γράφει ο Γιάννης Ι. Χήρας
Ο (†) παπα-Γιώργης – όπως ήταν γνωστός – γεννήθηκε στο Απέρι Καρπάθου κατά το 1850-1855. Πατέρας του ήταν ο (†) Βασίλειος Γ. Γεργατσούλης και μητέρα του η (†) Σοφία (Σοφίλλα) Χατζημανώλη.
Νυμφεύτηκε τη Μαρούκλα (Μαρία) Ανδρ. Ζερβού (†1939) – επίσης από το Απέρι – με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά:
1) Τον Βασίλειο (1890-1950). Νυμφεύτηκε την Αγγέλικα Μαρτή (1887-1986) από τη Βωλάδα Καρπάθου, με την οποία απέκτησε ένα παιδί: τη Σταματίνα (Ματίνα) (1926-2011). Η Ματίνα παντρεύτηκε το γιατρό Φραγκίσκο Μηνά Οικονομίδη (1909-2006) από τη Βωλάδα (το «Φραγκάκι», γιο του «Κονόμου του γιατρού»), με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά: τη Ρηνούλα (1947-2003) και τον Μηνά, γιατρό καρδιολόγο (1949-1988). Η Ρηνούλα, το 1987 παντρεύτηκε τον Αντώνιο Εμμ. Χαλκιά (1937-) από τις Πυλές Καρπάθου, με τον οποίο δεν απέκτησε παιδί. Ο Μηνάς απεβίωσε χωρίς να νυμφευτεί ποτέ.
2) Την (†) Άννα (Κυρανιά). Παντρεύτηκε τον Γιάννη Μιχ. Σκούλλο (1871-1948) από το Απέρι, με τον οποίο απέκτησε ένα παιδί: τη Μαριγώ (1906-1987). Η Μαριγώ, το 1921 παντρεύτηκε τον Λάμπρο Ι. Σταματιάδη (Κάτρο) (1897-1993) από το Απέρι, με τον οποίο απέκτησε πέντε παιδιά: την Άννα (Αννίκα) (1924-2014), τη Φωτεινή (1925-), τη Βαγγελίτσα (1929-2017), τον Γιάννη (1935-) και τον Γιώργο (1941-). Η Κυρανιά απεβίωσε πρόωρα, αφήνοντας τη Μαριγώ σε ηλικία 7 ετών.
3) Τη (†) Σοφία. Παντρεύτηκε τον (†) Αλέξη Ηλ. Ηλιάδη από το Απέρι, με τον οποίο απέκτησε ένα παιδί: τον Ηλία (1915-2000). Ο Ηλίας νυμφεύτηκε από έρωτα (είχε «κλέψει») την Άννα (Κυρανιά) Ι. Λυριστή (1916-2006) – με καταγωγή από την Όλυμπο Καρπάθου – με την οποία απέκτησε επτά παιδιά: τον Αλέκο (1939- ; ), τον Γεώργιο (1941-), τον Ιωάννη (1944-), τον Βασίλειο (1946-), τον Εμμανουήλ (1948-), τη Σοφία (1949-) και τον Νικόλαο (1951-2020).
4) Τη (†) Βαγγέλα. Παντρεύτηκε τον (†) Χαράλαμπο (αγνώστου ως τώρα επωνύμου) από τη Ρόδο. Η Βαγγέλα απεβίωσε πρόωρα, χωρίς να αποκτήσει παιδί. Ο σύζυγός της ήταν οδηγός του πρώτου οχήματος: του πρώτου μικρού λεωφορείου 12 θέσεων που είχε κυκλοφορήσει στην Κάρπαθο. Το 1929 το εξαγόρασαν ο Χ’ Γιάννης Δ. Λεντής και ο Γιώργης Εμμ. Μακρής. Εξυπηρετούσε το επιβατηγό κοινό για πολλά χρόνια. Το όχημα αυτό λεγόταν «Κεραυνός».
5) Τον Ανδρέα (1897-1943). Νυμφεύτηκε την Άννα (Κυρανιά) Ι. Σταματάκη (Κάτρου) (1905-1981) από τα Πηγάδια Καρπάθου, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά: α) Τον Γιώργο (1935-). Νυμφεύτηκε την Καλλιόπη Μιχ. Σπανομανωλή από τις Μενετές Καρπάθου, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά: τον Ανδρέα και τη Σοφία. β) Τη Μαίρη (1938-2020). Παντρεύτηκε τον (†) Γεώργιο Ευαγγ. Διακίδη – με καταγωγή από τη Βωλάδα – με τον οποίο απέκτησε τρία παιδιά: τον Βαγγέλη, τον (†) Ανδρέα και τον Γιάννη.
