Του Ανδρέα Ηλία Μακρή
Άρθρο επικαιρότητας και προφητικό όσο ποτέ (το έγραψα το 2008) μετά τη χθεσινή μεταμεσονύχτια πυρκαγιά που κατέκαυσε 600 στρέμματα πευκώδους έκτασης. Χάρις στις ηρωικές προσπάθειες της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας του νησιού μας και την άμεση κινητοποίηση της Κεντρικής Διοίκησης με εναέρια Μέσα και επίγειες δυνάμεις δεν επήλθε μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή στην πρωτεύουσα:
___________________________________________________________
Ο λόγος για την προστασία του περιαστικού πευκοδάσους Πηγαδίων, που αντιμετωπίζει ορατό κίνδυνο αφανισμού. Αφορμή οι φετινές πύρινες λαίλαπες που κατέκαυσαν την Πελοπόννησο – και όχι μόνο – με τη βιβλική καταστροφή που άφησαν πίσω τους.
Ως γνωστόν, στο αρχιπέλαγος του Αιγαίου δεν υπάρχει άλλο νησί η πρωτεύουσα του οποίου «στεφανώνεται» όχι μόνο με περιαστικό πευκοδάσος, αλλά αμφιθεατρικά και τόσο πυκνής
βλάστησης και έκτασης όπως των Πηγαδίων. Αναμφίβολα οι Πηγαδιώτισσες, οι Πηγαδιώτες και οι παροικούντες στα Πηγάδια θεωρούμεθα προνομιούχοι, αφού έχουμε την τύχη να αντικρίζουμε τα πανέμορφα πευκοδάση στις πλαγιές της Αγίας Κυριακής και του Μέρτους που απλώνονται ανατολικά μέχρι τον Άγιο Πέτρο και τη Λαρνιώτισσα, προσδίδοντας ιδιαίτερη αισθητική και περιβαλλοντική αξία, απολαμβάνοντας τα ευωδιαστά αέρια κύματα του πεύκου, που μας κατακλύζουν καθημερινά, θεόπεμπτο δροσολόγημα της Φύσης.
Σοφά λέει ο λαός μας «καθαρός αέρας είναι το μισό φαϊ», συνεπώς πολύτιμος
για την υγεία μας από την οποία, «τίποτα καλύτερο δεν υπάρχει στη ζωή» (Μένανδρος).
‘Ομως η πρόσφατη ολοκλήρωση του περιφερειακού δρόμου: Αγία Κυριακή – Λαρνιώτισσα και η αυξημένη τώρα κίνηση τροχοφόρων και πεζοπόρων στην γραφική (και δημοφιλέστατη) διαδρομή ανάμεσα στο πράσινο, με φόντο το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας, πολλαπλασιάζουν τους κινδύνους πυρκαγιάς, γνωστού όντως ότι τα πευκοδάση αποτελούν την πλέον εύφλεκτη φυτική ύλη. Ιδιαίτερα στην κάψα του καλοκαιριού με την παρουσία ισχυρών ανέμων (μελτέμι) που ταλαιπωρεί το ανεμοδαρμένο νησί μας και συγκαταλέγεται στις πυρόβλητες και πλέον ξεροθερμικές περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όντας στο νοτιότερο (σχεδόν) άκρο της.
Ως γνωστόν η διαχείριση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί πρωταρχική ευθύνη των υπηρεσιών του κράτους. Για την φύλαξη του έχουν την υποχρέωση πρωτίστως να παίρνουν τα αναγκαία προληπτικά μέτρα και όχι να τρέχουμε πίσω από τις φωτιές πανικόβλητοι με κατασταλτικά μέσα, σε συνθήκες δύσκολες και μη αντιμετωπίσιμες. Πιστεύουν λοιπόν τα αρμόδια υπουργεία ότι, η διανοιχθείσα αντιπυρική λωρίδα, προστατεύει επαρκώς τον μόνο άθικτο πράσινο πνεύμονα που μας απέμεινε από τις ολέθριες πυρκαγιές των τελευταίων 45 χρόνων, που λαμπάδιασαν σχεδόν τα δάση του νησιού μας;
Αν όχι, γιατί δεν αντιγράφουμε την πρακτική των Ιταλών στη διάρκεια της κατοχής, που προκειμένου να προστατεύσουν τα πευκοδάση της περιφέρειας Απερίου (Μερτώνα – Κατώδιο – Πέρβα – Σελάι – Σταυρί) καλούσαν τις Κυριακές σε εθελουσία συστράτευση τον ντόπιο πληθυσμό – με εξαίρεση τους καλοκαιρινούς μήνες και με την καθοδήγηση του Lee* αποψίλωναν τα πεύκα από τα χαμηλόκλαδα, μέχρι το στηθαίο ύψος. Αφαιρούσαν την υπόροφη βλάστηση – μικρά πεύκα (πευκαλούδια), σχίνους, ασπαλάθους, ασκέλινους – που φύτρωναν παρασιτικά κάτω από τα βαθύσκια πεύκα και απομάκρυναν τα συσσωρευμένα πίσιχνα, τις ξερές πευκοβελόνες, μια και είναι γνωστό ότι αποτελούν προσάναμμα και εστία ταχείας ανάφλεξης. Αλλωστε πράττοντας έτσι, τα πεύκα θεριεύουν καθ’ ύψος και με την πάροδο του χρόνου, καθίστανται περισσότερο απρόσβλητα στις αδηφάγες φλόγες.
