Οι σεισμοί που αυτές τις μέρες συμβαίνουν γύρω στην Σαντορίνη, φέρνουν στην μνήμη μας τον σεισμό της 9ης Φεβρουαρίου 1948, που πριν από 77 χρόνια ταρακούνησε την Κάρπαθο και έμεινε στην μνήμη και στην παράδοση της Καρπάθου, όπως οι σεισμοί του 1850 και 1925.
Γράφει ο Μανώλης Κασσωτης
Ήταν Δευτέρα γύρω στις 2 το απόγευμα, είχαμε σχολάσει και μετά το μεσημεριανό φαγητό, μαζί με τα αδέλφια μου, κάναμε τη σχολική μας εργασία. Ξαφνικά, ακούμε τη μητέρα μας να μας φωνάξει: Σεισμός!!!
Τρέχοντας βγήκαμε από το σπίτι, μπήκαμε στην αυλή, περάσαμε τον αυτοκινητόδρομο, που περνούσε μπροστά από το σπίτι μας, και φτάσαμε στην μέση ενός οικοπέδου όταν τελείωσε και ο σεισμός. Όλη αυτή η διαδικασία κράτησε γύρω στα 10 δευτερόλεπτα που μας φάνηκε αιώνας. Αργότερα, όπως ανακοίνωσε το αστεροσκοπείο Αθηνών, μάθαμε ότι ο σεισμός ήταν 7,1 Richter και σημειώθηκε στην θαλάσσια περιοχή νοτιοανατολικά της Καρπάθου, σε ένα από τα σημεία που η τευτονική πλάκα της Αφρικής συγκρούεται με την τευτονική πλάκα της Ευρώπης.
Σε λίγο έφτασε ο πατέρας μου, χάρηκε που μας βρήκε όλους ζωντανούς, αλλά έλειπε ο πεντάχρονος αδελφός μας Γιάννης και όλοι τρέξαμε να τον βρούμε. Τελικά τον βρήκαμε να κάθεται με ένα συνομήλικο πάνω σε ένα τοίχο στην ανατολική πλευρά του Διοικητηρίου. (Στο διάστημα της Αγγλικής κατοχής είχαν τοιχογυρίσει και φτιάξει μια παιδική χαρά στον χώρο που υπήρχε μεταξύ του Διοικητηρίου και του τότε ταχυδρομείου για να παίζει ο Simon, ο γιος του Βρετανού Διοικητή της Καρπάθου λοχαγού Pam Pay). Τον βρήκαμε αμέριμνο, και όταν τον ρωτήσαμε τι κάνουν μας είπε ότι έβλεπαν το τόσο πολύ νερό που έτρεχε!
Γύρω στα 10 λεπτά μετά το σεισμό ήρθε το τσουμάνι. Στην αρχή η θάλασσα αποτραβήχτηκε, η επιφάνεια της θάλασσας κατέβηκε γύρω στα δύο μέτρα και στον αποκαλυπτόμενο μέρος έβλεπες να σπαρταρούν μερικά ψαράκια. Λίγο αργότερα επανέρχεται η θάλασσα πιο ορμητική και ανεβαίνει στην παραλία γύρω στα δυό μέτρα. Ένας βόλακας ύψους δυο μέτρα που υπήρχε στην άλλοτε παραλία κοντά στην Γλυφά καλύφθηκε.
Στο λιμάνι η θάλασσα ανεβαίνει γύρω στο ένα μέτρο πάνω από την προβλήτα, και όπως ανεβαίνει παρασύρει και το καΐκι «Άγιος Χαράλαμπος», πέντε τόνων, του Μιχάλη Χατζηευσταθίου και το αφήνει πάνω στην προβλήτα. Όταν επανήλθε το παραλιακό κύμα ένας ναύτης του λιμενικού, αψηφώντας τους κινδύνους, έσπρωξε το «Άγιος Χαράλαμπος» και το επανάφερε στην θάλασσα. Αργότερα αυτός ο ναύτης τιμήθηκε με τιμητικό δίπλωμα από την Λιμενική υπηρεσία σε ειδική τελετή που έγινε στην Κάρπαθο.
Η πίεση από τη θάλασσα που είχε ανέβει ένα μέτρο πάνω από την προβλήτα έσπασε τις πόρτες και πλημμύρησε τα ισόγεια των καταστημάτων και σπιτιών που βρίσκονταν ένα γύρω από το λιμάνι προξενώντας καταστροφές. Λίγο πιο πέρα, μέσα από το γεφύρι που υπάρχει κάτω από το Σιντριβάνι μπήκε η θάλασσα και προχώρησε μέσα από το ρυάκι χωρίς να ανέβει στο δρόμο.
Το ίδιο συνέβη και με τους άλλους ξεροπόταμους που υπάρχουν στον κόλπο των Πηγαδίων από την Άφωτη μέχρι τον Βρόντη, εκεί που σήμερα βρίσκεται το εργοστάσιο ηλεκτροδότησης. Στον ξεροπόταμο της Άφωτης η θάλασσα έφτασε μέχρι το ομώνυμο γεφύρι. Εκεί, μετά που υποχώρησε η θάλασσα, πήγε ο νεαρός Μηνάς Μικροπαντρεμένος που βρήκε και έπιασε δυο τρία ψαράκια.
