ΠΟΤΕ ΑΝΑΧΩΡΗΣΕ ΤΟ ΣΚΑΦΟΣ “ΚΑΡΠΑΘΟΣ” (“IMMACOLATA”) ΑΠΟ ΤΟ ΦΟΙΝΙΚΙ;
του Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη
Αθήνα, 9/10/2020
Ι. Η έναρξη της διοργάνωσης των επετειακών εκδηλώσεων
της αναχώρησης του σκάφους “IMMACOLATA” από το Φοινίκι.
Σύμφωνα με τα ως τώρα συγκεντρωθέντα στοιχεία αδημοσίευτης έρευνάς μου[1] που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, το έτος 1981 έγιναν στο Φοινίκι τα αποκαλυπτήρια του μνημείου της αναχώρησης του σκάφους -ως τότε γνωστού με το πρώτο του όνομα “IMMACOLATA”- στο οποίο επέβαινε η αποστολή των Επαναστατημένων Καρπαθίων για το ιστορικό ταξίδι της που είχε ως τελικό προορισμό την Αίγυπτο και την εκεί ευρισκόμενη εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση. Η πρωτοβουλία της δημιουργίας του σεμνού αυτού μνημείου ανήκε στον Εκπολιτιστικό, Εξωραϊστικό, Φιλανθρωπικό Σύλλογο Κυριών και Δεσποινίδων Αρκάσας Καρπάθου «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ», επί Προεδρίας της δασκάλας Φωτεινής Νικ. Πιττά – Χατζηνικόλα.
Το έτος 1984 η Αυτοδιοίκητη Κοινότητα Αρκάσας Καρπάθου αποφάσισε να καθιερώσει τον εορτασμό της επετείου του σημαντικού για το νησί μας αυτού γεγονότος την 8η του μηνός Οκτωβρίου, της 8ης Οκτωβρίου 1944 εκτιμώμενης[2], με τα ως τότε διαθέσιμα στοιχεία, ως ημερομηνίας αναχώρησης της Αποστολής Σωτηρίας του σκάφους “IMMACOLATA” από το Φοινίκι. Την πρωτοβουλία ανέλαβαν ο τότε Κοινοτάρχης Αρκάσας, Γεώργιος Ιωάν. Πατσουράκης με τη συμβολή του Εκπολιτιστικού, Εξωραϊστικού, Φιλανθρωπικού Συλλόγου Κυριών και Δεσποινίδων Αρκάσας Καρπάθου «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ», επί Προεδρίας της δασκάλας Ριγώς Βασιλαράκη – Σκευοφύλακα και του εφημερίου του Ιερού Ναού της Υπαπαντής του Κυρίου Αρκάσας ιερέα Γεωργίου Ι. Κωνσταντινίδη. Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση εκείνη ήταν ο Κωνσταντίνος Ι. Παζαρτζής[3]. Έκτοτε η 8η Οκτωβρίου καθιερώθηκε ως ημέρα τιμής και μνήμης του πατριωτισμού των Αρκασιωτών συμπατριωτών μας.
ΙΙ. Η οριστική αποσαφήνιση του χρόνου αναχώρησης
του σκάφους “ΚΑΡΠΑΘΟΣ” από το Φοινίκι.
Ήταν μέσα του 2005 όταν, σε μια από τις τακτικές συναντήσεις μας, στο πλαίσιο της πολύχρονης συνεργασίας μου, με τον αείμνηστο δάσκαλο και φίλο, ερευνητή της καρπαθιακής ιστορίας, νομικό-δρ. φιλολογίας, Ντίνο Αντ. Μελά, προσκόμισα και του κατέθεσα, δύο φύλλα της εφημερίδας “ΡΟΔΙΑΚΗ” του Δεκέβρη του 1995, όπου δημοσιευόταν σε δύο συνέχειες άρθρο του γνωστού δωδεκανήσιου ερευνητή Κώστα Τσαλαχούρη με τίτλο “Η Απελευθέρωση της Καρπάθου από τα αρχεία του Υπουργείου των Εξωτερικών”[4].
Το συγκεκριμένο κείμενο περιλάμβανε ουσιαστικά το άρθρο του αείμνηστου πατέρα μου Νικολάου Γ. Τσαμπανάκη που με τον τίτλο “Το Επαναστατικό Κίνημα της Καρπάθου 5-17 Οκτωβρίου 1944”[5] συγκροτήθηκε από τον συντάκτη του τον Οκτώβρη του 1949 και δημοσιεύτηκε στα τέλη του ίδιου χρόνου αφενός στην εφημερίδα “ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΑΚΑ ΝΕΑ” (σε τρεις συνέχειες) και αφετέρου στην εφημερίδα “ΠΡΟΟΔΟΣ” (σε έξι συνέχειες, από 18/11/1949 έως 24/11/1949)[6]. Εμβόλιμα στο περί ου ο λόγος κείμενο ο Κ. Τσαλαχούρης δημοσίευσε τμήμα του εγγράφου του ιστορικού μηνύματος των επαναστατημένων Καρπαθίων που μετέφερε η επταμελής εξουσιοδοτημένη προς τούτο ομάδα επαναστατών στην Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου, το οποίο και εντόπισε, όπως ανέφερε, στο Αρχείο του Ελληνικού Υπουργείου των Εξωτερικών.
