του Μανώλη Δημελλά στα Καρπαθιακά Νέα
Η πρόσφατη φωτιά στην περιοχή της Αγίας Κυριακής απέδειξε για ακόμη μια φορά ότι είμαστε εξαιρετικά ευάλωτοι κι είναι πέρα για πέρα αναγκαίο και επείγον να δούμε την προστασία του περιβάλλοντος με διαφορετική οπτική.
Πρόκειται για την μεγαλύτερη φωτιά στην Κάρπαθο στα τελευταία 17 χρόνια κι οι ενδείξεις που υπάρχουν προκρίνουν την πιθανότητα του εμπρησμού. Εκείνο το βράδυ είχε αρκετά σημεία που αξίζει να τονιστούν όμως το σπουδαιότερο δεν έχει να κάνει με την Αθήνα και τους πολιτικούς που έδειξαν ενδιαφέρον για την κατάσβεση. Μια σειρά από συμπτώσεις έδωσαν προβάδισμα στους πυροσβέστες και τους εθελοντές με αποτέλεσμα να ελέγξουν από νωρίς τη φωτιά.
Με τον άνθρωπο που αναλαμβάνει την ευθύνη για τον σχεδιασμό της πυρόσβεσης, διοικητή κλιμακίου Π.Υ. Καρπάθου, πυραγό Δημήτρη Αϊβάτογλου, συναντηθήκαμε στο καμένο δάσος της Αγίας Κυριακής. Κι πρώτη του κουβέντα είναι πως η Αγία Κυριακή σίγουρα έβαλε το χέρι της για να τελειώσει γρήγορα το κακό και με τις λιγότερες απώλειες όσον αφορά τη δασική έκταση.
Εκτός από την Αγία Κυριακή και την επιθυμία της, ενδιαφέρον παρουσιάζουν ακόμη δυο λεπτομέρειες. Η περιοχή είναι πολύ γνωστή στον διοικητή της Πυροσβεστική κι αυτό γιατί εκεί γυμνάζεται και τρέχει! Έτσι του ήταν σχετικά εύκολο να φτιάξει το σχέδιο του. Ακόμη μια λεπτομέρεια ακούει στο επίθετο Λάμπρος, πρόκειται για τον οδηγό της μπουλντόζας του Δήμου Καρπάθου κι εξαιτίας της δικής του αυτοθυσίας ανοίχτηκε 1,5 χιλιόμετρο δρόμος και η δύναμη της βγήκε μπροστά από τη φωτιά!
- Θα μπορούσες να μας περιγράψεις τις πρώτες στιγμές; Τι ώρα δέχτηκε ειδοποίηση η πυροσβεστική; Εσύ τι ώρα βρέθηκες στην φωτιά;
Η φωτιά ξεκίνησε βορειοδυτικά των Πηγαδίων σε κοντινό σημείο από φωτιά που είχε εκδηλωθεί τον Αύγουστο 2019. Η πρώτη ειδοποίηση έγινε από κατοίκους των Μενετών στις 23.05. Στις 23.16 έφτασε το πρώτο πυροσβεστικό όχημα χωρητικότητας 5 κυβικών νερού με 3 πυροσβέστες.
Δυο λεπτά νωρίτερα, δηλαδή στις 23.14, έφτασα εγώ, από την άλλη πλευρά, με το μηχανάκι και κάλεσα όλο τον κόσμο.
Το επόμενο τηλεφώνημα ήταν στον διοικητή στην Ρόδο και στον Περιφερειάρχη. Ήθελα να βγάλει διαταγή γενικής επιφυλακής για να καλέσω όλη τη δύναμη του κλιμακίου. Ο περιφερειάρχης με ενημέρωσε ότι διέταξε γενική επιφυλακή ώστε να μπορέσω να εκμεταλλευτώ το μέγιστο του ανθρώπινου δυναμικού της Υπηρεσίας μας.
Μετά από 20 λεπτά είδα περίπου 50 άτομα, οι περισσότεροι νέοι άνθρωποι, που έτρεξαν για να βοηθήσουν στην κατάσβεση όμως η φωτιά έκαιγε ήδη ανεξέλεγκτα.
