γράφει ο Μανώλης Δημελλάς
Η βοτανική έρευνα στην Κάρπαθο ξεκίνησε το 1883 με την άφιξη του Αυστριακού βοτανικού Th. Pichler και συνεχίστηκε τρία χρόνια αργότερα, με τις εκτεταμένες συλλογές φυτών που διενήργησαν οι C. J. Forsyth Major & W. Barbey το 1895.
Ακολούθησαν δημοσιεύσεις (1886-1895) που μέσα σε λίγα χρόνια έκαναν την Κάρπαθο να είναι ένα από τα πλέον μελετημένα χλωριδικά νησιά του Αιγαίου.
Εκείνοι που γνωρίζουν λένε ότι το νησί είναι ένας Βοτανικός παράδεισος με περισσότερα από εννιακόσια είδη σπάνιας χλωρίδας. Παρόλες τις έρευνες και τις μελέτες κανείς δεν είχε σταθεί στα πιο ιδιαίτερα φυτά του νησιού, σε κείνα που έχουν διαλέξει την Κάρπαθο για να κατοικήσουν. Αυτό έκανε την Θεοχαρούλα Δημάρχου, με καταγωγή από το νησί και το χωριό Σπόα, να αφιερώσει πολύ χρόνο, κυριολεκτικά να περπατήσει την Κάρπαθο και το αποτέλεσμα ήταν ένα βιβλίο από εκείνα που τα λες και κληρονομιά του τόπου!
Το βιβλίο της Θεοχαρούλας Δημάρχου έχει τίτλο «Ενδημικά φυτά της Καρπάθου», έκδόθηκε με την οικονομική βοήθεια του ΚΟΠΑΠ του δήμου Καρπάθου και με την επιμέλεια της Επιστημονικής του Επιτροπής.
Η πρώτη παρουσίαση του έγινε από τον ΚΟΠΑΠ και την συγγραφέα με εκλεκτούς ομιλητές στις 25/07/2019 σε μια κατάμεστη αίθουσα εκδηλώσεων ξενοδοχείου του νησιού.
Γιατί όμως η συγγραφέας αποφάσισε να μπει σε αυτό το δύσκολο και κοπιαστικό “ταξίδι”;
Τα Καρπαθιακά Νέα ρώτησαν την ερευνήτρια των ενδημικών φυτών της Καρπάθου κι όπως θα καταλάβετε από τις απαντήσεις, η Θεοχαρούλα δεν ήταν μόνη της σε αυτή την έρευνα! Κι ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι το νησί δεν αποτελεί μόνο το τόπο καταγωγής και κατοικίας, αλλά πρόκειται για τον χωροχρόνο που γαληνεύει η καρδιά κι ψυχή της.
1. Θεοχαρουλα με τι ασχολείσαι; Τι σε έκανε να καταπιαστεις με αυτό το θέμα;
Σπούδασα Δασοπονία και Διαχείριση Φυσικού Περιβάλλοντος με μεταπτυχιακό στους Μηχανικούς Περιβάλλοντος, και έχω προϋπηρεσία τόσο στην Διεύθυνση Δασών Δωδεκανήσου Ρόδο και Κάρπαθο όσο και στην Διεύθυνση Δασών Κυκλάδων στην Σύρο. Από μικρή έβλεπα τον πατέρα μου και θαύμαζα πως χειριζόταν τα προβλήματα του Δασονομείου Καρπάθου και της κατάσβεσης των πυρκαγιών που είχε τότε η Δασική Υπηρεσία, πως διοικούσε και με τι άψογο τρόπο συμπεριφερόταν στο προσωπικό της Υπηρεσίας και ονειρευόμουνα πως όταν θα μεγαλώσω θα γίνω και εγώ το ίδιο και καλύτερη.
