Γράφει ο Γιάννης Ι. Χήρας
Ιστορικός ερευνητής
Τα χρόνια πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι περισσότεροι κάτοικοι της Καρπάθου δεν είχαν τις οικονομικές δυνατότητες να στέλνουν τα παιδιά τους εκτός Καρπάθου, για να φοιτήσουν στο Γυμνάσιο και στο Πανεπιστήμιο. Έτσι, αναλογικά ελάχιστοι ήταν οι Καρπάθιοι με μόρφωση πανεπιστημιακού επιπέδου. Και ακριβώς επειδή ήταν τόσο λίγοι, οι ίδιοι και οι οικογένειές τους είχαν την ανάλογη κοινωνική επιφάνεια. Ένας από αυτούς ήταν και ο παπα-Νικόλαος Αριστ. Νικολαΐδης.
Ο παπα-Νικόλαος Νικολαΐδης γεννήθηκε το 1852 στη Βωλάδα Καρπάθου, όπου και ανατράφηκε με εξαιρετική ελληνοπρέπεια από τους γονείς του, που ήταν άνθρωποι ευσεβείς. Στη γενέτειρά του διδάχθηκε τα πρώτα ελληνικά γράμματα. Στη συνέχεια έφυγε στην Αθήνα, όπου και φοίτησε στο Γυμνάσιο και στη συνέχεια σπούδασε για δύο χρόνια στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όμως, λόγοι οικονομικοί τον ανάγκασαν να διακόψει τις σπουδές του.
Μετά τις σπουδές του επέστρεψε στην Κάρπαθο. Το 1876 νυμφεύτηκε στη Βωλάδα τη (†) Μαριγώ Εμμ. Μανωλακάκη – επίσης από τη Βωλάδα – με την οποία απέκτησε έντεκα παιδιά: 1) Την Καλλιόπη (1880-1977). Παντρεύτηκε τον Γεώργιο Ανδρ. Φιλιππίδη από το Απέρι (1880-1930), με τον οποίο απέκτησε πέντε παιδιά: τον Ανδρέα (1908-1990) (έμπορο), τη Μαρία (1911-2000), τον Νικόλα (1913-2014) (δικηγόρο), τον Γιάννη (1916-) (εφοπλιστή) και τη Ρηγοπούλα (1918-2020). 2) Τον Αριστείδη (†1959). Φαρμακοποιός, νυμφεύτηκε την Ευδοξία Μηνά Οικονομίδη (Γιανναγά) από τη συνοικία Βαλαντού Απερίου (†1943), με την οποία απέκτησε δύο παιδιά: τη Μαρίκα (1924-2004) και τον Νίκο (1926-1980) (φαρμακοποιό). 3) Την (†) Αγγέλικα. Παντρεύτηκε τον (†) Γιώργο Μαρτή από τη Βωλάδα, με τον οποίο απέκτησε τρία παιδιά: τον (†) Μανώλη, τη (†) Ζωή και τον (†) Νίκο.
4) Τη (†) Μελπομένη. Παντρεύτηκε τον (†) Θανάση Καλογερόπουλο από το Λεοντάρι Αρκαδίας, με τον οποίο απέκτησε ένα παιδί: τον (†) Κώστα, τον οποίο υιοθέτησε κατόπιν η αδερφή της η Ισμήνη. 5) Τον (†) Μανώλη. Γιατρός παθολόγος, νυμφεύτηκε την (†) Εύχαρι (;) από την Ισμαηλία της Αιγύπτου, χωρίς να αποκτήσουν παιδί. Η Εύχαρις απεβίωσε σε ηλικία 39 ετών. Ο Μανώλης, σε δεύτερο γάμο νυμφεύτηκε τη (†) Ρενέ (;) (αγνώστου εθνικότητας), χωρίς και με αυτήν να αποκτήσει παιδί. Υιοθέτησαν ένα: την Ελένη.
6) Τη (†) Σοφία. Παντρεύτηκε τον δημοδιδάσκαλο (†) Χρήστο Σταυρίδη από το Δραβήσκο Σερρών, με τον οποίο απέκτησε πέντε παιδιά: τη (†) Μαρίκα, την (†) Κούλα (Κυριακή), τη (†) Νικολέτα, τον Κύρο και τη Φανή.