Ήταν περίπου 00.30 όταν πέρασε το δρόμο και είχε κατεύθυνση προς το Αρδάνι. Είχαμε 5 – 6 και τοπικά 7 μποφόρ, αυτή ήταν η δύναμη του αέρα όπως μου την έδωσε το ραντάρ. Το μέτωπο ήταν 30 μέτρα και κατέβαινε για το Αρδάνι.
- Στις 12.00 έχει φτάσει το σύνολο των δυνάμεων. Με ποιους είχες επικοινωνία;
Μίλησα με τον κ. Λυριστή, ο Αντιδήμαρχος που είναι και ο υπεύθυνος της Πολιτικής Προστασίας. Τις πρώτες στιγμές μίλησα μόνο με τη διοίκηση στη Ρόδο. Με κάλεσε ο Δήμαρχος και η Έπαρχος, όπως και αρκετοί άλλοι άνθρωποι, όμως εκείνη την ώρα δεν μπορούσα να απαντήσω σε κανέναν διότι είχα ανοιχτή γραμμή με τον αρχηγό και έκλεισα το τηλέφωνο στις υπόλοιπες κλήσεις. Έπρεπε να ενημερώσω, όπως ήδη σας είπα, τη διοίκηση στη Ρόδο και να φτιάξω δυο σχέδια. Ένα σχέδιο με το οποίο θα κινηθώ και ένα δεύτερο στην περίπτωση που το πρώτο πάει στραβά.
- Με ποιες παραμέτρους κινείσαι όταν βρίσκεσαι μέσα σε μια φωτιά;
Τι καίγεται, το ανάγλυφο του εδάφους, οι μετεωρολογικές συνθήκες και το πως μπορώ να αντιμετωπίσω τη φωτιά χωρίς να κάνω μεγαλύτερη ζημιά. Επίσης είχα στο μυαλό μου τον κόσμο, γιατί το σημείο είναι ιδιαίτερο και φοβόμουν να μην κλειστούμε μέσα στη φωτιά. Θα μπορούσε δηλαδή να προχωρήσει ένα αυτοκίνητο με πυροσβέστες και εθελοντές και η φωτιά να τους εγκλωβίσει.
- Στις 00.15 ανεβαίνοντας για Αγία Κυριακή παρατήρησα ότι ο δρόμος είναι πολύ στενός και γύρω από αυτόν υπήρχαν κάρβουνα . Θα μπορούσε αν άλλαζε ο άνεμος να υπάρξει πρόβλημα;
Η φωτιά δημιουργεί τοπικό μικροκλίμα, το θερμικό φορτίο είναι πολύ μεγάλο, ενδεχομένως ναι. Υπήρχε η πιθανότητα κάποια στιγμή μετά από μια κηλίδωση, να εξακοντιστεί κομμάτι καύσιμης ύλης, θα μπορούσαμε να έχουμε ατύχημα. Πάντοτε τα οχήματα έχουν ένα 10% του νερού στη δεξαμενή για τις πιο δύσκολες στιγμές.
Στο σημείο που βλέπετε ήταν η φωτιά το 2019, ακριβώς από κάτω ξεκίνησε η τωρινή φωτιά. Μπορούμε να καταλάβουμε σχετικά εύκολα από που ξεκίνησε. Δεν υπήρξαν δυο εστίες όπως λανθασμένα αναφέρθηκε.
- Το προανακριτικό θα το αναλάβεις εσύ. Σωστά;
Από τις 03.30 μόλις σιγουρεύτηκα ότι ελέγξαμε τη φωτιά ήρθα στο αρχικό σημείο για να το ερευνήσω. Όσο νωρίτερα γίνει ο έλεγχος τόσα περισσότερα στοιχεία συλλέγουμε. Όσο περνά η ώρα χάνονται κρίσιμες πληροφορίες.
