Το "καμίνι" του Καραξή

Του Ανδρέα Ηλία Μακρή

O Kωνσταντής, ο τριτότοκος γιος του Γιώργη Καραξή σε ηλικία δέκα έξι μόλις χρόνων άφησε τις Πηλές, το χωριό του, για τ’ Αϊδίνι της Μικράς Ασίας προκειμένου να μάθει την τέχνη του κεραμοποιού και του αγγειοπλάστη. Φλέβα καλλιτεχνική, σπουδαίο ταλέντο και δημιουργικό δεν έπρεπε να πάει χαμένο. Έπιασε αμέσως δουλειά σε κεραμουργείο – αγγειοπλαστείο και γρήγορα άρχισε να αφομοιώνει τα μυστικά της τέχνης σ’ όλα τα είδη της κεραμικής: Κεραμίδια, χολέτρες, αμουργά(δ)ες, κιρίζια, ακροκέραμα, καμινάδες, πλάκες δαπέδου, πυρότουβλα, διάτρητα τούβλα. Όσον αφορά την αγγειοπλαστική, λα(γ)ήνια, στάμνες, τσουκάλια, πανωπίθια, πιθιακούς, τσανάκες, πιάτα, μαστραπάδες, γλάστρες, παντός τύπου και μεγέθους.

Μετά από τρία χρόνια παραμονής στην Ανατολή πάτησε πόδι στον Μπεραία (1) και εγκαταστάθηκε στην Καλλίπολη. Βρήκε εύκολα δουλειά στα κεραμουργεία του Νέου Φαλήρου να συμπληρώσει τα όποια κενά της τέχνης. Τσαχπίνης όμως ο Κωνσταντής δεν άργησε να γνωρίσει στη γειτονιά του τη νεαρή Αφροδίτη, μετέπειτα σύζυγο του που μάθαινε την υφαντική τέχνη. Με την όμορφη Υδραιοπούλα πρωτοκόρη του παπα-Κυριάκου αναπτύχθηκε σφοδρός αμοιβαίος έρωτας, την οποία με περιπετειώδη τρόπο (λόγω αντιδράσεων των γονιών της Αφροδίτης) μπάρκαρε σε Καρπάθικο ιστιοφόρο κι αριβάρισαν μαζί στην Κάρπαθο. Προχωρημένη ενέργεια, με νέες τώρα αντιδράσεις και από την πλευρά της οικογενείας Καραξή. Τέλος πάντων να μη μακρηγορούμε.

Ο Κωνσταντής γνώστης της ευρύτερης περιοχής των Πηλών επέλεξε να εγκαταστήσει το Αγγειοπλαστείο-Κεραμουργείο στο «Σικέλαος» κοντά στην πρώτη ύλη το γκρίζο χώμα πατελιάς Φοινικίου. Με χειροκίνητη πρέσα άρχισε να φτιάχνει γαλλικού τύπου (2) κεραμίδια στέγης και τα παρελκόμενα. Ως «σήμα κατατεθέν» είχε εγχάρακτο το όνομα του: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Γ. ΚΑΡΑΞΗΣ.

Αργότερα για εμπορικούς λόγους μετοίκησε στη Βολάδα κοντά στo πλούσιo Απέρι. Έπρεπε να εκμηδενίσει το πρόβλημα της μεταφοράς των υλικών από την παραγωγή, στην γρήγορη παράδοση. Εντωμεταξύ η Αφροδίτη άρχισε να γεννοβολά το ένα παιδί μετά το άλλο, χωρίς δεύτερες σκέψεις για επιδόματα ενίσχυσης πολυτέκνων… όπως συμβαίνει σήμερα παρά τοις Έλλησιν. Οκτώ συνολικά! Σημειώστε ονόματα: Γιώργης, Μανώλης, Κυριάκος (3), Γιάγκος (4), Γιορδάνης (5), Μαρία, Σοφία, Ελένη (6).

