Στο ρυθμό του Νόμπελ: ο Giorgio Parisi από τη Σουηδική Ακαδημία στους ελληνικούς χορούς στην Acilia με δασκάλα την Μαριγούλα Κρητσιώτου
Το νέο Νόμπελ Φυσικής κέρδισε ο Giorgio Parisi. Ο Parisi δεν σταματά να εκπλήσσει. Αν ο Luca Carboni μας καλεί να «μάθουμε να χορεύουμε το ταγκό, σαν τρόπο ζωής», ο Parisi εμπνέεται από τους ελληνικούς παραδοσιακούς χορούς. Αυτή η αγάπη τον οδήγησε στην σχολή Acilia, σε ένα προάστιο της Ρώμης, για να ακολουθήσει τα μαθήματα του χοροδιδασκάλου Μαριγούλας Κρητσιώτου που ήρθε από την Ελλάδα. Για δύο μέρες ο Parisi μάθαινε να κινείται και να τοποθετείται στην γραμμή του χορού, σύμφωνα με τις χορευτικές παραδόσεις της Καρπάθου, μαζί με την ομάδα μαθητών που δεν θα μπορούσαν ποτέ να φανταστούν ότι χόρευαν με έναν μελλοντικό νομπελίστα.
«Ένας απλός και ήρεμος μαθητής όπως όλοι οι άλλοι. Γνωρίζαμε ότι ήταν επιστήμονας υψηλού κύρους, αλλά ήταν τόσο απλώς και ταπεινός που δεν θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε μια τέτοια εξέλιξη », λέει η ιδιοκτήτρια της Σχολής Χορού, Άννα Τσιριγλιάνο, η οποία διοργάνωσε το σεμινάριο χορών της Καρπάθου, τον Δεκέμβριο του 2013.
Ένα σεμινάριο που η ανακοίνωσή του τράβηξε την προσοχή του επιστήμονα, και πράγματι εντυπωσιάστηκε από την τυπικότητα των χορών που έφερε στη Ρώμη η Μαριγούλα Κριτσιώτη, ένας από τους φύλακες της ελληνικής χορευτικής παράδοσης. Ένα μάθημα που ο πανεπιστημιακός δάσκαλος θυμάται και σχολιάζει, απαντώντας στα συγχαρητήρια της Cirigliano, μέσω των κοινωνικών δικτύων.
Οι φωτογραφίες, από την απονομή του βραβείου Νόμπελ, του Padre Massaruti, και εκείνες με τον νομπελίστα να χορεύει με φόρμα ελληνικούς χορούς, κυκλοφόρησαν στο διαδίχτυο, αμέσως μετά την νίκη και συνδέουν με κόκκινη κλωστή την Ακαδημία της Σουηδίας με την Σχολή Acilia.
Η ιδιοκτήτης της Σχολής τονίζει την αξία των λαϊκών χορευτικών παραδόσεων που “πολύ συχνά σνομπάρουν οι ακαδημαϊκοί“. Σ’ αυτούς σίγουρα δεν ανήκει ο Parisi. To πάθος του Parisi για τους ελληνικούς παραδοσιακούς χορού ξεκινά το 2004, όπως δείχνει η σελίδα του στο Facebook. Μάλιστα, για το προφίλ του ο νομπελίστας επέλεξε μια φωτογραφία όπου χορεύει, φορώντας ελληνική παραδοσιακή φορεσιά. Η καθόλα ιταλική υπερηφάνεια και επιστημονική ταυτότητα παίρνει χρώματα από ρυθμό και μουσική.
Απάντηση-επιστολή από την Μαριγούλα Κρητσιώτου
Αγαπητή Αννα, με μεγάλη έκπληξη μαθαίνω ότι ο κορυφαίος επιστήμονας Giorgio Parisi, που σήμερα αποσπά το Βραβείο Νόμπελ της Φυσικής, ήταν ένας από όλους εμάς που το 2013 μοιραστήκαμε την εμπειρία των χορών του νησιού μου, της Καρπάθου. Τώρα, επίσης, μαθαίνω την ιδιαίτερη εκτίμηση και σύνδεση του με τον παραδοσιακό χορό. Με εντυπωσιάζει, μάλιστα, το ότι διέκρινε και θυμάται την μοναδικότητα που έχει η οργάνωση και ανάπτυξη του χορού στην Κάρπαθο. Δεν είναι τυχαίο. Αν το πάθος και το ενδιαφέρον των ερευνών του ήταν να «βάζει τάξη στο χάος», ο χορός δεν είναι τίποτε άλλο, παρά μια διαδικασία τάξης στις σχέσεις που παράγει η πολυπλοκότητα της κοινωνίας του. Μια τάξη, όμως, εύθραυστη, καθώς οι ατομικές επιθυμίες και ανάγκες, μερικές φορές, ζητούν δικαίωση στο εκεί και στο τότε της δημόσιας χορευτικής δράσης.