- Υπάρχουν κάποια σενάρια που επεξεργάζεσαι;
Έχω καταλήξει σε τρία πιθανά σενάρια τα οποία θα τα συμπεριλάβω στην δικογραφία και ναι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι πρόκειται για εμπρησμό.
- Έχουμε φτάσει στην καρδιά της φωτιάς. Η εικόνα είναι αποκαρδιωτική, η καμένη γη γεννά θλίψη. Θα ήθελες να μας μιλήσεις για τον στρατηγικό συντονισμό. Με δικές σου αποφάσεις έγινε κάθε κίνηση πάνω στο βουνό.
Όταν φτάνω δουλεύω το εξής σχέδιο. Αποφάσισα να την χτυπήσω από το πλάι και από τις δυο μεριές. Δεξιά και αριστερά ώστε να μην ανοίξει σα βεντάλια και να βρω έναν τρόπο, μέσω κάποιου παλιού δρόμου με τη βοήθεια του μηχανήματος του δήμου, ώστε να βγω μπροστά της και να της κόψω το δρόμο. Βέβαια όλα αυτά αλλάζουν λεπτό προς λεπτό, αν για παράδειγμα άλλαζε ο αέρας έπρεπε να αλλάξω και το δικό μου σενάριο. Ανασύνταξα τις δυνάμεις και το μεγάλο βάρος το έριξα στα αριστερά γιατί εκεί έχουμε το μεγάλο δάσος των Πηγαδίων.
- Την περιοχή τη γνωρίζεις; Έχεις περπατήσει το δάσος της Αγίας Φωτεινής;
Το σπίτι μου βρίσκεται 1,5 χιλιομέτρο από εδώ και η βραδινή μου γυμναστική, το τρέξιμο, γίνεται εδώ. Από καθαρή σύμπτωση γνωρίζω πολύ καλά αυτό το μέρος. Αν ήταν σε κάποιο άλλο σημείο της Καρπάθου, προς τα Βόρεια, θα έπρεπε να ζητήσω την άποψη ενός τοπικού κτηνοτρόφου όμως είναι αμφίβολη η κρίση του. Γιατί μια τέτοια απόφαση κοστίζει ανθρώπινες ζωές και εκατομμύρια σε περιουσίες.
- Ανέφερες ότι πρόκειται για την μεγαλύτερη φωτιά των τελευταίων 17 χρόνων. Σωστά;
Το 2004-05 είχαμε τη φωτιά στο Μεσοχώρι με χιλιάδες στρέμματα έκτοτε ακόμη και η φωτιά του Τριστόμου ήταν 300 στρέμματα. Αυτή η φωτιά περιορίστηκε με την βοήθεια της Αγίας Κυριακής, με το σχέδιο μας, με την τύχη μας, τον κόπο μας και την βοήθεια των πολιτών στα 600 στρέμματα. 30 μέτρα ήταν το μέτωπο και είχε μήκος είχε 3 χιλιόμετρα. Περίμενα να κοπάσει ο άνεμος και να καταφέρω να μπω μπροστά της.
Αν δεν την κόβαμε θα πήγαινε στη θάλασσα. Αν άλλαζε ο αέρας και γυρνούσε δυτικός θα πήγαινε προς την Λαρνιώτισσα.
- Θα μπορούσαμε να θρηνούμε θύματα στο δάσος της Αγίας Κυριακής;
Ναι πρόκειται για ρίσκο, όμως σε κάθε τέτοιο σχέδιο υπάρχει ρίσκο, με τη βοήθεια της Αγίας Κυριακής πήγε πολύ καλά.
Το κρισιμότερο σημείο ήταν η μπουλντόζα του Δήμου και ο έμπειρος και ψυχωμένος χειριστής της! Ήταν γύρω στις 03.05 όταν ανοίξαμε δρόμο μέσα στο δάσος, περάσαμε εξαιρετικά δύσβατα σημεία και βγήκαμε ακριβώς μπροστά της.