Αμέσως το έμπειρο μάτι του Ντίνου Μελά διαπίστωσε πως το έγγραφο αυτό ήταν πολύ διαφορετικό από το επί 60 χρόνια δημοσιευόμενο και αναδημοσιευόμενο -εμφανιζόμενο ως τέτοιο- γνωστό έγγραφο. Έτσι ζήτησε τη μεσολάβησή μου προς τον Κ. Τσαλαχούρη για να μας παραχωρήσει ένα πλήρες αντίγραφο του εν λόγω εγγράφου[7].
Για το σκοπό αυτό συνάντησα τον Κώστα Τσαλαχούρη δύο φορές στο χώρο των Αρχείων του Ελληνικού Υπουργείου των Εξωτερικών και τελικά μου έδωσε πέρα από ένα επίσημα θεωρημένο αντίγραφο του αναζητούμενου εγγράφου και άλλα δύο πολύ σημαντικά συνοδευτικά έγγραφα[8].
Το ένα απ’ αυτά ήταν το σπουδαίο έγγραφο στο οποίο καταγράφονται από το ναυτικό απόσπασμα του Αγγλικού Ναυαρχείου της Αλεξάνδρειας όλα τα δεδομένα που αφορούσαν το σκάφος “ΚΑΡΠΑΘΟΣ” (γνωστότερο ως “IMMACOLATA”) αμέσως μετά τον εντοπισμό του και τη σύλληψη του πληρώματός του από τη συμμαχική διοίκηση.
Εκεί αναφέρονται στην αγγλική γλώσσα, όπως μπορεί να δει κανείς στο εδώ δημοσιευόμενο θεωρημένο αντίγραφο:
α. Τα ονόματα των μελών του επταμελούς πληρώματος.
β. Το όνομα του σκάφους καταγραφόμενο ως “ΚΑΡΠΑΘΟΣ”[9].
γ. Η χωρητικότητά του, 2 τόνοι (gross).
δ. Ο τύπος της μηχανής του, τύπου SCANDIS, ισχύος 7HP.
ε. Η σημαία του, Ελληνική.
στ. Τόπος και χρόνος αναχώρησης, Κάρπαθος, 10η/10.
ζ. Τόπος πετρέλευσης, Κάσος
η. Άφιξη (στην Αίγυπτο), 13η/10, 17:00.
θ. Άφιξη στην Αλεξάνδρεια, 14η/10.
Από το περιεχόμενο του αδιαμφισβήτητου αυτού εγγράφου, συνταγμένου “άμα τη αφίξει” της αποστολής των Επαναστατημένων Καρπαθίων στην Αίγυπτο συνάγεται με ασφάλεια ότι το σκάφος “ΚΑΡΠΑΘΟΣ” (ή “IMMACOLATA”) έφυγε για τη ριψοκίνδυνη αποστολή του από το Φοινίκι της Καρπάθου στις 10 του μηνός Οκτωβρίου του έτους 1944!
Στο συμπέρασμα αυτό είχε καταλήξει, πρέπει να πω, πολλά χρόνια νωρίτερα ο Ντίνος Μελάς με βάση τη μαρτυρία του πεθερού του και επικεφαλής της αποστολής Σοφοκλή Μηνά Οικονομίδη που του ανέφερε: “Τρίτη φύγαμε και Τρίτη γυρίσαμε”[10]. Διασταυρώνοντας κανείς τα λεγόμενα με τα περιλαμβανόμενα στο εποχικό ημερολόγιο του έτους 1944 καταλήγει αβίαστα στο ίδιο ακριβώς συμπέρασμα[11].
ΙΙΙ. Το βιβλίο “Αρκάσα, η Αγία Λαύρα της Καρπάθου”
του π. Γεωργίου Ι. Κωνσταντινίδη (1927-2010).
Στα τέλη του 2012 εκδόθηκε στη Ρόδο από την Περιφερειακή Ενότητα Καρπάθου – Κάσου (Έπαρχος Μιχάλης Εμμ. Ερωτόκριτος) post mortem το βιβλίο του π. Γεωργίου Ι. Κωνσταντινίδη “Αρκάσα, η Αγία Λαύρα της Καρπάθου”. Όπως είναι ευρύτερα γνωστό ο παπά-Γιώργης υπήρξε διαχρονικά ένας από τους πρωτεργάτες των εορτασμών των επετείων της αναχώρησης της Αποστολής Σωτηρίας από το Φοινίκι στις 8 Οκτωβρίου κάθε χρόνου. Κι αυτό όχι τυχαία, αφού συμμετείχε ο ίδιος ως οπλοφόρος στο Επαναστατικό Κίνημα της Καρπάθου, αν και έφηβος δεκαεπτά μόλις χρόνων, ενώ ο μεγαλύτερος αδελφός του Μιχάλης Ι. Κωνσταντινίδης υπήρξε ο επικεφαλής των Αρκασιωτών ένοπλων νέων της εξέγερσης της 5ης Οκτωβρίου 1944.
Εντύπωση όμως προκαλεί ότι στο βιβλίο του ως ημερομηνία αναχώρησης του σκάφους προσδιορίζεται η 10η Οκτωβρίου 1944 σε αντίθεση με την 8η του ιδίου μηνός που ο ίδιος διοργάνωνε τις σχετικές εκδηλώσεις!
