Το μήλο, κάτω απ’ τη μηλιά – Γράφει η Μαρία Τουλαντά –Παρισίδη, φιλόλογος-αρχαιολόγος

Το μήλο, κάτω απ’ τη μηλιά – Γράφει η Μαρία Τουλαντά –Παρισίδη, φιλόλογος-αρχαιολόγος

Ο λόγος και τα παρακάτω σχόλια, αφορούν τον Παναγιώτη Μηνά Αλεξιάδη, ο οποίος προχώρησε στην έκδοση του βιβλίου του(εκδόσεις ΓΡΗΓΟΡΗ, Αθήνα 2021), με τίτλο ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΩΝ «ΕΦΤΑ». Ανήκει στη σειρά ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ. Ο Παναγιώτης Μ. Αλεξιάδης είναι γιος του γνωστού ομότιμου πλέον καθηγητή Λαογραφίας Μηνά Αλ. Αλεξιάδη, του Πανεπιστημίου Αθηνών και επίτιμου Διδάκτορα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, φίλου της Κω, συμφοιτητή μου, Μηνά Αλεξιάδη.

Μου ήρθε στο μυαλό η παραπάνω παροιμία και τίτλος του παρόντος κειμένου και σίγουρα θα με δικαιολογήσουν οι συμπατριώτες και φίλοι, όσοι γνωρίζουμε την ακαδημαϊκή διαδρομή του πατέρα και τη βραβευμένη παιδαγωγό και ποιήτρια μητέρα κ. Εύη Μελά-Αλεξιάδη.

Ο Παναγιώτης είναι πτυχιούχος του τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, αριστούχος του Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης με βαθμό «Άριστα», από το τμήμα Φιλολογίας του ίδιου Πανεπιστημίου(πλούσιο βιογραφικό σ.217).

Το βιβλίο αυτό εντάσσεται στη σειρά αυτοτελών δημοσιευμάτων του ινστιτούτου Λαϊκού πολιτισμού Καρπάθου του τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο όπως εκτιμά η Βασιλική Χρυσανθοπούλου επίσης επικ. Καθηγήτρια Κοινωνικής Λαογραφίας του παν/μίου Αθηνών «.. το ινστιτούτο αυτό έχει αναπτύξει σημαντικές επιστημονικές, εκπαιδευτικές, κοινωνικές δραστηριότητες και εκδόσεις..». Για τον καθηγητή Παναγιώτη εκτιμά, πως ανανεώνει μεθοδικά την επιστήμη της Λαογραφίας και προβάλλει την μακρόχρονη παράδοση της Καρπάθου και Δωδεκανήσου.

Παράδειγμα προς μίμηση αποτελεί η διαφύλαξη της λαογραφικής πολιτιστικής κληρονομιάς της Καρπάθου. Όπως κάνει και για την Κω χρόνια τώρα το Λύκειο Ελληνίδων μας και άλλοι πολιτιστικοί φορείς. Για την Κάρπαθο και ιδιαίτερα για τον Όλυμπο της Καρπάθου με τη ζώσα παράδοση στα έθιμα, τη διάλεκτο και την ενδυμασία, στο πλαίσιο Σύμβασης της UNESCO που υπέγραψε η χώρα μας το 2006, συμπεριλαμβάνεται το ιδιαίτερο Καρπάθικο-Ολυμπίτικο γλέντι στο εθνικό ευρετήριο της Άϋλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας.

Είναι σημαντικό πως το έθιμο που περιγράφεται σ’ αυτό το βιβλίο, το έχει παρακολουθήσει ο συγγραφέας-ερευνητής, έχει εμβαθύνει σ’ αυτό το έθιμο, το περιγράφει, ενώ είδε από κοντά την επιβίωση του εθίμου, τόσο στην Κάρπαθο, όσο και στην Αθήνα. Να επισημάνουμε πως οι Καρπαθιές και στη Ρόδο κρατούν το έθιμο και γνωστές μου όταν είχα τα παιδιά μου μωρά στη Ρόδο σε συνεννόηση με τη Λινδιακιά πεθερά μου επαναλάμβαναν το έθιμο με ευχές και τραγούδια για την «καλοτυχιά», όπως έλεγαν και τα περιγράφει ο Παναγιώτης Αλεξιάδης. Επιβίωση επίσης έχουμε εκτός από την Κάρπαθο και Ρόδο, στην Κάσο και Χάλκη. Προφανώς στην Αθήνα το επαναλαμβάνουν γυναίκες με καταγωγή απ’ την Κάρπαθο. Δεν είναι τυχαίο πως το έθιμο αυτό επιβιώνει και στους Καρπάθιους της διασποράς που κρατούν σφιχτά μέσα στην καρδιά τους την ιδιαίτερή τους πατρίδα και αφήνουν να ξεχειλίζουν τα πλούσια συναισθήματά τους. Στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ του βιβλίου αυτού συμπεριλαμβάνονται εκτός από τις φωτογραφίες και τελετουργικά νανουρίσματα και μαντινάδες, ενδεικτικά δείγματα του λαϊκού πολιτισμού της Καρπάθου.

Το βιβλίο αυτό στα περιεχόμενά του έχει τον Πρόλογο, Εισαγωγή, και ακολουθούν 5 κεφάλαια πριν τα συμπεράσματα, την πλούσια βιβλιογραφία και το Παράρτημα. Στο πρώτο κεφάλαιο κάνει ιστορική προσέγγιση του εθίμου. Στο δεύτερο περιγράφει το έθιμο των «εφτά». Στο τρίτο , το έθιμο στην Καρπαθιακή διασπορά και στο τέταρτο , το έθιμο στο Δωδεκανησιακό χώρο. Στο πέμπτο προχωρεί στις ερμηνευτικές προσεγγίσεις στη συγχρονία και διαχρονία.

