Του κόσμου τα δέντρα, του Μηνά Αλ. Αλεξιάδη

Γνωρίζουμε οι περισσότεροι ότι το ευρύτατα διαδεδομένο και δημοφιλέστατο έθιμο στολισμού του σπιτικού χριστουγεννιάτικου δένδρου (φυσικού ή τεχνητού) δεν έχει ελληνική προέλευση. Κατάγεται πιθανόν από τη Γερμανία και τις χώρες της Σκανδιναβικής Χερσονήσου ή ίσως από τη Συρία, όπως υποστήριξε ο καθηγητής Κώστας Καλοκύρης. Διαδόθηκε έπειτα στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και στην Αμερική, με αποτέλεσμα την εξάπλωσή του σε παγκόσμια κλίμακα σε λαούς χριστιανικούς αλλά και μη χριστιανικούς.

Στην Ελλάδα, όπως έγραψε και ο καθηγητής Δημήτριος Λουκάτος, το έστησαν πρώτοι οι Βαυαροί στα ανάκτορα του Οθωνα, το 1833, πρώτα στο Ναύπλιο και κατόπιν στην Αθήνα. Εκτοτε το έθιμο γινόταν με τον καιρό ολοένα πιο γνωστό, ώσπου, μετά τον B´ Παγκόσμιο Πόλεμο, διαδόθηκε σε όλη την Ελλάδα.

Αυτή περίπου είναι η ιστορική διαδρομή του εθίμου, που τα τελευταία χρόνια στις περισσότερες πόλεις (μεγάλες ή μικρές) το βλέπουμε να στήνεται, εκτός από τα σπίτια, σε υπαίθριους χώρους (πλατείες, πεζοδρόμους κτλ.) και οι δημοτικές αρχές να συναγωνίζονται ποια θα έχει το υψηλότερο ή το ωραιότερο. Το σπιτικό χριστουγεννιάτικο δένδρο λοιπόν έγινε και δημόσιο, υπαίθριο, και σ’ αυτό αφιερώνεται το σημερινό κείμενο.

Ετσι σε πολλές πόλεις της Αμερικής, της Ευρωπαϊκής Ενωσης και πλέον στη χώρα μας στήνονται από τους δήμους σε περίοπτους υπαίθριους χώρους φυσικά (από έλατα ή κουκουναριές) ή τεχνητά (από το εμπόριο ή κατασκευάζονται με χιλιάδες λαμπιόνια) χριστουγεννιάτικα δένδρα, γύρω από τα οποία πολλές φορές γίνονται εορταστικές ψυχαγωγικές εκδηλώσεις για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά.

Οπως γράφει η αγγλίδα λαογράφος Margaret Baker, το διασημότερο ίσως χριστουγεννιάτικο δημόσιο δένδρο στον κόσμο στήνεται στο Λονδίνο.  Πρόκειται για το δένδρο που δόθηκε στην πόλη του Westminster από το Οσλο της Νορβηγίας και μεταφέρθηκε εκεί για πρώτη φορά το 1947 ως δείγμα εκτίμησης και φιλίας των Νορβηγών προς τους Βρετανούς κατά τη διάρκεια του B´ Παγκοσμίου Πολέμου. Και αυτό γιατί κατά τη γερμανική κατοχή ο νορβηγός μονάρχης και η κυβέρνησή του φιλοξενήθηκαν στο Λονδίνο ως το τέλος του πολέμου.

Το διάσημο αυτό δένδρο είναι ένα νορβηγικό έλατο ύψους 21 μέτρων. Μεταφέρεται με φορτηγό πλοίο και τοποθετείται στην παραδοσιακή θέση του, στην πλατεία Τραφάλγκαρ. Φωτίζεται με λευκά φώτα από επίδραση κεριών από κηρύθρα. Την ώρα της φωταγώγησής του μάλιστα χαμηλώνουν τα φώτα της Εθνικής Πινακοθήκης, που βρίσκεται πάνω από την ιστορική πλατεία, για να προκαλείται καλύτερο φωτιστικό εφέ στο μεγάλο δένδρο. Εκεί τραγουδιούνται παραδοσιακά κάλαντα κάθε βράδυ ως τα Χριστούγεννα.

Δύο άλλα εξίσου γνωστά υπαίθρια χριστουγεννιάτικα δένδρα στήνονται στον χώρο του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Παύλου, στο Λονδίνο, δώρα της βασίλισσας Ελισάβετ.

Αλλα γνωστά υπαίθρια χριστουγεννιάτικα δένδρα, με χιλιάδες πολύχρωμα φώτα, στήνονται στη Νέα Υόρκη (Κέντρο Ροκφέλερ, φωτογραφία), στη Βικτόρια του Καναδά, ενώ στην Ουάσιγκτον το εθνικό χριστουγεννιάτικο δένδρο «ανάβει» ο ίδιος ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών.

Στην Ελλάδα, την τελευταία κυρίως δεκαετία, το έθιμο του υπαίθριου χριστουγεννιάτικου δένδρου, όπως ήδη σημείωσα, έχει αξιοσημείωτη παρουσία. Μάλιστα η Αθήνα, επί δημαρχίας Δημήτρη Αβραμόπουλου (1994-2002), είχε, όπως λεγόταν, το υψηλότερο στον κόσμο τεχνητό (από χιλιάδες λαμπιόνια) χριστουγεννιάτικο δένδρο, τοποθετημένο στην πλατεία Συντάγματος. Τη φωταγώγηση του δένδρου ξεκινούσε ο ίδιος ο δήμαρχος και γύρω από αυτό γίνονταν χριστουγεννιάτικες και πρωτοχρονιάτικες ψυχαγωγικές εκδηλώσεις που παρακολουθούσε χιλιάδες κόσμος. Εκτοτε η ιστορική αυτή πλατεία στολίζεται με χριστουγεννιάτικο διάκοσμο και συνεχίζονται σχετικές εκδηλώσεις.

Το έθιμο του υπαίθριου χριστουγεννιάτικου δένδρου διαδόθηκε σε πόλεις και χωριά της Ελλάδας και ολοένα το βλέπουμε ακόμη και σε ιδιωτικούς χώρους. Μέσα σε μια πλησμονή που προσφέρει η τεχνολογία υπάρχει και ένα «ξεχείλισμα» από ολόκληρες ταινίες από φωτισμένα λαμπιόνια που τυλίγουν δένδρα σε δρόμους αλλά και σε κήπους σπιτιών και χωράφια και οπουδήποτε. Ολα αυτά μεταδίδουν χριστουγεννιάτικες ευχές στους περαστικούς. Διακοσμούνται πάντοτε με πολλή φροντίδα και δίνουν τα μηνύματα των εορτών, αποπνέουν μια ιδιόμορφη ζεστασιά στην καρδιά του χειμώνα (παρά τον ήπιο χαρακτήρα του πολλές φορές!).

Ο κ. Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης είναι ομότιμος καθηγητής Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

πηγή www.tovima.gr