συνέντευξη στην Ζαχαρένια Οικονομίδη
Γεννήθηκα στην Αρκάσα Καρπάθου το 1948. Τα καλοκαίρια των παιδικών και εφηβικών μου χρόνων μπολιάστηκαν με την Κάρπαθο και πλουτίστηκαν με συναισθήματα, εμπειρίες και γνώσεις. Σπούδασα γεωπόνος στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και παντρεύτηκα τον Παναγιώτη Λιατήρη, επίσης γεωπόνο. Γεννήσαμε τρεις κόρες, παντρεύτηκαν και χαιρόμαστε έξι εγγόνια. Δούλεψα στο Υπ. Αγροτικής ανάπτυξης και τροφίμων, συνταξιοδοτήθηκα το 2004. Το μυθιστόρημα “το πολυκαιρισμένο σεντόνι” είναι το πρώτο μου βιβλίο.
Ερ. 1: Πότε ξεκίνησε η συγγραφή του βιβλίου και ποιο ήταν το κίνητρό σας;
Η έμπνευση ήρθε το 2012 και η συγγραφή του ολοκληρώθηκε σε δυόμιση χρόνια περίπου. Το αρχικό κίνητρο ήταν καθαρά συναισθηματικό, αργότερα όμως σφιχτοδέθηκε και πορεύθηκε αντάμα με την αγάπη μου για την ιδιαίτερη πατρίδα.
Ερ. 2: Για ποιο λόγο γράψατε το βιβλίο;
Για να ταξιδέψουν η παράδοση, η λαογραφία, ο πολιτισμός, τα ήθη και έθιμά μας με τη μορφή της μυθοπλασίας. Οι μαντινάδες, οι χοροί, τα πανηγύρια, οι γάμοι, τα ονόματα, τα παρατσούκλια, το καρπάθικο σπίτι, ο στάβλος, ο κανακάρης, το κληρονομικό έθιμο, το γλωσσικό ιδίωμα, η Αρκασιανή, οι μακαρούνες, τα λαχανοπίτια, η κολαϊνα, η παραδοσιακή φορεσιά της Ολύμπου, τα στιβάνια και πολλά άλλα είναι στοιχεία της μακραίωνης πολιτιστικής ιστορίας της Καρπάθου.
Ερ. 3: “Πολυκαιρισμένο σεντόνι” γιατί επιλέξατε τον συγκεκριμένο τίτλο;
Το κεντημένο σεντόνι του εξωφύλλου του βιβλίου με τις ατέλειωτες γιρλάντες ήταν ίσως κάποτε εργόχειρο κάποιας νέας γυναίκας που με κόκκινη κλωστή και βελόνι κέντησε το αφήγημα πολλών ανθρώπων που έζησαν κάποτε ή κέντησε τα όνειρα άλλων ανθρώπων που έζησαν αργότερα. Ο Μιχάλης Ακριβός το έκλεισε στην ψυχή του, το φύλαγε σαν κόρη οφθαλμού και το έλιωσε κουβαλώντας το μαζί σε όλη του τη ζωή. Έτσι, το σεντόνι, ενώ είναι πολυκαιρισμένο για τον Μιχάλη, για την κάποτε νεαρή κοπέλα που το κέντησε, καλύπτει μεγάλη έκταση ταξιδεύοντας νοερά στην Αρκάσα αλλά και έξω και πέρα από τα όρια του χρόνου και του χωριού. Το πολυκαιρισμένο σεντόνι εκφράζει τέλος την εικόνα μιας πολυϊστορίας και μιας μυθοπλασίας που μας γυρίζει πολλές δεκάδες χρόνια στο παρελθόν με το σακούλι της μνήμης του Μιχάλη Ακριβού, ο οποίος σκαλίζοντάς το ανακαλύπτει έκθαμβος τους προγόνους και τους απογόνους της κοπέλας που το κέντησε.
Ερ. 4: Ποιο είναι το θέμα του βιβλίου;
Το ταξίδι είναι, πιστεύω. Ταξίδι για το αλλού και το άλλοτε. Αφού διαβάζοντας λογοτεχνία, όποιο κι αν είναι το περιεχόμενο του βιβλίου, ο αναγνώστης ταξιδεύει μέσα από τους τέσσερις τοίχους και με ανοιχτό παράθυρο προς την απεραντοσύνη του άγνωστου, σε κόσμους που ίσως ποτέ να μην είχε αγγίξει με τη φαντασία και την ψυχή του.