7) Τον (†) Γιάγκο. Πρώτος μηχανικός του Εμπορικού Ναυτικού, νυμφεύτηκε την (†) Άννα Περδικολόγου από τη Βωλάδα, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά: τη Λίλα (Ευαγγελία) (παντρεύτηκε τον μεγαλοδικηγόρο (†) Πέτρο Κουντούρη από την Αθήνα) και τον Νίκο (εκδότη-δημοσιογράφο). 8) Την (†) Ισμήνη. Παντρεύτηκε τον (†) Γιάννη Θεοχάρη από τη Νέα Σμύρνη Αττικής, χωρίς να αποκτήσουν παιδί. Όπως όμως προαναφέρθηκε, υιοθέτησαν το μοναχοπαίδι της Μελπομένης Νικολαΐδη-Καλογεροπούλου, (†) Κώστα.
9) Τον Μιχαήλ (1903-1985). Πρώτος μηχανικός του Εμπορικού Ναυτικού, το 1946 νυμφεύτηκε την Ευδοξία Γ. Περουλή από το Απέρι (1908-1977), με την οποία απέκτησε ένα παιδί: τον Νίκο (1948-). Σπούδασε Μηχανολόγος-Ηλεκτρολόγος Μηχανικός στο ΕΜΠ (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο). Σήμερα διευθύνει ορχήστρα κλασικής μουσικής (μπαρόκ). Ο Νίκος νυμφεύτηκε τη γλύπτρια Γιάννα Ομορφοπούλου από τον Πειραιά, χωρίς να αποκτήσουν παιδί. 10) Τον (†) Λύσανδρο. Έμπορος, νυμφεύτηκε τη (†) Φωτεινή Πετρίτση από τη Νέα Σμύρνη Αττικής, με την οποία απέκτησε πέντε παιδιά: τον (†) Αντώνη, τη Μαρία, τη Σοφία, την Κάτια και τη (†) Νίκη, η οποία απεβίωσε σε ηλικία 15 ετών.
11) Υπήρξε ένα ακόμη παιδί, που απεβίωσε σε βρεφική ηλικία, αβάπτιστο.
Ο παπα-Νικόλαος Νικολαΐδης, χάρη στη φιλολογική κατάρτιση που διέθετε, βοήθησε τον πεθερό του, λόγιο Εμμανουήλ Μανωλακάκη (1830-1904), να συγγράψει την εργασία του ΚΑΡΠΑΘΙΑΚΑ (Αθήναι 1896). Εργάσθηκε ως δάσκαλος στα σχολεία Απερίου, Μενετών και Όθους Καρπάθου, καθώς επίσης στην Κάσο, στη Χάλκη και στο Σουέζ. Εργάσθηκε όχι μόνο ως ικανός εκπαιδευτής, αλλά και εμφύτευσε στους μαθητές του την αρετή και την ευσέβεια. Διετέλεσε εισαγγελέας και δικαστής του Πρωτοδικείου Καρπάθου, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Για το φιλοδίκαιο και άμεμπτο του χαρακτήρα του, παρασημοφορήθηκε από την Υψηλή Πύλη. Το 1908 χειροτονήθηκε σε ιερέα από τον τότε Ματροπολίτη Καρπάθου-Κάσου, Αγαθάγγελο. Διακρινόταν από ρητορική καλλιέπεια και ευσέβεια.
Το 1913 μετέβη στη Μικρά Ασία και εγκαταστάθηκε στο Αϊδίνι για τρία χρόνια, όπου υπηρέτησε ως ιερέας και εκπαιδευτικός. Στη συνέχεια, το 1916, κλήθηκε από τον εθνομάρτυρα Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο και διορίσθηκε εφημέριος και οικονόμος του ιερού ναού του Ορφανοτροφείου Σμύρνης. Παράλληλα δίδασκε θρησκευτικά στο σχολείο του Ορφανοτροφείου και στο Λύκειο Κυρ. Γιανίκη Σμύρνης. Χρημάτισε Πάρεδρος του Πολιτικοθρησκευτικού Δικαστηρίου της πόλεως, τιμηθείς για τούτο από τον μακαριστό Χρυσόστομο. Αυτά έως τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922).
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή επέστρεψε στην Αθήνα. Αρχικά υπήρξε εφημέριος του Αγίου Κωνσταντίνου Πειραιά (1922-1925). Στη συνέχεια, από το 1925 έως και το 1929, υπήρξε εφημέριος του ιερού ναού «Παναγίτσα» στη συνοικία «Νέος Κόσμος» της Αθήνας. Έχαιρε μεγάλης εκτίμησης από τους ενορίτες του. Το υπουργείο Παιδείας, σε αναγνώριση των υπηρεσιών του, παραχώρησε ετήσια σύνταξη στην οικογένειά του.