Όπως πληροφορήθηκα πρόσφατα[12], ο αείμνηστος λευΐτης έλαβε αυτοπροσώπως γνώση των δημοσιευθέντων για πρώτη φορά από τον γράφοντα το έτος 2006 αυθεντικών εγγράφων της Αποστολής Σωτηρίας[13] των Επαναστατημένων Καρπαθίων, με βάση τα οποία αποδεικνυόταν ακλόνητα ότι η ημερομηνία αναχώρησης ήταν η 10η Οκτωβρίου κι έτσι διόρθωσε το επί σειράν ετών διαπραττόμενο σφάλμα.
Αξίζει πάντως να υπογραμμίσω ότι ουδεμία αναφορά γίνεται στην αιτία που οδήγησε στην χρονική αυτή αναθεώρηση, αν και θα ’πρεπε να είχε θεωρηθεί επιβεβλημένη σύμφωνα με την καθιερωμένη δεοντολογία[14]…
Όπως και να ’χει όμως το πράγμα, η παρακαταθήκη του αείμνηστου ιερέα αναφέρεται στην ανάγκη διοργάνωσης των σχετικών εορτασμών τη 10η του μηνός Οκτωβρίου κάθε έτους.
ΙV. H επίσημη επίσκεψη του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας
κ. Προκόπη Παυλόπουλου στο Απέρι το 2016
και η επίδοση αντιγράφου του αυθεντικού εγγράφου του μηνύματος
των Επαναστατημένων Καρπαθίων
προς την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου.
Κρίνω όμως σκόπιμο στο σημείο αυτό να αναφερθώ εμβόλιμα και σε όσα εντυπωσιακά γεγονότα έλαβαν χώρα κατά την επίσκεψη του τότε Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου στο Απέρι, συμβάντα που σχετίζονται ουσιαστικά με την ημερομηνία αναχώρησης της Αποστολής Σωτηρίας των Καρπαθίων από το Φοινίκι με προορισμό την Αίγυπτο!…
Α) Πιο συγκεκριμένα εν όψει της επίσκεψης του Προέδρου της Δημοκρατίας στην παλαιά πρωτεύουσα του νησιού μας, το Απέρι, έλαβα ένα τηλεφώνημα από τον καλό φίλο Μανώλη Μιχ. Τσαγκάρη, διακεκριμένο Απερίτη. Ο Μανώλης μου πρότεινε τότε να φτιάξουμε με την υποστήριξη του Συλλόγου Απεριτών Αττικής “ΟΜΟΝΟΙΑ” έναν περιποιημένο φάκελο στον οποίο θα τοποθετούσαμε ένα αντίγραφο του αυθεντικού μηνύματος των Επαναστατημένων Καρπαθίων προς την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου, που είχα από χρόνια στο αρχείο μου, με σκοπό να δοθεί συμβολικά από τον τότε Δήμαρχο Καρπάθου κ. Ηλία Α. Λάμπρο στον κ. Παυλόπουλο, αφού ως γνωστόν το σοβαρό αυτό έγγραφο συντάχτηκε και υπογράφτηκε την 7η Οκτωβρίου 1944 στο κτίριο της Μητροπόλεως στο “κλεινόν Απέρι”. Και πράγματι ετοιμάστηκε, σε συνεννόηση με την τότε συνεργάτιδα του Δημάρχου Ειρήνη Νικ. Νικολαΐδου και την τότε Πρόεδρο του Δ.Σ. του Συλλόγου Απεριτών Αττικής “ΟΜΟΝΟΙΑ” Σοφία Χήρας-Μικροπανδρεμένου, ένας εντυπωσιακός δερμάτινος χρυσόδετος φάκελος στον οποίο τοποθετήθηκε αντίγραφο του ιστορικού μηνύματος τυπωμένο σε παλαιωμένο χαρτί, με το εθνόσημο και το όνομα του Δήμου Καρπάθου να δεσπόζουν στο εξώφυλλο του φακέλου. Συντάχτηκε παράλληλα και ένα σχέδιο προσφώνησης του Δημάρχου που αναφερόταν ανάμεσα στα άλλα στο ιστορικό του παραδιδόμενου εγγράφου (βλ. έγγραφο υπ. αριθ. 1).
Όταν διάβασε όμως το προτεινόμενο κείμενο ο Δήμαρχος αποφάσισε να μην το δώσει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας γιατί όπως είπε… “ανέφερε εσφαλμένα ως ημερομηνία αναχώρησης του σκάφους “ΚΑΡΠΑΘΟΣ” τη 10η Οκτωβρίου 1944, ενώ οι καθιερωμένες εκδηλώσεις πραγματοποιούνταν κάθε χρόνο στις 8 Οκτωβρίου”!
Φυσικά από την πλευρά μου δεν είχα καμία διάθεση να αλλοιώσω την αποδεδειγμένη πλέον ημερομηνία αναχώρησης της Αποστολής των Καρπαθίων, ώστε να φανώ ευχάριστος, πολλώ δε μάλλον καθόσον ο φάκελος θα απευθυνόταν σε έναν αρχηγό κράτους και ακαδημαϊκό συνάμα δάσκαλο, που έπρεπε να πληροφορηθεί την απόλυτη ιστορική αλήθεια για το θέμα.
Η εκ μέρους μου επίκληση του γεγονότος ότι όλα τα σχετικά στοιχεία είχαν από χρόνια δημοσιευθεί στο χιλίων περίπου σελίδων σύγγραμμα -έργο ζωής- του αείμνηστου Ντίνου Μελά, που με τον τίτλο “Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944” εκδόθηκε στην Αθήνα το 2012 και μάλιστα με χρήματα του Καποδιστριακού Δήμου Καρπάθου σε εκτέλεση μιας από τις τελευταίες αποφάσεις της Αυτοδιοίκητης Κοινότητας Μενετών, δεν μπόρεσε να μεταπείσει τον Δήμαρχο. Ούτε φυσικά και η επίκληση του γεγονότος ότι την επιστημονική επιτροπή για τη θεώρηση του εν λόγω επιστημονικού έργου αποτέλεσαν οι:
- Γεώργιος Μ. Μιχαηλίδης-Νουάρος, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, π. Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.