2. Η Κάρπαθος είναι ο τόπος σου, πιο συγκεκριμένα το χωριό Σποα, είναι λοιπόν η αγάπη για τον τόπο ή μήπως όλα αυτά που δεν γνωρίζουμε για αυτόν;
Είναι και τα δυο μαζί άρτια συνδεδεμένα για ένα σκοπό, την ανάδειξη της Καρπάθου πέρα από τα στενά και γνωστά όρια που γνωρίζουμε. Η αγάπη που έχουμε όλοι πιστεύω για το νησί μας, μας ¨αναγκάζει¨ να προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να το αναδείξουμε. Η Κάρπαθος δεν είναι όμως μόνο οι πανέμορφες παραλίες και ακρογιαλιές της, είναι ένας μικρός παράδεισος με πολλά κρυμμένα μυστικά. Ένα από αυτά τα μυστικά είναι και τα σπάνια ενδημικά φυτά της, που υπάρχουν μόνο εδώ και πουθενά αλλού στον κόσμο. Και αυτό είναι υπέροχο.
3. Τι ρόλο είχε ο πατέρας σου στο βιβλίο; Γιατί το αφιέρωσες σε κείνον;
Τον μεγαλύτερο και σπουδαιότερο ρόλο σε αυτό το βιβλίο τον έπαιξε ο πατέρας μου. Είναι ο μέντορας και η κινητήριος δύναμη μου. Δεν θα κατάφερνα τίποτα από όλα αυτά που έγιναν εάν δεν υπήρχε αυτός, εάν δεν είχε τόση γνώση και τόση εμπειρία. Ήταν δίπλα μου από την πρώτη φορά που σαν σκέψη ακόμα, τότε, αποφασίσαμε να ασχοληθώ στην πτυχιακή μου εργασία με τα ενδημικά φυτά της Καρπάθου.
Δεν σας κρύβω ότι και οι καθηγητές μου στην σχολή ενθουσιάστηκαν τόσο με την δουλειά όσο και με τα φυτά της Καρπάθου και αυτοί μου πρότειναν πως θα έπρεπε να το προχωρήσω σε ένα βιβλίο. Ο πατέρας μου ήταν δίπλα μου και εκεί , παντού πηγαίναμε μαζί. Έχω γυρίσει σχεδόν όλα τα βουνά της Καρπάθου μαζί του. Πάντα προσηλωμένος και με πολύ αγάπη για αυτό που έκανε, δεν υπήρχε άγριο φυτό της Καρπάθου να μην γνωρίζει την Επιστημονική και Λατινική ονομασία του. Είχα μια κινητή βιβλιοθήκη δίπλα μου. Όπως είχα πει και στην παρουσίαση του βιβλίου « Η ψυχή αυτού του βιβλίου είναι ο πατέρας μου».
4. Ποιο θα έλεγες ότι είναι το φυτό που σε κέρδισε ; Εκείνο που το μελετήσεις περισσότερο. Κ ποιο ήταν εκείνο που σε κούρασε ποιο πολύ;
Εκείνο το φυτό μου με κέρδισε αλλά και μελέτησα πιο πολύ ήταν η Nigella Carpatha (μαυροκούκι). Ένα φυτό που δεν υπήρχε φωτογραφία του στο διαδίκτυο μέχρι την στιγμή που το δημοσιεύσαμε εμείς. Η μόνη φωτογραφία που υπάρχει είναι μια και δική μου. Πολύ μικρό, σπάνιο και ενδημικό φυτό με απερίγραπτη και ιδιαίτερη ομορφιά, από το οποίο αφού βρήκα σπόρο, τον φύτεψα την επόμενη χρονιά και φωτογράφισα τα νέα φυτά σε όλα τα στάδια ανάπτυξης τους.
Με τα φυτά που μπορεί να κουράστηκα περισσότερο ήταν αυτά που ή έπρεπε να περπατήσουμε αρκετά π.χ. origanum vetteri ( Ρίγανη του Βετέρι) στην Καλή Λίμνη, η που ψάχναμε για πάρα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα όπως το Trifolium Barbey ( Τριφύλλι του Μπαρμπέϊ) που με πήρε 4 χρόνια καθώς και η Nigella carpatha ( μαυροκούκι) που ψάξαμε ολόκληρη την Κάσο για να την εντοπίσουμε για πρώτη φορά. Μετά αφού είδαμε πια πως μοιάζει την εντοπίσαμε και στην Κάρπαθο. Εδώ όμως θέλω να προσθέσω ότι μόλις τελικά εντοπίσεις ένα σπάνιο φυτό, την θέση της κούρασης αυτομάτως παίρνει ο ενθουσιασμός η χαρά , η ικανοποίηση και η ξεκούραση.