Ερ. 5: Οι ήρωες του βιβλίου είναι πρόγονοί σας;
Όχι όλοι, μόνο τρεις. Οι λοιποί δεκάδες ήρωες του βιβλίου είναι πρόσωπα μυθοπλασίας. Εδώ, νομίζω, θα πρέπει να σας εξηγήσω το συναισθηματικά κίνητρο, που σας είπα προηγουμένως. Πριν από χρόνια ο πατέρας μου, έχοντας ξεπεράσει τα ενενήντα πέντε, μου ξεδίπλωνε συχνά κομμάτια της ζωής και των συναισθημάτων του. Μια μέρα λοιπόν τον άκουσα να λέει: “Ξέρεις, Άννα, η μάνα μου δε με αποχαιρέτησε όταν έφυγα από τα Ρωπάδια” και γρήγορα, γρήγορα προσπάθησε να σκουπίσει τα δάκρυα που έτρεξαν στο γερασμένο του πρόσωπο. Αυτό ήταν το έναυσμα για να γράψω “το πολυκαιρισμένο σεντόνι”.
Ερ. 6: Η ξενιτιά είναι από τα κυρίαρχα θέματα του βιβλίου. Τι θα συμβουλεύατε ένα νέο παιδί που λόγω κρίσης ξενιτεύεται;
Να κουβαλάει μέσα του τον τόπο που γεννήθηκε και ιδιαίτερα τα βιώματα της παιδικής και εφηβικής του ηλικίας, γιατί πιστεύω ότι η μικρή πατρίδα του καθενός μας είναι τόσο πιο αγαπημένη όσο πιο μικρή είναι.
Ερ. 7: Τα ήθη και τα έθιμα της Καρπάθου διατηρούνται μέχρι σήμερα! Πιστεύετε ότι με την πάροδο του χρόνου θα εξαφανιστούν εξαιτίας της παγκοσμιοποίησης;
Να σας πω. Όλα αλλάζουν και εξελίσσονται εκτός από τα ήθη και έθιμά μας, τα περισσότερα των οποίων έχουν την καταγωγή τους από την αρχαιότητα. Εμείς οι Καρπάθιοι αγαπάμε τον τόπο μας και όπου κι αν βρισκόμαστε, εδώ ή στο εξωτερικό, νοσταλγούμε να γυρίσουμε, να βρεθούμε σε όλων των λογιών τις εκδηλώσεις, να γευτούμε τα παραδοσιακά μας φαγητά και γλυκά. Κι αν δεν μπορούμε να γυρίσουμε τα φτιάχνουμε, όπου βρισκόμαστε, και φέρνουμε την Κάρπαθο στο σπίτι μας! Επίσης τελευταία ο Δήμος της Καρπάθου και οι διάφοροι πολιτιστικοί σύλλογοι έχουν πάρει πρωτοβουλίες για την οργάνωση εκδηλώσεων που προάγουν τον πολιτισμό, τη λαογραφία, τα ήθη και τα έθιμα της Καρπάθου.
Ερ. 8: Οι γυναίκες της Καρπάθου παρουσιάζονται ανεξάρτητες και δυναμικές, όπως είναι στην πραγματικότητα. Έχει αλλάξει ο ρόλος της Καρπαθιάς σήμερα;
Φυσικά υπάρχουν κάποιες αλλαγές, εξάλλου θα ήταν και αφύσικο να μην υπάρχουν, αφού τα πάντα υπόκεινται στην επίδραση της εξέλιξης. Οι αλλαγές αυτές οφείλοντα, κατά τη γνώμη μου, στην αλλαγή του τρόπου και των συνθηκών ζωής. Η Καρπαθιά όμως εξακολουθεί να είναι ο στυλοβάτης του σπιτιού και το μεγάλο κουμάντο στην οικογένεια. Τη χαρακτηρίζει επίσης η αξιοσύνη, η εξυπνάδα, η ευστροφία στη σκέψη και η αντοχή στον κάματο. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά ίσως μεταδόθηκαν από γενιά σε γενιά από τα παλαιότερα χρόνια. Αρχικά, μετανάστευαν μόνο οι άντρες και άφηναν τις γυναίκες με τα παιδιά, ενώ αργότερα μετανάστευε το αντρόγυνο και άφηναν τα παιδιά τους στη γιαγιά. Η γυναίκα λοιπόν ανδρώθηκε από παλιά, πήρε ηνία και πρωτοβουλίες, ασχολήθηκε με όλα, από την καλλιέργεια της γης μέχρι το μεγάλωμα των παιδιών, το νοικοκυριό, την οικονομία και τυχόν αξιοποίηση των χρημάτων που της έστελνε ο ξενιτεμένος σύζυγος και άλλα.