- Τι ακριβώς έκανε η μπουλντόζα; Εσύ που ήσουν;
Ανοίξαμε έναν δρόμο γύρω στο 1,5 χιλιόμετρο μέσα στο βουνό και βγήκαμε μπροστά στη φωτιά. Όταν με ρώτησε ο Αρχηγός ακριβώς αυτό του είπα. Το σχέδιο είναι να βγούμε μπροστά της. Εγώ εκείνη την ώρα ήμουν δεμένος πάνω στο κουβούκλιο της μπουλντόζας. Κατέβαινα να δω τον δρόμο, ανέβαινα και στην ουσία δούλευα το σχέδιο.
- Δεν ανησυχούσες για τους εθελοντές; Το μυαλό σου δεν έτρεχε στις ανθρώπινες δυνάμεις;
Οι επίγειες δυνάμεις είναι εκπαιδευμένες, γνωρίζουν πως να βοηθούν τους εθελοντές και το κάνουν. Άλλωστε ο ρόλος των εθελοντών είναι υποστηρικτικός και μόνο η παρουσία τους και μόνο είναι απίστευτα θετική και την χρειαζόμαστε.
Το θέμα είναι τα μηχανήματα μπουλντόζες, υδροφόρες εκεί χρειάζεται μεγαλύτερη φροντίδα και είχα τον νου μου.
- Τελικά, επειδή πολλά ακούστηκαν, ποιος αναλαμβάνει τον συντονισμό;
Διάβασα κάπου ότι τον συντονισμό τον έκανε ο αρχηγός και ένας υπουργός. Δυστυχώς ή ευτυχώς, σε μια φωτιά τον συντονισμό αναλαμβάνει ο επικεφαλής των πυροσβεστικών δυνάμεων. Ο κ. Αρχηγός του δίδεται ενημέρωση και έχει όλες τις πληροφορίες και εκείνος προτείνει. Όμως την τελική κρίση και την ευθύνη την έχει κάθε φορά ο επικεφαλής. Ο Αρχηγός μας, τον είχα διοικητή στην ΕΜΑΚ, θεωρώ ότι είναι πρότυπο ήταν δίπλα μου από την πρώτη στιγμή και παρακολουθούσε την εξέλιξη λεπτό προς λεπτό.
- Ποιοι ενδιαφέρθηκαν, ποιοι επικοινώνησαν μαζί σου μέχρι σήμερα για τη φωτιά;
Με τον κ. Λυριστή μιλούσα συνέχεια. Με την κ. Έπαρχο μίλησα δυο μέρες με άσχετη αφορμή και με συνεχάρη για τη αποτελεσματική επέμβαση της πυροσβεστικής. Με τον κ. Δήμαρχο μίλησα την επόμενη ημέρα και του ζήτησα 30 μερίδες φαγητού για τους ανθρώπους που ήταν ακόμη στο βουνό, δεν είπαμε τίποτε άλλο. Όσο για πολιτικούς ή βουλευτές, εγώ δεν είχα καμιά επικοινωνία. Δε γνωρίζω αν μίλησαν προσωπικά με κάποιον πυροσβέστη. Πάντως εκείνες τις ώρες της νύχτας, που καιγόταν το δάσος, δεν είδα κανέναν από τους αιρετούς στο βουνό. Όχι για να σβήσει τη φωτιά αλλά να ενημερωθεί από πρώτο χέρι. Καλό θα ήταν οι επικεφαλής των τοπικών αρχών να ενημερώνονται επί τόπου. Θα ήθελα να αισθάνομαι ότι είναι δίπλα μας. Πονάω για αυτόν το τόπο, αν και δεν κατάγομαι από εδώ.
- Φτάνεις μπροστά από τη φωτιά και την «πιάνεις». Όπως λέτε εσείς οι πυροσβέστες. Ποιες είναι οι επόμενες κινήσεις σου;
Ενημερώνω τον διοικητή στη Ρόδο, ενημερώνω τον Διοικητή Δωδεκανήσου, ενημερώνω τον αρχηγό και την ίδια στιγμή κουβεντιάζω για τα εναέρια μέσα, ελικόπτερα και αεροπλάνα διότι είχαμε ακόμη 3 ώρες μέχρι να ξημερώσει και να πετάξουν για να βοηθήσουν στην κατάσβεση. Εντείναμε τις δυνάμεις μας για να μη μας ξεφύγει. Είναι η κούραση που δεν έπρεπε να μας καταβάλει. Νερό, κουράγιο και ένα δυνατό μπράβο στον ασύρματο.