Πολύ αργότερα επί Iταλοκρατίας πια, με τη ραγδαία οικιστική ανάπτυξη των Πηγαδίων εγκαταστάθηκε οριστικά στην «Άφωτη» -όχι μακριά από τη «Σκόπη»- στο έδαφος της οποίας εντόπισε πρώτης ποιότητας άργιλο, κοινώς «πατελιά». Δια της μεθόδου της αντιπαροχής 7 απέκτησε από τη Ζώκλα Νικήτα Χατζηνικήτα το γένος Εμμανουήλ Γ. Μακρή ζωτικό βιοτεχνικό χώρο στο δέλτα των ποταμών «Λάι» και «Λάρνακα» στο σημερινό γεφύρι της «Άφωτης», φτιάχνοντας καινούργιο «Καμίνι»(8). Με οργανωμένη βιοτεχνία πλέον, άρχισε η μαζική παραγωγή όλων των ειδών κεραμικής και αγγειοπλαστικής, που κάλυπτε επαρκώς την ολοένα αυξανόμενη ζήτηση της τοπικής αγοράς και της γειτονικής Κάσου!

______________________

1. Πειραιάς.

2. Μέχρι τότε οι Καρπάθιοι χρησιμοποιούσαν κεραμίδια εισαγωγής από τη Μασσαλία.Συγκεκριμένη μάρκα της γαλλικής βιομηχανίας που έφερε ως εμπορικό σήμα, το έμβλημα της δημιουργικής «Μέλισσας».

3. Παντρεύτηκε την Πηγαδιώτισσα Μαριγώ Ι. Λογοθέτη. Με τη μονάκριβη θυγατέρα τους Έβελυ σύζυγο του συμβολαιοογράφου Ηλία Λαδή, ξενιτεύτηκαν στην Αμερική. Ο Κυριάκος μεταπολεμικά, πρωτοστάτησε στον Σύλλογο Πηγαδιωτών Αμερικής για τη συγκέντρωση πέντε χιλιάδων δολαρίων, πολύτιμη συνεισφορά για την αγορά του οικοπέδου του 1ου Δημοτικού σχολείου Πηγαδίων στην «Κατσούνα». Συνταξιούχος πια, επέστρεψε στην Κάρπαθο.

4. Ο μικρός Γιάγκος διέφυγε της προσοχής της μητέρας του, πήρε το λαμπόγυαλο τόβαλε στο γουδί κι άρχισε να παίζει. Με το γ(ου)δόχερο τό ‘κανε θρύψαλα! Αργότερα η μητέρα του χωρίς να προσέξει το περιεχόμενο στο γουδί, έβαλε μέσα ξερό ψωμί, το κοπάνισε κι άρχισε ανακατεμένο με γάλα να ταΐζει τον Γιάγκο! Όταν διαπίστωσε τι τάιζε…το παιδί, φωνάξανε κατεπειγόντως τους γιατρούς Κονόμο και Μανωλάκη για ιατρική συνδρομή. Επεκράτησε η γνώμη να αφήσουν το παιδί να αποβάλει φυσιολογικά, να μην προκαλέσουν εμετό, να αποφύγουν τυχόν αιμορραγία του φάρυγγα.

Οι Βολαδιώτισσες ξημερώθηκαν συμπάσχουσες με την οικογένεια Καραξή, επικαλούμενες τη χάρη της «Πλαγιάς» να αφοδεύσει αναίμακτα ο Γιάγκος τα μικρά σπασμένα γυαλιά, μεγέθους σαν το νύχι, έλεγαν… Πράγματι το πρωί έγινε το θέλημα της Παναγίίας. Ο Γιάγκος διέφυγε τον κίνδυνο για να μας προκύψει αργότερα, ως ο καλύτερος λυράρης των Πηγαδίων. Ίσως και ο πλέον αφιλόκερδος Καρπάθιος οργανοπαίκτης. Ο Γιάγκος παντρεύτηκε την Πηλιάτισσα Ανθούλα Περίδη. Παιδιά τους οι Αφροδίτη, Κωνσταντής, Μαρία, Μπέμπα, Σοφία.