Ο παπα-Νικόλαος Αριστ. Νικολαΐδης επέστρεψε το 1930 στη γενέτειρά του τη Βωλάδα, όπου και απεβίωσε το 1932, σε ηλικία 80 ετών. Η κηδεία του ήταν επιβλητικότατη. Παρευρέθηκε κόσμος από όλη την Κάρπαθο και ιδιαίτερα από το Απέρι με τους μαθητές των σχολείων του.
ΠΗΓΕΣ
Α. Αρχεία
- Ληξιαρχείο Δήμου Καρπάθου.
- Αρχείο συγγραφέα.
Β. Μαρτυρίες
Ρηγοπούλα Γ. Φιλιππίδη-Διακίδη (1918-2020), Ανδρέας Λογ. Διακίδης (1959-), Νίκος Μιχ. Νικολαΐδης (1948-), Σόφη Ανδρ. Λάμπρου-Παναγιώτου (1953-) και Νίκη Ανδρ. Λάμπρου-Ψαρομύτη (1948-).
Γ. Ημερολόγια
- Ημερολόγιο Συλλόγου Γονέων & Κηδεμόνων Νηπιαγωγείου & Δημοτικού
Σχολείου Απερίου Καρπάθου, 2006.
Δ. Ιστοσελίδες
- https://www.karpathiakanea.gr, 1 Φεβρουαρίου 2021 (Χήρας Γιάννης Ι., «Ο παπα-
Νικόλαος Αριστ. Νικολαΐδης από τη Βωλάδα Καρπάθου»).
Ε. Βιβλιογραφία
- ΓΕΩΡΓΙΟΥ Γεώργιος Μ., Καρπαθιακά, τόμος Α’, Πειραιεύς 1958, σ. 129.
- ΔΙΑΚΟΒΑΣΙΛΗΣ Βασ., «Η εκπαίδευση στο Απέρι», Απέρι… ένα χωριό της
Καρπάθου! β’ τεύχος, Δημοτικό Σχολείο Απερίου, Σχολικό Έτος 1994-95, σ. 9-10.
- ΜΕΛΑΣ Κων/ντίνος Α., «Καρπαθιακή Προσωπογραφία (Β)», Καρπαθιακαί
Μελέται, τόμος τέταρτος, Εταιρεία Καρπαθιακών Μελετών, Αθήναι 1987, σ. 222-
227.
- ΜΗΝΑΪΔΗΣ Μηνάς, «Η ιστορία της εκπαίδευσης στη Βωλάδα», Καρπαθιακή,
αριθμός φύλλου 420, Ιανουάριος 1986, σ. 1.
- ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ-ΝΟΥΑΡΟΣ Μιχαήλ Γ., Ιστορία της νήσου Καρπάθου, τόμος
δεύτερος, Β’ έκδοση, Μορφωτικός Εξωραϊστικός Σύλλογος «Εργασία-Χαρά»,
Όθος Καρπάθου 2002, σ. 634.
- ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ Ιωάννης, «Παπά Νικόλαος Νικολαΐδης», στο λεύκωμα
«Ομόνοιας» Απεριτών Αμερικής, Νέα Υόρκη 1943, σ. 43.
- ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ Ιωάννης, «Παπά Νικολαΐδης», στο λεύκωμα «Ομόνοιας»
Απεριτών Αμερικής, Νέα Υόρκη 1944, σ. 93.
- ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ Νικόλαος Γ., Δρόμος ζωής, εκδόσεις Νικολαΐδη.
- ΦΡΑΓΚΟΣ Αναστάσιος Ν., «Ολίγα δι’ εκλιπούσας φυσιογνωμίας της Καρπάθου»,
στο λεύκωμα «Ομόνοιας» Απεριτών Αμερικής, Νέα Υόρκη 1938, σ. 16-17.
- ΦΡΑΓΚΟΣ Αναστ. Ν., Κάρπαθος, αριθ. 2, Αθήναι 1957, σ. 40-41.
- ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ Εμμ. Γρ., «Η εκπαίδευση στο Όθος Καρπάθου»,
Καρπαθιακαί Μελέται, τόμος τέταρτος, Εταιρεία Καρπαθιακών Μελετών, Αθήναι
1987, σ. 337.
- ΧΙΩΤΗΣ Μιχαήλ Π., Οι ρίζες της γενιάς μας, Αθήνα 2000, σ. 206 και 215-217.
- ΧΙΩΤΗΣ Μιχαήλ Π., «Η καρπαθιακή παροικία της Μικράς Ασίας», στο βιβλίο
του ιδίου Οι απανταχού της γης σύλλογοι Απεριτών Καρπάθου «Ομόνοια» και το
κοινωφελές έργο τους, τόμος Β’, Αθήνα 2007, σ. 813, 814, 816, 817, 822, 826 και
848.