- Κωνσταντίνος Δ. Σβολόπουλος, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, μετέπειτα Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.
- Θεοδόσης Ν. Πελεγρίνης, Καθηγητής-Πρύτανης Πανεπιστημίου Αθηνών, μετέπειτα Υφυπουργός Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων της Ελληνικής Κυβέρνησης.
- Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
- Γεώργιος Ν. Λεοντσίνης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
- Μιχαήλ Γ. Μερακλής, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
- π. Γεώργιος Δ. Μεταλληνός, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
- Εμμανουήλ Π. Περσελής, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
- Νεοκλής Α. Σαρρής, Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου.
- Ζαχαρίας Ν. Τσιρπανλής, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μπόρεσε να αλλάξει τη γνώμη του κ. Η. Λάμπρου.
Απ’ ότι φάνηκε προείχε η ανάγκη να μην στενοχωρηθούν τυχόν ανενημέρωτοι Αρκασιώτες συμπατριώτες μας, που θα τύχαινε να πληροφορούν το περιεχόμενο της προσφώνησής του!
Β) Για την απεμπλοκή του προκύψαντος θέματος αποφασίστηκε να παραδοθεί ο συγκροτηθείς φάκελος στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας από την Πρόεδρο του Δ.Σ. του Συλλόγου Απεριτών Αττικής “ΟΜΟΝΟΙΑ” Σοφία Χήρας-Μικροπανδρεμένου και όχι από τον Δήμαρχο Καρπάθου κι αντί για την σχεδιαζόμενη προσφώνηση να τοποθετηθεί εντός του φακέλου συνοδευτικό σημείωμα που θα επεξηγούσε το ιστορικό του εγγράφου το οποίο περιεχόταν σ’ αυτόν. Και πράγματι με την ευθύνη του γράφοντος συντάχτηκε συνοδευτικό κείμενο μιας περίπου σελίδας που ανέφερε όσα ιστορικά στοιχεία σχετίζονταν με το έγγραφο που θα παραδινόταν στον πρώτο πολίτη της χώρας (βλ. έγγραφο υπ. αριθ. 2).
Γ) Απ’ ότι φάνηκε ούτε αυτό το κείμενο ικανοποιούσε για τον ίδιο λόγο τις προδιαγραφές του Δημάρχου και έτσι, όπως πληροφορήθηκα μερικά χρόνια αργότερα, το εμπεριεχόμενο κείμενο “χειρουργήθηκε” κατάλληλα, ερήμην μάλιστα του συντάκτη του, ώστε να αφαιρεθεί η ημερομηνία αναχώρησης του σκάφους “ΚΑΡΠΑΘΟΣ” (βλ. έγγραφο υπ. αριθ. 3).
Στο πλαίσιο βέβαια της άστοχης αυτής αναδιαμόρφωσης παρεισέφρησε, όπως εύκολα μπορεί κανείς να διαπιστώσει σειρά ορθογραφικών, συντακτικών και τυπογραφικών σφαλμάτων. Όμως αυτά, μπροστά στην επίτευξη του επιδιωκόμενου στόχου, αποτελούσαν μάλλον λεπτομέρειες…
Δ) Εκείνο πάντως που εντυπωσιάζει είναι το περιεχόμενο της συνέντευξης που παραχώρησε έξι μήνες μετά και πιο συγκεκριμένα την 4η Μαρτίου 2017, επ’ ευκαιρία της συμπλήρωσης 70 χρόνων από την ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα, ο Δήμαρχος Καρπάθου Ηλίας Α. Λάμπρος στην εκπομπή “Μια μέρα στην Αθήνα” του ραδιοφωνικού σταθμού “ΑΘΗΝΑ 9,84” που συντόνιζε ο δημοσιογράφος Γιώργος Αποστολίδης στο πλαίσιο της οποίας ανέφερε τα ακόλουθα (βλ. έγγραφο υπ’ αριθ. 4):
«Οι κάτοικοι της Καρπάθου, βέβαια, δεν γνώριζαν ότι μερικές ημέρες αργότερα οι Γερμανοί θα έφευγαν από την Αθήνα. Όμως ήθελαν να μεταφέρουν το δικό τους μήνυμα ελευθερίας. Αυτό το μήνυμα έπρεπε να μεταφερθεί στην Ελληνική κυβέρνηση στην Αίγυπτο. Έτσι μια ομάδα με επτά ήρωες επιβιβάστηκε σε μία μικρή βάρκα η οποία αναχώρησε στις 10 Οκτωβρίου από το Φοινίκι και μετέφερε το μήνυμα της απελευθέρωσης.»
Τελικά. όπως αποδείχτηκε, ο Δήμαρχος κ. Λάμπρος χρειαζόταν το χρόνο του για να εμπεδώσει όσα εμείς προσπαθούσαμε να του εξηγήσουμε μέσα σε λίγες μόλις μέρες…
Επιβεβλημένη η αναπροσαρμογή της ημερομηνίας των εορτασμών της αναχώρησης του σκάφους “ΚΑΡΠΑΘΟΣ” στη βάση των τεκμηριωμένων ιστορικών συμπερασμάτων.
