας στην επιφάνεια της θάλασσας, ήταν σκέτη μαγεία, αλλά με πρωτόγονα μέσα η
«ενετική βραδιά» ή αλλιώς πως «Venetian evening” δεν είχε την ποικιλία,
όπως σε αντίθεση συμβαίνει σήμερα με τα εντυπωσιακά βιομηχανικά βεγγαλικά.
2.- Ο Περιφερειακός Έφορος Προσκοπισμού Δωδεκανήσου όρισε ως Τοπικό Έφορο
Προσκοπισμού στην Κάρπαθο τον έμπορο και πρόεδρο του δημοτικού συμβουλίου
Ηλία Γ. Μακρή. Όπως μου διηγείται τώρα γελώντας, ο εξ απορρήτων φίλος μου
Νίκος Γιάννη Ιωαννίδης δεν έχανε ευκαιρία να επισκέπτεται τον έφορο και να ζητά
επί πλέον χρήματα να καλύψει δήθεν, έξοδα αγοράς νέων «κλειδιών» της άγκυρας,
με δικαιολογία κάθε φορά, είτε της κλοπής τους, είτε της φθοράς! Οπότε κάποια στιγμή υποψιασμένος -δεν άντεξε άλλο ο πατέρας μου- και τον παρατήρησε:
«Βρε Νίκο, σαν πολλές ζημιές δεν παρουσιάζουν αυτά τα κλειδιά της άγκυρας!…
Μήπως είναι καιρός να απαλλαγούμε και να αγοράσουμε νέα, μια και καλή άγκυρα;»
Τέζα… ο Νικολάκης της Βαγγέλικας.
3.- Το ταξίδι μας με το Α/Π ΄Ανδρος στη Ρόδο, λόγω φρέσκου καιρού ήταν περιπετειώδες. Φθάσαμε αργά βράδυ και φιλοξενηθήκαμε σε αίθουσα στα υπόγεια του Βενετόκλειου
Γυμνασίου. Επειδή όμως η… πείνα, πείνα πήγαμε ομαδικά να δειπνήσουμε
μεταμεσονύχτια περίπου στο Εστιατόριο ΝΗΡΕΥΣ Μανδρακίου, το μόνο ξενυχτάδικο άλλωστε. Όμως η κουζίνα είχε πια κλείσει και διαθέσιμη υπήρχε μόνο η μακαρονάδα «ναπολιτάνα».
Ο Φρίξος μισοαστειευόμενος ερώτησε τότε το γκαρσόνι πόσο στοιχίζε, η επί πλέον σάλτσα.
Η απάντηση που εισέπραξε: «Τζάμπα» κύριε!
«’Ε, τότε, με μπόλική σάλτσα!..» Ολοκλήρωσε την παραγγελία του, ο Φρίξος.
Το αποτέλεσμα; Τρα-γι-κω-μω-δία!.. Η σάλτσα ήταν μπαγιάτικη. Τη νύχτα δεν κλείσαμε
μάτι. Ταλαιπωρηθήκαμε αφάνταστα από στομαχικές αναταράξεις του θανατά, τρέχοντας
έξω χειμωνιάτικα και σκουντουφλώντας, μέχρι την…”καλλιόπη”, το W.C,
τα αφοδευτήρια (πέστε τα, όπως θέλετε). Μιλάμε φυσικά για όσους… πρόλαβαν.
Οι άλλοι; κλάφτα Χαράλαμπε. Και να σκεφθείτε ότι ξημέρωνε η ημέρα της παρέλασης
ενώπιον του Βασιλιά!
4.- Τέταρτη, ίσως και τελευταία σειρά των αποχωρήσεων λόγω σπουδών οι περισσότεροι,
οι ναυτοπροσκόποι: Χαρής Α. Ζαβόλας, Λάκης Ηλ. Μακρής, Ντίνος Μιχ. Λάμπρος,
Φραγκιός Ι. Καραξής, Ηλίας Δ. Λάμπρος, Γιάννης Εμμ. Λάμπρος και ο αξέχαστος γιατρός
Μιχαλάκης Ηλ. Μακρής.
του Ανδρέα Ηλία Μακρή
Προδημοσίευση από το υπό έκδοση νέο βιβλίο του: «Καρπαθιογραφίες»
