Το μνημείο αποκαλύφθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1952, πρόκειται για μια δημιουργία από τον γνωστό Δωδεκανήσιο γλύπτη Λάζαρο Τηλιακό. Το έργο αυτό ήταν μια προσφορά της ΚΕΠΑ Αμερικής, στο οποίο αναφέρονται 24 Καρπάθιοι αγωνιστές.
Στο επάνω μέρος του μνημείου ο καλλιτέχνης τοποθέτησε την κεφαλή της θεάς Αθηνάς και από κάτων έχει το επίγραμμα:
“Απόγονοι των Δωριέων τώρα δε κατοικούντες την Κάρπαθον εις τον βωμό της Ελευθερίας εθυσιάσατε την ζωήν σας” και ακολουθούν ονόματα 15 Καρπαθίων αγωνιστών.
Τα επόμενα χρόνια προστέθηκαν ακόμη 9 ονόματα και έτσι φτάσαμε στον αριθμό 24 που παραμένει μέχρι και σήμερα αν και έχουμε στα χέρια μας ολοκληρωμένη εικόνα της ιστορίας.
Ένα σπουδαίο μνημείο, που σίγουρα χρειάζεται γενναία τροποποίηση, αφού υπάρχουν τουλάχιστον ακόμη 40 ονόματα ηρώων που θα έπρεπε να αναφερθούν και για έναν ανεξήγητο λόγο κανείς από τους εκλεγμένους εδώ και πολλά χρόνια δε δείχνει να ενδιαφέρεται για το θέμα.
Μάλιστα ο ερευνητής κ. Γιώργος Ν. Τσαμπανάκης έχει πραγματοποιήσει ενδελεχή έρευνα για το θέμα, την οποία έχει παρουσιάσει και μέχρι σήμερα δεν υπήρξαν διαφωνίες. Είναι λοιπόν άξιο απορίας το γιατί δεν διορθώνονται τα ονόματα των αγωνιστών Καρπαθίων πάνω στο μνημείο!
Η ιστορία των αγωνιστών Καρπάθιων παραμένει αφώτιστη!
Όπως καταγράφει ο κ. Μανώλης Κασσώτης, μετά την ενσωμάτωση ο Δήμος Καρπάθου εμπιστεύτηκε τη φροντίδα του ανθόκηπου στο δημοτικό σχολείο Πηγαδίων. Λίγα χρόνια αργότερα αποφάσισαν να τον μετατρέψουν σε παιδική χαρά και από μέσα πέρασε ένας δρόμος, ενώ σχηματίστηκαν και ορισμένα οικόπεδα.
Έτσι φτάσαμε στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, τότε ο χώρος έξω από το πρώην ιταλικό διοικητήριο άλλαξε μορφή. Δημιουργήθηκε μια πλατεία. Ο αείμνηστος συγγραφέας Αντρέας Μακρής ήταν από εκείνους που διαφώνησαν με το νέο σχέδιο, έγραφε λοιπόν για την εξέλιξη της περιοχής:
«…Σε πόλη κεκαρμένη από πράσινο, αθεόφοβα «εν μια νυκτί», αφάνισαν τα ¾ του Ανθόκηπου από συστάδες καλλωπιστικούς θάμνους, όπως ιβίσκους, μπουκαμβίλιες, πικροδάφνες και δένδρα από πεύκα, κυπαρίσσια, ευκαλύπτους φυτεμένα όλα πριν ογδόντα τέσσερα χρόνια κατά την ιταλική περίοδο, επεκτείνοντας εις βάρος του Ανθόκηπου την ήδη ευρύχωρη για τα πληθυσμιακά δεδομένα της Καρπάθου πλατεία, για να μας προκύψει τώρα ολάκερη πλατεία…Κλαυθμώνος».
Το ιστορικό κτήριο και η πλατεία είναι σύμβολο για όλη την Κάρπαθο, θυμίζει τους περαστικούς κατακτητές και τους πολέμους τους, ωστόσο εμείς με θλίψη καταφεύγουμε στην άποψη του Μανώλη Κασσώτη:
«Πολλές φορές αποφεύγω να περάσω από το Διοικητήριο και την πλατεία. Πονώ και μέσα μου κλαίω όταν θυμάμαι πως μας τα άφησαν οι Ιταλοί και πως τα καταντήσαμε. Ευτυχώς που τα τελευταία χρόνια το δυτικό συγκρότημα (του κτηρίου) μετατράπηκε σε μουσείο και οι επόμενες γενιές θα έχουν κάτι να βλέπουν από την ιστορική πορεία του νησιού μας».