Σε πολλές συναντήσεις μας, οφείλω να πω, με τον αείμνηστο Ντίνο Μελά μας απασχολούσε συχνά το πως θα έπρεπε να χειριστούμε το θέμα, ώστε κάποια στιγμή να ευθυγραμμιστούν χρονικά οι διοργανωνόμενες ετήσιες επετειακές εκδηλώσεις για την αναχώρηση της Αποστολής Σωτηρίας των Επαναστατημένων Καρπαθίων στο Φοινίκι με τα πρόσφατα ιστορικά ευρήματα. Σε κάποιαν απ’ αυτές τις κουβέντες μας που έγινε στην καφετέρια “Λυκόβρυση” της πλατείας Κολωνακίου στην Αθήνα, την άνοιξη του 2010 απ’ ότι θυμάμαι, είδαμε ξαφνικά να περνά μπροστά μας ο τότε Πρόεδρος του Δ.Σ. του “Συλλόγου των Απανταχού Αρκασιωτών Καρπάθου “Η ΥΠΑΠΑΝΤΗ” (Πειραιά) Νίκος Προικής. Δεν έχασα την ευκαιρία και φώναξα στην παρέα μας τον Νίκο, ώστε να συζητήσουμε διεξοδικά, επί τη ευκαιρία, το σχετικό θέμα.
Καταλήξαμε τότε στο συμπέρασμα ότι θα έπρεπε να διοργανωθεί μια καλά μελετημένη ημερίδα για το περί ου ο λόγος θέμα στην Αρκάσα, το θέρος που θα ακολουθούσε, ώστε να εξηγηθεί με ενάργεια και εντιμότητα στους συμπατριώτες Αρκασιώτες και στους φορείς τους η αναγκαιότητα να ευθυγραμμιστούν οι διοργανωνόμενες εκδηλώσεις με τα νέα ασφαλή ιστορικά δεδομένα. Πλην όμως η προταθείσα εκείνη ημερίδα δεν διοργανώθηκε, όπως τότε είπαμε, ενώ στις αρχές του 2011 χάσαμε εντελώς ξαφνικά και τον Ντίνο Μελά και έκτοτε το πράγμα ατόνισε.
Παρά ταύτα στα χρόνια που ακολούθησαν συνέχισα τις σχετικές συζητήσεις με μεμονωμένα πρόσωπα σχετιζόμενα με το θέμα, όπως ο δικηγόρος Μηνάς Σοφ. Οικονομίδης, ο Μανώλης Κ. Λαμπρίδης, ο πρ. Πρόεδρος του Συλλόγου των Αρκασιωτών Γιάννης Νικ. Κανάκης και άλλοι γνωστοί συμπατριώτες, διαπιστώνοντας ότι ήταν όλοι απολύτως θετικοί στην προοπτική της μετακίνησης της ημερομηνίας διοργάνωσης των σχετικών εκδηλώσεων στη βάση των σύγχρονων ιστορικών πορισμάτων, πράγμα που με ενθάρρυνε στην κίνησή μου.
Κλείνοντας τη μακροσκελή και διεξοδική αυτή αναφορά στο θέμα οφείλω να αναφερθώ και στην νυν Έπαρχο Καρπάθου – Η. Ν. Κάσου κ. Πόπη Νικολαΐδου, Αρκασιώτισσα στην καταγωγή, η οποία, σε αναλυτική συζήτηση που είχαμε τον παρελθόντα μήνα στο κτίριο των Διοικητηρίων της Καρπάθου, δήλωσε απολύτως θετική στην προοπτική της διοργάνωσης το προσεχές θέρος -κορωνοϊού επιτρέποντος- μιας σοβαρής ημερίδας στην Αρκάσα με θέμα την αναγκαιότητα της αποκατάστασης των ιστορικών δεδομένων σχετικά με την Αποστολή Σωτηρίας των Επαναστατημένων Καρπαθίων.
Όπως και να ’χει, έχουν πιστεύω ωριμάσει οι συνθήκες για την αποκατάσταση της ιστορικής ανακολουθίας που συνεχίζει να υφίσταται ως τώρα στις επετειακές εκδηλώσεις που διοργανώνονται κάθε χρόνο στο Φοινίκι για την αναχώρηση των γενναίων εκείνων συμπατριωτών μας που έφεραν το μήνυμα της Καρπαθιακής και Κασιακής Ελευθερίας και της Ένωσης των δυο νησιών με τη μάνα Ελλάδα στην Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου.
[1] Πολλές ευχαριστίες οφείλω στον Μανώλη Κ. Λαμπρίδη για τις πληροφορίες του.
[2] Τόσον ο Γεώργιος Μ. Γεωργίου (βλ. Γεωρ. Μ. Γεωργίου, Καρπαθιακά, Πειραιεύς 1958, σ. 322) όσο ο Ιωάννης Γ. Οθείτης (βλ. Ιωάννου Γ. Οθείτου, Η Επανάστασις Καρπάθου 1944, Α΄ Έκδοση, Αθήναι 1965, σ. 48) αλλά και ο Ντίνος Παζαρτζής (βλ. Κωνσταντίνου Παζαρτζή “Το Απελευθερωτικό Κίνημα της Καρπάθου του 1944”, Καρπαθιακαί Μελέται, τ. 1ος, Αθήναι 1979, σ.83) που ασχολήθηκαν διεξοδικά με την καταγραφή των γεγονότων της Επανάστασης της Καρπάθου συνέκλιναν στην 8η Οκτωβρίου 1944 ως ημερομηνία αναχώρησης του σκάφους από το Φοινίκι.