Φρονώ ότι, αν δεν ενεργήσουμε έγκαιρα και κατά το ιταλικό πρότυπο δεν θα αργήσει η στιγμή -αλίμονο, όλοι το απεύχονται- που οδυρόμενοι θα θρηνολογούμε την καταστροφή του περιαστικού μας πευκοδάσους, με τα αποκαΐδια του να μας παραπέμπουν στην εφιαλτική εικόνα απέραντου «σταχτοδοχείου», με τις όποιες ανεπανόρθωτα καταστροφικές συνέπειες αυτό συνεπάγεται στην υγεία μας, στην αισθητική, στην οικονομική και παραπέρα τουριστική προοπτική του νησιού μας, διότι με πρωτεύουσα «καρβουνιασμένο» τοπίο, χωρίς την ευεργετική δρόσο του περιαστικού πράσινου, μοιραία θα ακολουθήσει μαζικά η αποχώρηση των επισκεπτών μας.
Τι να τους κάνουμε τους καταλογισμούς ευθυνών στους εμπρηστές εκ προθέσεως ή εξ αμελείας εκ των υστέρων, αφού δεν θα έχουν πρακτικό όφελος, όταν ο πράσινος πνεύμονας γίνει «στάχτη και μπούλμπερη». Όταν η καταστροφή έχει συντελεστεί, γνωρίζοντας ότι, το έργο της επανίδρυσης του δάσους από την φύση, θα χρειασθεί μισό…και βάλε αιώνα (ζήσε Μάη μου, να φας του χρόνου τριφύλλι). Να ειπωθεί ότι, την ίδια πρακτική εφαρμόζουν και στο ’Οσλο πρωτεύουσα της Νορβηγίας, το περιαστικό δάσος του οποίου, προστατεύεται όχι μόνο με αντιπυρικές ζώνες, αλλά με τον καθαρισμό του ίδιου του δάσους, με τον τρόπο που προανέφερα.
Το δέον γενέσθαι, αυτό που πρέπει να γίνει, αυτό που επιβάλλεται να γίνει, είναι τα μέτρα που προτείνουν ειδικοί, να εφαρμοσθούν, αφού οι πολιτικές ηγεσίες διαχρονικά, από έλλειμμα οικολογικής ευαισθησίας, τα έγραφαν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους! ΄Αλλη μια φορά: «Διοικείν εστί προβλέπειν». Η διαχείριση του δάσους ειναι πρωτίστως χειμερινή φροντίδα.
1. Να αρχίσουμε αμέσως τον καθαρισμό του πευκοδάσους ένθεν – κακείθεν του οδικού άξονα που προανέφερα και σε εύρος, ανάλογα με την μορφολογία και την κλίση του εδάφους. Τώρα μάλιστα παρουσιάζεται μοναδική ίσως ευκαιρία, αφού υπάρχει υπερπροσφορά από χαμηλά μεροκάματα οικονομικών μεταναστών.
2. Να τοποθετηθούν κατά μήκος του δρόμου προειδοποιητικές πινακίδες προστασίας του πευκοδάσους, ώστε να ευαισθητοποιηθούν οι καπνιστές-οδηγοί να αποβάλλουν τις «τριτοκοσμικές» συνήθειες τους. Να πάψουν να πετούν ασυνείδητα, τσιγάρα από το παράθυρο.
3. Ο Δήμος να κατασκευάσει ορεινές λεκάνες απορροής με διευθέτηση της ροής των ομβρίων υδάτων και τεχνικά έργα (αποταμιευτήρες νερού), εκεί που το φυσικό ανάγλυφο προσφέρεται.
4. Να εγκατασταθούν πυροσβεστικοί κρουνοί κατα μήκος της διαδρομής: Σίσαμος-Ακρόπολις-ΑγιοςΠέτρος-Λαρνιώτισσα-Αγία Κυριακή-Σάνταλος. Χρήματα υπάρχουν με το «τσουβάλι» από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους. Ας εκλογικεύσουμε όμως και κάποιας μορφής ψυχαγωγικές δαπάνες που καταναλίσκονται σοβαρά ποσά τα τελευταία χρόνια. Προέχει η προστασία του πευκοδάσους. Πρώτα ο άρτος και μετά το θέαμα!
Η λογική ορίζει ότι, να απαιτείς έμπρακτο σεβασμό στη φύση, να βγάζεις φωνή απελπισίας για το περιβάλλον όταν ακόμη μπορούμε να το σώσουμε, δεν πρέπει να θεωρείται γραφική ουτοπία ούτε από τον πιο ολιγόστροφο και εθελότυφλο αρμόδιο. Διότι μπορεί ο Πανάγαθος να είναι μεγάλος και πάντοτε μας φυλάει από το χειρότερο, αλλά ας βάλουμε κι εμείς το χεράκι μας να διατηρήσουμε άθικτο το περιαστικό πευκοδάσος που κληρονομήσαμε.
______________________
* Ο Ιταλός αξιωματικός Lee με αυστριακές ρίζες έκτισε το παρατηρητήριο του στον Άη Νικόλα, στην ανατολική πλευρά της Λάστου, ψηλά πάνω από τον Μερτώνα σε δεσπόζουσα θέση, σε υψόμετρο 800 μέτρων. Έκτοτε η τοποθεσία φέρει το όνομα του Λι! Το κτίσμα είναι ευδιάκριτο από μακριά και σήμερα, χωρίς όμως την κεκλιμένη «αλπικού στυλ» κεραμοσκεπή στέγη. Κατεστράφη από πυρκαγιά στη δεκαετία του ΄70.
Απόσπαμα από το βιβλίο μου:
«ΠΗΓΑΔΙΑ ΜΟΥ ΑΓΑΠΗΜΕΝΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΝΑ ΣΑΣ ΞΕΧΑΣΩ»