5. Πως έγινε η έρευνα και πόσος χρόνος χρειάστηκε για αυτήν;
Η έρευνα έγινε με επιτόπια μετάβαση μας, σχεδόν σε όλα τα βουνά της Καρπάθου και σε κάθε τοποθεσία στην οποία είχε εντοπιστεί φυτό που είχε καταγραφεί στην λίστα Greuter και Raus, και όχι μόνο. Η έρευνα ξεκίνησε το 2014 για την υλοποίηση της πτυχιακής μου εργασίας, και αργότερα με αλλαγές, συμπληρώσεις και πολύ έρευνα παραπάνω εκδόθηκε σαν βιβλίο το 2018.
6. Κυκλοφορεί ήδη έναν χρόνο έχεις κάποιο feedback από τους αναγνώστες; Υπάρχει ενδιαφέρον από την τοπική κοινωνία για αυτά τα θέματα;
Η αλήθεια είναι πως μόνο όταν ασχολείσαι με αυτά τα θέματα καταλαβαίνεις ότι υπάρχει πάρα πολύς κόσμος που αγαπάει και ψάχνει φυτά. Ο περισσότερος κόσμος ενδιαφέρεται για τις φαρμακευτικές και διατροφικές τους ιδιότητες και χρήσεις . Εκτός Καρπάθου έχω έρθει σε επαφή χάρη του βιβλίου με ανθρώπους από Καστοριά μέχρι και Ιταλία! Όμως η πώληση του βιβλίου αφορά εξ ολοκλήρου τον Δήμο Καρπάθου, που ήταν και ο εκδότης, και δεν γνωρίζω εάν κάνει τις απαραίτητες διαδικασίες έτσι ώστε τα βιβλία να είναι διαθέσιμα στα βιβλιοπωλεία τουλάχιστον του νησιού μας.
7. Ζεις στο νησί. Εύκολο ή δυσκολότερο από μια ζωή στην πόλη; Ποια θεωρείς ότι είναι τα υπέρ κ σε ποια ζητήματα υστερεί ο μικρός τόπος;
Ενώ έχω την δυνατότητα να ζήσω στην Αθήνα ,επέλεξα να ζω στην Κάρπαθο γιατί μου αρέσει η ζωή εδώ, κοντά σε ανθρώπους που γνωρίζω και αγαπώ, στο χωριό μου το Σπόα, κοντά στον συνδυασμό βουνού και θάλασσας, που όπως όλοι ξέρουμε είναι μαγικός. Όμως σίγουρα η Κάρπαθος έχει έλλειψη από πάρα πολλά πράγματα που ο Δήμος θα έπρεπε να έχει ήδη καταφέρει ούτως ώστε να μπορούν τα νέα παιδιά να παραμείνουν στο τόπο τους για να μη πω να προσελκύει και ξένα. Αυτό δεν είναι κάτι ακατόρθωτο ούτε και δύσκολο να γίνει, αλλά θέλει θέληση , πολύ αγάπη για τον τόπο που ξέρω ότι δεν λείπει από κανένα και προ πάντων πολύ δουλειά.
8. Σχεδιάζεις κάποιο νέο βιβλίο; Η κάποια δράση για τα άγνωστα φυτά της Καρπάθου;
Δεν θα σας αποκαλύψω όλα τα σχέδια και τις σκέψεις μου ακόμα, αλλά μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι θα συνεχίσω να ασχολούμαι ενεργά όχι μόνο με τα φυτά αλλά γενικά με το περιβάλλον της Καρπάθου και πιστεύω και ελπίζω ότι θα μας δοθεί η ευκαιρία να ξαναμιλήσουμε αρκετά σύντομα.