[3] Βλ. Κωνσταντίνος Ι. Παζαρτζής, Απομνημονεύματα, Αθήνα 2009, σ. 119.
[4] Τα φύλλα αυτά ήταν το: α. υπ’ αριθ. 15.163 της Παρασκευής 8 Δεκεμβρίου 1990, σελ. 21 και β. υπ’ αριθ. 15.164 του Σαββάτου 9 Δεκεμβρίου 1990, σελ. 21.
[5] Τα πρωτότυπα δακτυλογραφημένα κείμενα του εν λόγω άρθρου του Νικολάου Γ. Τσαμπανάκη καταχωρήθηκαν στις σελίδες 755-761 του γνωστού βιβλίου “Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944”, Αθήνα 2012, του Ντίνου Αντ. Μελά. Το ίδιο άρθρο είχε αναδημοσιευτεί εξάλλου και το έτος 2004 στην εφημερίδα “Η ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΟΥ”.
[6] Ίσως εξαιτίας των δύο αυτών προηγηθεισών —κατά τα φαινόμενα— δημοσιεύσεων, η εφημερίδα της Ρόδου “ΡΟΔΙΑΚΗ” δεν συμπεριέλαβε το περί ου ο λόγος κείμενο και στις δικές τις σελίδες το έτος 1949, αν και απεστάλη προς δημοσίευσιν και σε αυτήν.
[7] Βλ. και άρθρο “Το αυθεντικό έγγραφο του ιστορικού μηνύματος των επαναστατημένων Καρπαθίων προς την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου και οι 53 Καρπάθιοι και Κάσιοι που το υπογράφουν” του Γ. Ν. Τ.(σαμπανάκη), στο περιοδικό “ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ ΗΧΩ”, αρ. τεύχους 454, Οκτ.-Νοέμ.-Δεκ. 2015, σ.σ. 10,11.
[8] Η σειρά των εγγράφων αυτών δημοσιεύτηκε μαζί με τα απαραίτητα σχόλια στις σελίδες 587-596 του περισπούδαστου συγγράμματος του Ντίνου Αντ. Μελά “Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944”, Αθήνα 2012.
[9] Απ’ αυτό ακριβώς το έγγραφο έγινε για πρώτη φορά γνωστό ότι οι Επαναστάτες, σωστά πράττοντες, είχαν μετονομάσει πριν την αναχώρησή τους για το ταξίδι της Αιγύπτου το σκάφος από “IMMACOLATA” σε “ΚΑΡΠΑΘΟΣ”. Ως τον εντοπισμό του συγκεκριμένου εγγράφου το σκάφος, που δεν επέστρεψε ποτέ στο νησί μας από το θρυλικό του ταξίδι, παρέμενε στις αφηγήσεις των Καρπαθίων γνωστό με το προγενέστερο ξενικό του όνομα “IMMACOLATA” ή απλούστερα με το παραφθαρμένο-ελληνοποιημένο όνομα “ΜΑΡΚΟΛΑΤΑ”!!!
[10] Η μαρτυρία αυτή του Σοφοκλή Μ. Οικονομίδη βρίσκεται καταγραμμένη και στο ντοκυμαντέρ του Μανώλη Δημελλά “Μαρτυρίες ξεσηκωμού” https://www.youtube.com/watch?v=pszH1AkEfCY , min. 35:09-35:50.
[11] Βλ. και Ντίνου Αντ. Μελά “Ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου – 5 Οκτωβρίου 1944”, Αθήνα 2012, σ.σ. 112-116.
[12] Μετά την επαναδημοσίευση του παρόντος άρθρου στην ιστοσελίδα “ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΑ ΝΕΑ” (29/9/2021), δέχτηκα τηλεφωνική κλήση από τον ευρισκόμενο στο Άγιον Όρος Πανοσιολογιώτατο Αρχιμανδρίτη Καλλίνικο Μαυρολέων, Καθηγούμενο της Ι.Π.Σ. Μονής Αγίου Γεωργίου Βασσών Καρπάθου, ο οποίος με επληροφόρησε για τα ακόλουθα: α. το κείμενο του βιβλίου του αειμνήστου π. Γεωργίου Ι. Κωνσταντινίδη “Αρκάσα, η Αγία Λαύρα της Καρπάθου”, γράφτηκε με παρότρυνση του πανοσ/του πατρός Καλλινίκου ο οποίος και επιμελήθηκε σε συνεργασία με την πρεσβυτέρα Βένη Μαστρολέων – Σκαρβελάκη τυπογραφικά την έκδοση.
β. Μέχρι σήμερα βρίσκονται εις χείρας του τα χειρόγραφα του έργου στα οποία – προς τιμήν του – ο ίδιος ο πατήρ Γεώργιος Κωνσταντινίδης σημειώνει την 10η Οκτωβρίου του 1944 ως ημερομηνία αναχώρησης του σκάφους από το Φοινίκι.
γ. Καθίσταται λοιπόν εντελώς άτοπη η συνεχιζόμενη επιμονή του εορτασμού του πατριωτικού αυτού γεγονότος την 8η Οκτωβρίου από τους επιγόνους του!