Στο βιβλίο δίνονται με απλό και κατανοητό τρόπο επιστημονικά θέματα και φέρνουν την επιστήμη της Λαογραφίας, κοντά και στον πιο απλό άνθρωπο, ενώ είναι πρόδηλο το πόσο θα σταθεί χρήσιμο για τους φοιτητές των Φιλοσοφικών σχολών και όχι μόνο. Η βιβλιογραφία πλούσια , μας γνωρίζει τους δρόμους που πορεύτηκε.

Αναφέρεται ακόμη στις ομοιότητες με τελετουργίες της Ελληνικής αρχαιότητας και της μυθολογίας . Επτά σοφοί, επτά θαύματα(βλ.σελ. 40-1) Στο κεφάλαιο για την ιστορική προσέγγιση αναφέρεται επίσης στις δοξασίες των Χαλδαίων και Βαβυλωνίων θέλοντας να προσεγγίσει το συμβολισμό του αριθμού «επτά». Χαρακτηριστικό ότι ο ποταμός Νείλος ονομάστηκε «επτάρρους», επτάστομος ,γιατί οι αρχαίοι Αιγύπτιοι αρίθμησαν 7 διακλαδώσεις του. Στην Χριστιανική πίστη παρατηρούμε το 7 να συναντιέται σε σημαντικά θέματα ,όπως τα μυστήρια της εκκλησίας κ. άλλα(σ.45-6). Είναι εντυπωσιακό το τελετουργικό και ποιοι θα είναι οι παρευρισκόμενοι. Η φίλη και αγαπητή μας Πόπη Χιωτάκη Σκευοφύλακα έκαμε θεατρική διασκευή του εθίμου. Ένας από αυτούς που είναι παρόντες στην τελετή προτρέπει τη μητέρα να προσκαλέσει 7 Αγίους που επιθυμεί να προστατεύουν το παιδί και κάποιος άλλος φωνάζει μη ξεχάσουν «Τη Παναγιά τη Μιαλόχαρη από τις Μενετές..». Οι μαντινάδες ή τα νανουρίσματα που ακούγονται πολλές φορές είναι αυτοσχέδιες και πραγματικά ανεξάντλητες καθώς επικαλούνται τους Αγίους να προστατεύουν το παιδί. Δεν παραλείπονται και οι μοίρες για να το «καλομοιράσουν».

Ελάτε, Μοίρες στα «Εφτά» μ’ ολόχρυσο βαπόρι,

για να καλομοιράσετε της κόρης μου την κόρη.

Κοιμήσετέ το μωρό, όλοι οι Αγιοί του κόσμου,

Ύπνο γλυκό να κοιμηθεί, τα μάτια και το φως μου

Ελάτε, μοίρες στα «ΕΦΤΑ», όλες σας συναχθείτε,

τούτου του νεογέννητου, καλά να ευχηθείτε.

Μωρό μου, των εφτά μερώ, οι Μοίρες που θα ρτούσι,

χρόνια να σου μοιράσουσι, να μη τα λυπηθούσι….(σελ.29-30)

Μετά τα συμπεράσματα , τη γενική βιβλιογραφία, το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ και το Ευρετήριο ονομάτων, ακολουθούν στο ΕΠΙΜΕΤΡΟ, δίστιχα της μητέρας του συγγραφέα στην οποία αφιερώνει και το βιβλίο του ως δείγμα σεβασμού και ευγνωμοσύνης για όσα έκανε για κείνον. Τα δίστιχα αναφέρονται στη διαδρομή του γιου της Παναγιώτη και είναι αρκετά συγκινητικά όπως:

Δεν θα την κρύψω τη χαρά που έχω φυλαγμένη,

μέσα εις τα κατάβαθα παντοτινά θα μένει.

Ένα ακόμα «Άριστα», ακόμα ένα αστέρι,

μαζί με όλες τις χαρές που ως τώρα μού ‘χει φέρει

…..Πήρες Μεταπτυχιακό εις τη Λαογραφία,

γι’ αυτό πολύ εδούλεψες με σκέψη και σοφία.

Για θέμα έχει το «εφτά» στα Δωδεκάνησά μας,

Από την αρχαιότητα στα χρόνια τα δικά μας…

….συν σελ. 214-5

Είναι πολύ ευχάριστο το συναίσθημα που νοιώθει κάποιος που παρακολουθεί, στο μέτρο του δυνατού τη σύγχρονη Δωδεκανησιακή βιβλιογραφία που εμπλουτίζεται συνεχώς. Είχε γράψει ο καθηγητής Μ.Γ Βαρβούνης για τον πατέρα Μηνά Αλεξιάδη μεταξύ άλλων : «..ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΜΗΝΑ ΑΛΕΞΙΑΔΗ Η ΜΙΚΡΗ ΠΑΤΡΙΔΑ ΑΠΟΚΤΑ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ..». Το ίδιο ακριβώς εκτιμώ και για το γιο. Γι αυτό κι ο τίτλος του άρθρου μου «Το μήλο κάτω απ’ τη μηλιά».

Αν έλειπαν ερευνητές νεότεροι και παλαιότεροι, ίσως να μην γνωρίζαμε τον πλούτο αυτό που είναι συνυφασμένος με την ευαισθησία του Δωδεκανήσιου- νησιώτη και στη συγκεκριμένη περίπτωση του Καρπάθιου. Ιδιαίτερη είναι ακόμη η συγκίνηση όταν γνωρίζεις αυτούς τους ανθρώπους και χαίρεσαι για την Ακαδημαϊκή τους πορεία και εξέλιξη. Ο Παναγιώτης έχει ακόμα πολλά να δώσει στον πολιτισμό της Δωδεκανήσου.

πηγη www.radioproto.gr