Το σπίτι της συζύγου του παπα-Γιώργη, Μαρούκλας Ανδρ. Ζερβού, ήταν στη συνοικία Μορροού Απερίου. Είναι αυτό που είχε πάρει η πρωτοκόρη του Κυρανιά και στη συνέχεια η μοναχοκόρη της τελευταίας Μαριγώ, σύζυγος Λάμπρου Ι. Σταματιάδη (Κάτρου). Προσφάτως, το σπίτι αυτό ανήκε στην (†) Αννίκα, πρωτοκόρη της Μαριγώς. Πάντως, ο παπα-Γιώργης έμενε στο σπίτι της τρίτης κόρης του Βαγγέλας, που είναι πίσω από τον Άη-Γιάννη Απερίου και σήμερα είναι ιδιοκτησία
της δισεγγονής του Σοφίας Ηλ. Ηλιάδη-Χαλκιά. Το 1939, με το θάνατο της παπαδιάς, μετακόμισε στο σπίτι της δεύτερής του κόρης Σοφίας, στη συνοικία Πάνω Βαλαντού Απερίου. Αυτό το σπίτι παραμένει σήμερα κλειστό και ανήκει στη Σοφία Ηλ. Ηλιάδη-Χαλκιά.
Η φήμη που τον συνόδευε ήταν ότι ήταν ένας αφιλοχρήματος ιερέας, τόσο πολύ που όταν τού έδιναν χρήματα κάποιες κυρίες για αγιασμό ή κάποια λειτουργία, αυτό που έλεγε σταθερά και στερεότυπα ήταν «πολλά μου γεις, κόρη μου», δηλ. «πολλά μου δίνεις, κόρη μου». Τα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έλεγε στις κυρίες αυτές: «οι άνδρες σας είναι στην Αμερική και δεν μπορούν να σας στέλνουν χρήματα, λόγω του αποκλεισμού». Άμα τού έδιναν πολλά χρήματα, τα μισά από αυτά τούς τα επέστρεφε.
Όταν τού έδιναν τυπωμένο για να κάνει λειτουργία τούς το επέστρεφε, αντί να το κρατά και να το παίρνει σπίτι του στα εγγόνια που είχε. Δεν έπαιρνε χρήματα από ανθρώπους που τού ζητούσαν τη βοήθειά του. Ήταν άνθρωπος πολύ σπλαχνικός με τις χήρες. Όταν πήγαινε στα σπίτια τους να κάνει αγιασμό, δεν τους έπαιρνε χρήματα. Επίσης, βοηθούσε τους φτωχούς. Ήταν ένας άνθρωπος πολύ θεοσεβούμενος, ήσυχος, άτομο χαμηλών τόνων (ποτέ δεν τον άκουγες να φωνάζει), πράος, έντιμος, πολύ δίκαιος και αξιοπρεπής. Τον αγαπούσε όλη η Κάρπαθος. Ήταν ο πιο άγιος παπάς της εποχής εκείνης και δημιούργησε μια καλή οικογένεια.
Ο παπα-Γιώργης ήταν απόφοιτος του δημοτικού (έξι τάξεις, όσες και σήμερα) και είχε ζήσει και στη Μικρά Ασία. Επί σειρά ετών εκτελούσε τα θρησκευτικά του καθήκοντα σε διάφορες πόλεις της Μικράς Ασίας, ιδίως στο Αϊδίνι. Ήταν αγαπητός από όλους (και από τους Μουσουλμάνους ακόμη) για την αφιλοχρηματία του και την άμεμπτη ευσεβή συμπεριφορά του. Ερχόντουσαν νύχτα απέξω από το σπίτι του, χτυπούσαν την πόρτα και τού έλεγαν: «θα μας στεφανώσεις, θα μας στεφανώσεις». Και εκείνος τούς απαντούσε: «θα αρπάξουν τη μάνα τη δική μου κάποια στιγμή και θα την πάρουν κάπου αλλού να τη στεφανώσει κάποιος άλλος».
Φοβήθηκε και έφυγε από τη Μικρά Ασία. Επέστρεψε οικογενειακώς στο Απέρι τρία με τέσσερα χρόνια πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922). Στο βιβλίο του λόγιου Εμμ. Μανωλακάκη ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΑ (Α΄ έκδοση: εν Αθήναις 1896), στον κατάλογο των φιλόμουσων συνδρομητών στο Απέρι Καρπάθου (σ. 294), ως ένας από τους συνδρομητές αναφέρεται και ο Γ. Β. Γεργατσούλης, ως λαϊκός τότε. Ως ιερέας στην Κάρπαθο, υπήρξε εφημέριος μόνο στον Χριστό της Βαλαντούς. Υπηρέτησε ως Αρχιερατικός Επίτροπος στην Ιερά Μητροπόλη Καρπάθου-Κάσου (η οποία είχε ως έδρα της το Απέρι, όπως και σήμερα).