Σε τέτοιες περιπτώσεις, η διαφοροποίηση μόνο ενός, από όσα ορίζουν οι θεσμοί, και η διένεξή του με τον άλλο, κοινώς ο καυγάς, μοιράζει τους εορταστές σε όσους, λόγω δεσμών, υποστηρίζουν τον ένα από τους δύο, σε όσους χάνουν το κέφι ή την προσήλωσή τους στα τεκταινόμενα, σε άλλους που διαμαρτύρονται γιατί δεν διαφυλάσσονται οι κοινωνικοί κανόνες και σε εκείνους που αναλαμβάνουν την συμφιλίωση.
Με αφορμή αυτά, η ενότητα στο περιβάλλον του χορού και στην αλυσίδα του καταστρέφονται και επέρχεται το χάος και η αταξία. Ο καυγάς διαλύει και τους χορευτές, κόντρα στην κοινή επιθυμία, «να μην χαλάσει ο χορός». Βέβαια, η υπεραξία του χορού, να ενθουσιάζει, να εκπληρώνει συλλογικές και ατομικές προσδοκίες υπερισχύει. Ετσι, αναδιοργανώνεται και συνεχίζει μέσα σε μια καινούργια τάξη, που έστω κι αν δεν απαντά στο άδικο του συστήματος, το θέτει σε επεξεργασία.
Σίγουρα, δεν δίνονται όλες οι πληροφορίες για τον χορό στον χρόνο ενός σεμιναρίου, στον οποίο προέχει η μετάδοση της χορευτικής κίνησης. Αξίζει, όμως, να συσχετίσουμε εκδηλώσεις στο οργανωτικό σύστημα του, με όσα ο Parisi μελετά για «τις φυσικές δομές και συμπεριφορές και για την δημιουργική δυναμική του χάους και της αταξίας», κατάσταση που αναγνωρίζεται και στα κοινωνικά συστήματα.
Η κοινωνία και ο χορός, ως παράγωγό της, είναι «το σωρευτικό αποτέλεσμα» εκατομμυρίων διαδοχικών ατομικών δράσεων. Σαν ζωντανοί οργανισμοί, μάλιστα, φαίνεται να συνιστούν ένα μοντέλο που δομείται ανάλογα με τον κόσμο. Ο πολιτισμός είναι μετασχηματισμός της φύσης ( Μερλώ Ποντύ), η φύση είναι το υπόστρωμα του πολιτισμού (Levy-Straus). Προφανώς, για τούτο, όλοι οι λεκτικοί – δρασιακοί συμβολισμοί του χορού μνημονεύουν εμπειρίες από την σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο. Σαν συνέπεια, κάθε επιμέρους συμβολισμός του ανακαλεί τρόπους συμπεριφοράς από το φυσικό περιβάλλον.
Στην Κάρπαθο λέμε «εγίνη ανεσούι στο χορό», για την αταξία που οι καβγάδες χορευτών προκαλούν στην εξέλιξή του. Η λέξη, ανεσούι εξηγεί τον θόρυβο, την ταραχή και αναστάτωση που παρατηρείται σε μια κυψέλη, όταν ένα καινούργιο σμήνος δεν μπορεί να τακτοποιηθεί ανάμεσα στις άλλες μέλισσες και προσπαθεί να φύγει για να οργανώσει αλλού την ζωή του.
Θα ήθελα να εκφράσω τα συγχαρητήριά μου για την αναγνώριση που έγινε στο έργο του εκλεκτού συμπατριώτη σας Giorgio Parisi και να του πω με μαντινάδες, όπως ακόμα συνηθίζουμε στην Κάρπαθο, τα παρακάτω:
Σε ανεσούιν είμαστε, το λεν’οι εκτιμήσεις
μα δεν υπάρχει έξοδος που να μας δίνει λύσεις.
Αντί να σκάμε το λοιπό’, στην Κάρπαθο ν’ αξίζει,
να πιούμε, να χορέψουμε μαζί μ’ εσάς Parisi.
Θα ‘ναι τιμή, θα ‘ναι χαρά εκεί να ‘νταμωθούμε.
Από καρδιάς, μέσω εμού, όλοι σας προσκαλούμε.
Πηγές: Σπ. Μενουσέλης, «Τα φετινά νόμπελ στα πολύπλοκα συστήματα», Επιστημονικά Νέα, 9-10-21
Γιάν Κατερέλος, « Χάος και Τάξη στα κοινωνικά συστήματα, Παπαζήση, 2013
Μετάφραση στα ιταλικά: Νεκτάριος Βασιλειώτης