[13] Βλ. άρθρο με τίτλο “Εντοπίστηκε αυθεντικό αντίγραφο του ιστορικού μηνύματος των εξεγερμένων Καρπαθίων προς την Ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου”, περιοδικό “ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΗ ΗΧΩ”, αρ. τεύχους 431, Οκτ.-Νοέμ.-Δεκ. 2006, σ.σ. 32, 33.
[14] Όσο για τα παρατιθέμενα, στην υποσημείωση 9 της σελίδας 36, ως λεγόμενα του αείμνηστου καπετάν-Μιχάλη Πιττά “Τρίτη φύγαμε και Τρίτη γυρίσαμε” αυτά υπήρξαν λεγόμενα του επικεφαλής της Αποστολής Σωτηρίας Σοφοκλή Μηνά Οικονομίδη, όπως παραπάνω ανέφερα.
ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗΣ
ΤΟΥ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΚΑΡΠΑΘΟΥ κ. ΗΛΙΑ ΛΑΜΠΡΟΥ
ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΞΟΧΟΤΑΤΟ ΠΡΟΕΔΡΟ
ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
κ. ΠΡΟΚΟΠΗ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟ
ΑΠΕΡΙ ΚΑΡΠΑΘΟΥ – ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2016
Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε,
Με την ιδιότητα του Δημάρχου της Καρπάθου σας υποδέχομαι στο Απέρι, την παλαιά πρωτεύουσα του νησιού μας, όπου έδρευαν επί αιώνες, μέχρις εκατόν σχεδόν χρόνια πριν, οι διοικητικές αρχές του τόπου μας και όπου εδρεύουν μέχρι σήμερα η Ιερά Μητρόπολις και τα ανώτερα εκπαιδευτικά μας ιδρύματα.
Ένα τόπο που γέννησε λαμπρούς πατριώτες όπως τον Παραστάτη στις Εθνοσυνελεύσεις του Γένους των Ελλήνων κατά την Επανάσταση του 1821 Χατζηλία Οικονόμου, συνιδρυτή ουσιαστικά του Ελληνικού κράτους, του οποίου το περικαλλές μνημείο πρόκειται να ανεγερθεί το προσεχές χρονικό διάστημα από τους αυτοδιοικητικούς και συλλογικούς φορείς της Καρπάθου στο Απέρι, αλλά και τον ηρωϊκό Αντισμήναρχο Παναγιώτη Ορφανίδη, που έδωσε τη ζωή του στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 – 41 και του οποίου η προτομή βρίσκεται ακριβώς εμπρός μας. Πέραν των διακεκριμένων αυτών αγωνιστών μακρά είναι η σειρά των Καρπαθίων μαχητών που έπεσαν στους πολέμους για την ελευθερία, καταταγμένοι τόσο στις Ελληνικές όσο και στις Αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις, από τη Νορμανδία μέχρι το Νότιο Ειρηνικό.
Κύριε Πρόεδρε,
στον χώρο ακριβώς αυτόν όπου τώρα βρισκόμαστε υψωνόταν περήφανο, για αρκετά χρόνια, πριν και μετά την απελευθέρωση του νησιού μας, το παλαιό κτίριο της έδρας της Ιεράς Μητροπόλεως Καρπάθου και Κάσου στο οποίο εγκαταστάθηκε τις μέρες της Καρπαθιακής Εξέγερσης, τον Οκτώβρη του 1944, η πενταμελής Παγκαρπαθιακή Επαναστατική Επιτροπή, που αποτελούσε το Ανώτερο Πολιτικό Διευθυντήριο του Εθνικοαπελευθερωτικού Κινήματός μας. Εδώ ακριβώς συνήφθη την 11η του μηνός Οκτωβρίου του 1944 το Οριστικό Σύμφωνο Παράδοσης των ιταλικών κατοχικών αρχών στην Επαναστατική μας ηγεσία. Και εδώ συντάχθηκε από την 7η ήδη Οκτωβρίου 1944 το μήνυμα των Επαναστατημένων Καρπαθίων που υπογράφτηκε από τους 53 Αντιπροσώπους του λαού της Καρπάθου και της Κάσου, με το οποίο διακηρυσσόταν η Απελευθέρωση και η Ένωση των δυο νησιών με τη μάνα πατρίδα, έχοντας ως παραλήπτη την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου που έδρευε ακόμη τότε στην Αίγυπτο.
Το μήνυμα αυτό μεταφέρθηκε εν συνεχεία με το σκάφος ΚΑΡΠΑΘΟΣ, γνωστότερο ως σήμερα με το προγενέστερο ξενικό του όνομα IMMACOLATA, από επταμελή εξουσιοδοτημένη αποστολή Καρπαθίων αγωνιστών στη Βόρεια Αφρική. Η Αποστολή αυτή Σωτηρίας, όπως ονομάστηκε, αναχώρησε από το λιμάνι του Φοινικιού την 10η Οκτωβρίου 1944 για την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου όπου έφτασε μετά από ένα περιπετειώδες και ριψοκίνδυνο ταξίδι την 14η του ίδιου μήνα.