Κατά το χρονικό διάστημα της ιταλογερμανικής κατοχής της Καρπάθου (1943-44), για τον ιερέα δεν υπήρχε μισθός. Το εισόδημά του από την ιεροσύνη ήταν από τους περιφερόμενους δίσκους στην εκκλησία: τις Κυριακές και στα διάφορα μυστήρια, λ.χ. μνημόσυνα. Και οι λεγόμενες «λυτριές» σε εξωμονάστηρα.
Τα μυστήρια εκτελούνταν και στα σπίτια τα βράδια, πάντα κατά το χρονικό διάστημα της ιταλογερμανικής κατοχής. Τον ελεύθερο χρόνο του ασχολιόταν με ένα αμπέλι που βρισκόταν κοντά στο σπίτι του. Από κει έβγαζε κρασί. Όταν έτρωγε, πάντα είχε πάνω στο τραπέζι και ένα ποτηράκι κρασί. Απεβίωσε το 1947 σε ηλικία περίπου 95 ετών.
ΠΗΓΕΣ
Α. Αρχεία
1. Ληξιαρχείο Δήμου Καρπάθου.
2. Αρχείο συγγραφέα.
3. Αρχείο Γιάννη Αλ. Σταματιάδη, δικηγόρου Ρόδου (1945-).
Β. Μαρτυρίες Σεβαστή Βασ. Σκούλλου-Γεργατσούλη (1923-2016), Γιώργος Ανδρ. Γεργατσούλης (1935-), Εμμανουήλ Γ. Διακίδης (1916-2014), Ζωή Ηλ. Λιονταρή-Διακίδη (1922-
2017), Ρηγοπούλα Λογ. Διακίδη (1918-2020), Λογοθέτης Γ. Λαμπρινός, Ζωή Εμμ. Χρυσού- Μουστακάκη (1948-), Σοφία Ι. Οικονομίδου, Μαίρη Ορφανιτοπούλου (1957-), Ζωή Εμμ. Κάτρου-Πρεάρη, Σοφία Ηλ. Ηλιάδη-Χαλκιά (1949-), Γεώργιος Λογ. Χιωτάκης (1922-2014) και Αννίκα Εμμ. Χρυσού (1929-2012).
Γ. Λευκώματα
1. Λεύκωμα ΟΜΟΝΟΙΑΣ Απεριτών Αμερικής, Νέα Υόρκη 23 Οκτωβρίου 1943, (α)
«Ανυπομόνως ατενίζομεν τον ορίζοντα», σ. 45, (β) «Ευχόμεθα προοδευτικήν
Ομόνοιαν», σ. 66.
2. Λεύκωμα ΚΕΠΑ, Βαλτιμόρη 1948, «Εις αιωνίαν μνήμην του αειμνήστου Ιωάννου
Μιχαήλ Σκούλλου», σ. 43.
Δ. Μέσα κοινωνικής δικτύωσης
1. Facebook/Απέρι Καρπάθου, «Εις το Απέρι 1929», 26 Ιανουαρίου 2020 (ανάρτηση
Michele Niotis, δικηγόρου Ρόδου).
Ε. Βιβλιογραφία
1. ΜΑΚΡΗΣ Ανδρέας Ηλία, «Αυτοκινητιστές, οι πρώτοι chaughers», στο βιβλίο του
ιδίου Τα Πηγάδια των αναμνήσεων! Και πώς να τα ξεχάσεις…, Κάρπαθος 2010,
σ. 102-106.
2. ΜΑΚΡΗΣ Ανδρέας Ηλία, «Πρωτοπόροι Καρπάθιοι αυτοκινητιστές», στο βιβλίο
του ιδίου Ενθυμήματα – Πηγαδιώτικα & Ξενοχωριανά, Κάρπαθος 2018, σ. 159-
164.
3. ΜΑΝΩΛΑΚΑΚΗΣ Εμ., Καρπαθιακά, επανέκδοσις, Αθήναι 1988, σ. 294.
4. ΧΙΩΤΗΣ Μιχαήλ Π., Ο σύλλογος των κυριών και δεσποινίδων Απερίου Καρπάθου
‟Οι τρεις ιεράρχαι” του 1916, Αθήναι 1988, σ. 105-109, 117 και 118.
5. ΧΙΩΤΗΣ Μιχαήλ Π., Οι απανταχού της γης σύλλογοι Απεριτών Καρπάθου
«Ομόνοια» και το κοινωφελές έργο τους, τόμος Α΄, Αθήνα 2007, σ. 512, 514, 516
και 519.
6. ΧΙΩΤΗΣ Μιχαήλ Π., Οι απανταχού της γης σύλλογοι Απεριτών Καρπάθου
«Ομόνοια» και το κοινωφελές έργο τους, τόμος Β΄, Αθήνα 2007, σ. 816 και 827.
7. ΧΙΩΤΗΣ Μιχαήλ Π., Εκκλησίες της Καρπάθου, τόμος Α΄, Αθήνα 2017, σ. 678.