5. Ο Βενιαμίν της οικογενείας Ιορδάνης ανέλαβε την οικογενειακή βιοτεχνία την οποία με τα χρόνια επεξέτεινε σε μικρή βιομηχανία. Μεταπολεμικά δημιούργησε δύο μεγάλες στέρνες για να μετασχηματίζεται ο άργιλος σε χυλό, χρησιμοποιώντας τσιμεντένιες πλάκες από τα βομβαρδισμένα κτίσματα του ιταλικού αεροδρομίου στον Αφιάρτη. Έχτισε δύο ογκώδη καμίνια να ψήνονται τα κεραμικά της βιοτεχνίας, αγοράζοντας καϊκιές τα καυσόξυλα από κορμούς αποξηραμένων πεύκων της ανατολικής πλευράς της Καρπάθου.(Μάλιστα,το 1955 συνέβη στο Τραγοπήδημα, το ναυάγιο του μικρού ιστιοφόρου του Φοινικιώτη καπετά-Πατσουράκη, έμφορτο μέχρι τα μπούνια με καυσόξυλα, λόγω μετατόπισης φορτίου, με τη θάλασσα, λάδι!)

Το 1956 πλέον, με εξυπηρετικό δάνειο του επιστήθιου φίλου του Ηλία Γ. Μακρή άρχισε τη μαζική παραγωγή διάτρητων τούβλων με μηχανικά μέσα. Έκτοτε άρχισε η τουβλοδομή στις οικοδομές. Αποτέλεσμα; Κλείνουν τα γνωστά νταμάρια πορόλιθου στον «Σάνταλο». Οι λατόμοι μας Νικήτας Ζαβόλας, Νικολής Χαλκιάς (Φαντάρος) Κώστας Ζαβόλας (Μπλάσης) και Μιχάλης Αλαχούζος εγκαταλείπουν τα φουρνέλα και τους λοστούς. Δεν ξανακούγεται πια η προειδοποιητική, μακρόσυρτη κραυγή τους:

«Βάρδααα!… φουρνέλοοοο!…»

Ο Γιορδάνης εξ ίσου καλλιτέχνης όπως ο πατέρας του, έφτιαχνε μικρά έργα τέχνης στον ποδοκίνητο τροχό και όχι μόνον. Προσωπικά, δεν ξεχνώ πέραν των άλλων -σε μικρογραφία βέβαια- τον παλιό ναό της Βαγγελίστρας, έργο τέχνης φτιαγμένο με πυλό!

Γνωστός και για το πηγαίο χιούμορ του. Κάποτε σε εύθυμη παρέα αυτοσυστήθηκε σε νεοδιορισμένο καθηγητή Γυμνασίου Απερίου, ως «Συνάδελφος!» Όταν ο νιόφερτος καθηγητής τον ρώτησε αν είναι εκπαιδευτικός, ο Γιορδάνης του απήντησε:

«Βεβαίως» και συνέχισε με σοβαρό ύφο: «Παράγουμε και οι δύο τούβλα!…»

και που λέτε, «στήλη άλατος» ο κύριος καθηγητής. Ο Γιορδάνης διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος Πηγαδίων (1956-1967). Παντρεύτηκε την Αννίτσα Φρ. Αντιμησιάρη και απέκτησαν τέσσερα παιδιά: Ρηνούλα Χατζηγεωργίου, Ντίνο, Τίτη Μαραγκουδάκη και Φραγκιό.

6. Παντρεύτηκε τον ναυτικό Μιχάλια Χαρ. Χατζηευσταθίου εκ Καστελορίζου. Παιδά τους ο Χαράλαμπος πλοίαρχος του Λιμενικού Σώματος (πρόωρα αποθανών), Ντίνος και Αφροδίτη (βαπτιστικιά της Μητέρας μου).

7. Με αντιπαροχή το οικόπεδο στην ‘Αφφωτη, έκανε την ανακεράμωση του πατρικού σπιτιού της Ζώκλας Χατζηνικήτα-Μακρή στους «Λώρους». Αργότερα, το 1928 στα εγκαίνια του τετράτοξου γεφυριού της «Άφωτης» ο Ιταλός διοικητής Δωδεκανήσου Μario Lago επεσκέφθη το γειτονικό εργοστάσιο του Κωνσταντή Καραξή και θαύμασε την απαράμιλλη τέχνη του.

8. Μέχρι τα μέσα του ’50, ιδιοκτήτες και πελατεία αποκαλούσαν «Καμίνι» τη βιοτεχνία, από τον «αποθρώσκοντα καπνό» των δύο καμινιών, που για μέρες ψήνονταν οι σταμνες, κεραμίδια και τούβλα.