Ακριβές αντίγραφο του περί ου ο λόγος χειρόγραφου μηνύματος το πρωτότυπο του οποίου φυλάσσεται στο Αρχείο του Ελληνικού Υπουργείου των Εξωτερικών στην Αθήνα παραδίνουμε συμβολικά στα χέρια σας, κύριε Πρόεδρε, αφού εσείς προσωποποιείτε σήμερα την Ανώτατη Αρχή της μάνας πατρίδας προς την οποία απευθύνονταν τότε αγωνιωδώς οι Επαναστατημένοι Καρπάθιοι. Ανταποκρινόμενοι άλλωστε η Ελληνική Κυβέρνηση και οι Σύμμαχοι μας σ’ αυτό ακριβώς το αίτημα έσπευσαν να αποστείλουν στις 17 Οκτωβρίου 1944 στα Πηγάδια τα αντιτορπιλικά ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ και ΚΛΗΒΕΛΑΝΤ τα οποία και κατέλαβαν με στρατιωτικό άγημα τις ήδη απελευθερωμένες Κάρπαθο και Κάσο στο όνομα του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου του Β΄.
Πιστεύουμε πως το αντίγραφο αυτό αξίζει να βρίσκεται στους χώρους του Προεδρικού Μεγάρου της Αθήνας για να θυμίζει στους Ανώτατους Άρχοντες της πατρίδας μας τον βαθύ πόθο των Καρπαθίων και τους μακροχρόνιους αγώνες που έδωσαν, ώστε να βρίσκονται σήμερα, ως γνήσια τέκνα της, στην αγκαλιά της μάνας Ελλάδας.
- Έγγραφο Νο 1, Το σχέδιο προσφώνησης του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας.
- Έγγραφο Νο 2, Η πρώτη μορφή του συνοδευτικού εγγράφου του φακέλου με το μήνυμα των Επαναστατημένων Καρπαθίων.
ΑΡΧΙΚΟ ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΦΑΚΕΛΟΥ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΕΡΙΤΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ Η ΟΜΟΝΟΙΑ
ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΑΛΕΝΤΟΣ
ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΞΟΡΙΣΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΪΡΟΥ
ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ
ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΩΝ ΚΑΡΠΑΘΙΩΝ
ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟ ΤΟΥ 1944
Κάρπαθος, 5 Οκτωβρίου 2016
Το παρόν αποτελεί ακριβές αντίγραφο του ιστορικού χειρόγραφου μηνύματος που απέστειλαν τον Οκτώβριο του 1944 οι Επαναστατημένοι Καρπάθιοι προς την εξόριστη Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου, το πρωτότυπο του οποίου φυλάσσεται στο Αρχείο του Ελληνικού Υπουργείου των Εξωτερικών στην Αθήνα.
Το έγγραφο αυτό, με το οποίο διακηρυσσόταν η Απελευθέρωση και η Ένωση των νησιών της Καρπάθου και της Κάσου με τη μάνα πατρίδα, συντάχτηκε την 7η Οκτωβρίου του 1944 στο Απέρι, την έδρα της πενταμελούς Παγκαρπαθιακής Επαναστατικής Επιτροπής που συγκροτήθηκε αμέσως μετά την έναρξη της Επανάστασης στις Μενετές και στην Αρκάσα την 5η Οκτωβρίου 1944. Εν συνεχεία, αφού υπογράφτηκε από τους 53 Αντιπροσώπους του λαού των δυο νησιών, μεταφέρθηκε με το σκάφος ΚΑΡΠΑΘΟΣ, γνωστότερο ως σήμερα με το προγενέστερο ξενικό του όνομα IMMACOLATA, από επταμελή εξουσιοδοτημένη αποστολή Καρπαθίων αγωνιστών στη Βόρεια Αφρική.
Η Αποστολή αυτή Σωτηρίας, όπως ονομάστηκε, αναχώρησε από το λιμάνι του Φοινικιού την 10η Οκτωβρίου 1944 για την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου όπου έφτασε μετά από ένα περιπετειώδες και ριψοκίνδυνο ταξίδι την 14η του ίδιου μήνα.
Το ακριβές τούτο αντίγραφο του περί ου ο λόγος χειρόγραφου μηνύματος παραδίνεται συμβολικά στα χέρια του Εξοχότατου Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου με την ευκαιρία της επίσκεψής του στο νησί, υπό την ιδιότητά του ως Ανωτάτου Άρχοντος της μάνας πατρίδας προς την οποία απευθύνονταν τότε αγωνιωδώς οι Επαναστατημένοι Καρπάθιοι. Ανταποκρινόμενοι άλλωστε η Ελληνική Κυβέρνηση και οι Σύμμαχοι σ’ αυτό ακριβώς το αίτημα έσπευσαν να αποστείλουν στις 17 Οκτωβρίου 1944 στα Πηγάδια τα αντιτορπιλικά ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ και ΚΛΗΒΕΛΑΝΤ τα οποία και κατέλαβαν με στρατιωτικό άγημα τις ήδη απελευθερωμένες Κάρπαθο και Κάσο στο όνομα του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου του Β΄.
Το αντίγραφο αυτό αξίζει πιστεύουμε να βρίσκεται στους χώρους του Προεδρικού Μεγάρου της Αθήνας για να θυμίζει στους Ανώτατους Άρχοντες της πατρίδας μας τον βαθύ πόθο των Καρπαθίων και τους μακροχρόνιους αγώνες που έδωσαν, ώστε να βρίσκονται σήμερα, ως γνήσια τέκνα της, στην αγκαλιά της μάνας Ελλάδας.
Σύλλογος Απεριτών Αττικής ΟΜΟΝΟΙΑ
8. Έγγραφο Νο 3, Η επιδοθείσα μορφή του συνοδευτικού εγγράφου του φακέλου με το μήνυμα των Επαναστατημένων Καρπαθίων.