Ερ. 9: Τι θα συμβουλεύατε τις νέες γενιές των Καρπάθιων; Οι νέοι της σημερινής εποχής αγαπούν το νησί όπως οι νέοι της εποχής σας;
Θα τους συμβούλευα να πηγαίνουν στην Κάρπαθο και να συμμετέχουν στις κοινωνικές εκδηλώσεις (γάμους, βαφτίσια, πανηγύρια, χοροεσπερίδες, απρογραμμάτιστα γλέντια, καντάδες, τοπικές γιορτές) γιατί πιστεύω ότι μέσα από τέτοιες εκδηλώσεις αγαπιέσαι, φιλιώνεις και δένεσαι για πάντα με την Κάρπαθο. Να μάθουν και να χορέψουν τον καρπάθικο χορό. Να περπατήσουν στα μονοπάτια και στις εγκαταλελειμμένες πια πλαγιούλες. Να δουν τα χαλασμένα πεζούλια στους κατηφορικούς λώρους που χτίστηκαν με πέτρες και πολλές ώρες δουλειάς για να προστατεύουν το έδαφος από τη διάβρωση. Να φανταστούν τον κόσμο που πηγαινοερχόταν στους έρημους πια τόπους. Να ευχαριστηθεί το μάτι τους βλέποντας το μοβ χαλί του ανθισμένου μοσχαθύαμου το Μάη. Να μυρίσουν τις αρωματικά φυτά της Καρπάθου. Να πιουν κυνομαλά (φασκόμηλο) με κανέλα και μοσκοκάρφια. Να ατενίσουν από ψηλά την απεραντοσύνη του Αιγαίου σε φουρτουνιασμένη ή γαλήνια θάλασσα. Να δοκιμάσουν ντόπια φαγητά, το φαΐ του γάμου και του πανηγυριού, τον πακλαβά, τα ψιλικούλουρα, τον ακρίθαμο στο ξίδι, το παντρεμένο ροϊκιο, τη λαμαρίνα, το κάρδαμο. Να μπουν και να θαυμάσουν στολισμένο καρπάθικο σπίτι. Να γευτούν το γλυκό καρπάθικο κρασί. Να ευχαριστηθούν τις αμμουδιές και τα κρυστάλλινα νερά της. Να ψαρέψουν το σκάρο με καλάμι από το στέμμα. Να πιάσουν καβούρια νύχτα με φακό. Να μαζέψουν πατελίες και χοχλιούς το χάραμα σε μπονάτσα περπατώντας στα χαράκια. Να μυρίσουν την κάπνα του αναμμένου φούρνου και του ψωμιού που ψήνεται και να απολαύσουν ζεστό το ψωμί και την κρεμμυδόπιτα. Οι νέοι της σημερινής εποχής που ζουν στο νησί φυσικά και το αγαπούν, όπως το αγαπούσαμε κι εμείς. Οι νέοι που δεν ζουν μόνιμα στο νησί αλλά γεννήθηκαν από Καρπάθιους γονείς είναι προϋπόθεση να μαγευτούν πρώτα απ’ αυτό και τότε θα το αγαπήσουν. Εδώ θα ήθελα να προσθέσω ότι το νησί μας το αγαπούν και το χαίρονται, όχι μόνο οι ντόπιοι, αλλά και πολλοί ξένοι που έχουν εγκατασταθεί μόνιμα.
Ερ. 10: Ποιο θα είναι το επόμενο έργο σας;
Τα φαγητά που έτρωγαν οι Καρπάθιοι τον προηγούμενο αιώνα σε μορφή μυθοπλασίας.
Ευχαριστώ θερμά την αγαπημένη μου συγγραφέα, κυρία Άννα Ρηγοπούλη-Λιατήρη για την συνέντευξη και για τον χρόνο που αφιέρωσε παρά τις υποχρεώσεις της. Στόχος της παρουσίασης του μυθιστορήματος ‘’ Το πολυκαιρισμένο σεντόνι’ είναι να προβάλλω τις ομορφιές , τα ήθη και τα έθιμα του νησιού ’. Η αγάπη για τον τόπο καταγωγής μουι είναι το μοναδικό μου κίνητρο.