Έπρεπε να την κόψουμε πριν προχωρήσει γιατί κάτω, στο Αρδάνι, υπάρχει ένας οικισμός και τραβούσε προς τα εκεί.
- Ξημέρωσε και ήρθαν 5 εναέρια μέσα. Εσύ τα ζήτησες;
Όχι ήταν και για μένα μια έκπληξη όλες αυτές οι δυνάμεις που με το πρώτο φως έφτασαν στην Κάρπαθο. Ήρθαν 2 καναντέρ 215, ένα σινούκ, το ελικόπτερο που εδρεύει στη Ρόδο και το ελικόπτερο ΦΛΟΓΑ, το ελικόπτερο που μετέφερε το πεζοπόρο τμήμα της ΕΜΑΚ. Εκτιμώ ότι δεν χρειαζόταν παραπάνω από ένα εναέριο. Ευχαριστούμε τον αρχηγό για την προσφορά. Τα αεροσκάφη δεν έκαναν πολλές ρίψεις, το σινούκ έκανε μια ρίψη και αποχώρησε αυτό που έκανε τις περισσότερες ήταν το ελικόπτερο που εδρεύει στη Ρόδο. Όλα πηγάν καλά και τώρα είμαστε πια στη φάση της περιφρούρησης κι αυτό θα κρατήσει αρκετές ημέρες.
- Ο κόσμος έχει απορία αυτό το δάσος έχει φροντίδα; Καθαρίζεται; Έχει γίνει κάτι για αυτό το δάσος;
Κανένα μέρος της Καρπάθου από όσο γνωρίζω δεν έχει καθαριστεί. Φέτος ο κ. υφυπουργός έστειλε σε τοπικό επίπεδο κάποια χρήματα για να γίνουν κάποιες δράσεις. Δυστυχώς η πολιτική προστασία δεν έχει έρθει σε επαφή μαζί μου έτσι ώστε να κάνουμε κάποιο σχέδιο και να δούμε πως θα αξιοποιήσουμε αυτά τα χρήματα για το καλό των δασών της Καρπάθου. Δεν έχουμε κάνει ακόμη ούτε το ΣΤΟ δηλαδή το Συντονιστικό Όργανο που θα έπρεπε να είχε γίνει από τις αρχές του καλοκαιριού. Αυτά δεν είναι απόρρητα, ούτε λέω κάποιο μυστικό. Κι αυτό, το ΣΤΟ, έχει να κάνει με όλες τις αρχές, Λιμενικό, Αστυνομία κλπ.
- Η πυροσβεστική έχει ευθύνη; Γίνονται περιπολίες;
Ναι κάνουμε τακτικές περιπολίες σε άτακτες ώρες. Κινούμαστε και παρακολουθούμε όλο το νησί εκτός της Σαρίας. Από την περιοχή Κοίλιος της Αυλώνας, μέχρι και το Αρδάνι πραγματοποιούνται τακτικές περιπολίες, σε ώρες που γνωρίζει η υπηρεσία.
Η δυναμική του κλιμακίου δεν είναι να έχουμε από ένα αμάξι σε κάθε χωριό. Δυστυχώς αυτό δε μπορεί να γίνει, είμαστε 38 άτομα, δεν διαθέτουμε τα μέσα και τους πόρους ώστε να έχουμε σε κάθε χωριό φύλαξη ή σε κάθε μέρος που θεωρούν οι πολίτες ότι έχει κίνδυνο. Θα ήθελα να είχα εδώ, στην Αγία Κυριακή, 3-4 αμάξια. Στον Μερτώνα, στις Πυλές, στο Κατώδιο. Όλα αυτά όμως δυστυχώς είναι ανέφικτα.
- Πως κατάφερες να βγεις μπροστά στη φωτιά; Μου έλεγες για τον οδηγό της μπουλντόζας που ουσιαστικά αυτός την έσβησε. Τι εννοείς με αυτό;
Η φωτιά κατέβαινε με έναν ρυθμό που τον είχα υπολογίσει. Έπρεπε να ανοίξω δρόμο. Ο οδηγός είναι αυτός που ξεπέρασε τα εμπόδια και έσβησε τη φωτιά, θα κάνω αίτημα στον Δήμο για εύφημο μνεία στον χειριστή του μηχανήματος, της μπουλντόζας, που μέσα στο σκοτάδι άνοιξε δρόμο 1,5 χιλιόμετρο κι έτσι καταφέραμε να πιάσουμε το μέτωπο της φωτιάς. Σε κάποιο σημείο ήταν τρομερά επικίνδυνο κατέβηκα από τη μπουλντόζα και βοηθούσα να περάσει μέσα από τα δέντρα ανά πάσα στιγμή θα μπορούσε να είχε ξεφύγει και να ντεραπάρει. Δεν ήμουν μόνος, είχαμε μαζί κι έναν κτηνοτρόφο που γνωριζε τα κατατόπια βοήθησε στην κατάσβεση.Επίσης ο οδηγός της υδροφόρας έκανε εξαιρετική δουλειά και για εκείνον λοιπόν θα αιτηθώ εύφημο μνεία.
Τελικά την προφτάσαμε σε ένα πλάτωμα και εκεί καταφέραμε να την κόψουμε. Ο Αρχηγός, θα ήθελα να το ξαναπω, παρακολουθούσε και κάθε στιγμή γνώριζε που βρισκόμαστε.
Αξίζει ένα μεγάλο μπράβο στους συναδέλφους μου που στέκονται επάξια σε κάθε συμβάν, κάτι το οποίο φαίνεται στην πράξη. Επίσης πρέπει να πούμε πολλά ευχαριστώ σε όλα τα νέα παιδιά, τους εθελοντές, για τη συλλογικότητα, τον πατρωτισμό και την αυτοθυσία τους. Και μια ευχή, να μην έχουμε τέτοια συμβάντα.
…………………………………………………….
Η Αγία Κυριακή από τον Μανώλη Κασσώτη
Δεν γνωρίζουμε πότε χτίστηκε το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής, αλλά σύμφωνα με την παράδοση χτίστηκε νωρίτερα από τη Λαρνιώτισσα. Παλαιότερα η Αγία Κυριακή ήταν Απερίτικη, όπως και τα Πηγάδια. Είχε δώδεκα μεριδιούχους όπου επόπτευαν το εκκλησάκι με την εκκλησιαστική επιτροπή του Απερίου. Ο βράχος πάνω στον οποίον κτίστηκε το εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής ήταν μέσα στο χωράφι της Φωτουλιάς του Αντρέα Διακαντρά. Μάλιστα μια νεότερη παράδοση αναφέρει ότι κάποια μέρα η Φωτουλιά Διακαντρά επισκέφθηκε το λιόφυτο της που βρισκόταν γύρω από τον ιερό βράχοκαι μέσα από τις πέτρες είδε να βγαίνει φως κι όταν πλησίασε πιο κοντά βρήκε την εικόνα της Αγίας Κυριακής και μπροστά της άναβε ένα καντήλι. Είπε την ιστορία σε έναν βοσκό όμως εκείνος δεν την πίστεψε και έσπασε την εικόνα. Αμέσως η θάλασσα από την Πατέλλα μέχρι τον Βόλακα κοκκίνισε και το κοπάδι του βοσκού χάθηκε. Έμαθε το θαύμα ο σύζυγος της Φωτουλιάς, ο Διακαντράς κι αμέσως έχτισε σε εκείνο το σημείο το εκκλησάκι. (Από το βιβλίο Η Βαγγελίστρα της Καρπάθου και εξωκκλήσια της περιοχής).