Εκτός από τις καταστροφές που έγιναν στα καταστήματα και σπίτια στο λιμάνι, και ο φούρνος της Ευδοξία Πρωτόπαπα κοντά στο Κονάκι που κρημνίστηκε, στα Πηγάδια δεν υπήρξαν άλλες σοβαρές καταστροφές. Περισσότερα σπίτια έπεσαν και κατεστράφησαν στα άλλα χωριά και ιδιαίτερα στις Πυλές. Για την προσωρινή στέγαση των σεισμοπλήκτων, ήλθαν από την Ρόδο ναυτοπρόσκοποι και έστησαν αντίσκηνα.
Την πρώτη νύχτα την πέρασε ο κόσμο στο ύπαιθρο. Μια και δεν είχαν τίποτε άλλο να κάνουν έστησαν χοροστάσι στο Νιοχώρι. Έτσι, τραγουδώντας και χορεύοντας πέρασαν τη νύχτα. Όμως, λόγω του καιρού, τις επόμενες μέρες, αν και συνεχίζονταν οι μετασεισμοί, σιγά άρχισαν να επιστρέφουν στα σπίτια τους. Μετά από μια εβδομάδα ήρθε ο μεγάλος μετασεισμός και η κατάσταση ηρέμησε.
Όσο περνούσε ο καιρός, οι προφορικές πληροφορίες άρχισαν να αυξάνονται, έμοιαζαν με τους λογαριασμούς στην τράπεζα που κάθε χρόνο ανατοκίζονται. Τα δέκα δευτερόλεπτα που κράτησε ο σεισμός, έφτασαν στα τρία λεπτά. Τα δυο μέτρα που κατέβηκε η θάλασσα, έφτασε μέχρι τη ρίζα του Δεσποτικού νησιού. Τα δυο μέτρα που ανέβηκε η θάλασσα έφτασε στα 20 και προχώρησε σε βάθος.
Τα δυο τρία ψαράκια που βρήκε και έπιασε ο Μηνάς Μικροπαντρεμένος χιλιοδιπλασιάστηκαν και βγήκαν και πάνω στις ελιές. Ένας μαθητής Γυμνασίου, από άλλο χωριό που έμενε στην Βωλάδα την εποχή του σεισμού, και αργότερα ως λόγιος σε άρθρο του έγραψε για τον σεισμό αναφέρει: « … κατεβήκαμε από την Βωλάδα και μέσα από τους σκίνους μάζεψα και γέμισα ένα τουβρά ψάρια … ».
Μανώλης Κασσώτης.
The 1948 earthquake in Karpathos
The earthquakes that are occurring around Santorini these days bring to our memory the earthquake of February 9, 1948, which shook Karpathos 77 years ago and remained in the memory and tradition of Karpathos, like the earthquakes of 1850 and 1925.
It was Monday around 2 pm, we had finished school and after lunch, together with my siblings, we were doing our homework. Suddenly, we heard our mother shout to us: Earthquake!!!
We ran out of the house, into the yard, crossed the road that passed in front of our house, and reached the middle of a plot when the earthquake ended. This whole process lasted about 10 seconds, which seemed like an eternity to us. Later, as announced by the Athens Observatory, we learned that the earthquake was 7.1 on the Richter scale and occurred in the sea area southeast of Karpathos, at one of the points where the Teutonic plate of Africa collides with the European Teutonic plate.
My father arrived shortly after, he was happy to find us all alive but our five-year-old brother John was missing, we all ran to find him. We finally found him sitting with a boy of the same age on a wall on the eastern side of the Administration Building. (During the British administration, they had walled off and built a playground in the area between the Administration Building and the Post office at the time for Simon, the son of the British Commander of Karpathos, Captain Pam Pay, to play). We found him carefree, and when we asked him what they were doing, he told us that they were watching the plenty of water that it was flowing!
About 10 minutes after the earthquake, the tsunami came. At first, the sea receded, the surface dropped about two meters and in the exposed area you could see some small fish jumping. A little later, the sea returned, more violent, and rose about two meters onto the beach. A two-meter-high rock that once existed on the beach near Glyfa was covered.
In the harbor, the sea rises about one meter above the pier, and as it rises, it also carries away the five-ton boat “Saint Haralambos”, of Michael Hadjiefstathiou, and leaves it on the pier. When the coastal wave returned, a navy petty officer from the Port Authority, defying the dangers, pushed the “Saint Haralambos” and brought it back to sea. Later, this petty officer was honored with an honorary diploma by the Port Authority at a special ceremony held in Karpathos.
The pressure from the sea, which had risen one meter above the pier, broke the doors and flooded the ground floors of the shops and houses located around the harbor, causing devastation. A little further on, through the bridge under the Fountain, the sea entered and proceeded through the stream without rising to the street.
The same thing happened with the other dry streams that exist in the Gulf of Pigadia from Afoti to Vrontis, where the power plant is located today. In the stream of Afoti, the sea reached under the bridge of the same name. There, after the sea receded, the young Minas Mikropandremenos went and found and caught two or three small fish.
Apart from the damage to shops and houses in the port, and the furnace of Eudoxia Protopapas near Konaki that collapsed, there was no other serious damage in Pigadia. More houses fell and destroyed in the other villages, especially in Pyles. For the temporary housing of the earthquake victims, scouts came from Rhodes and set up tents.
The first night the people spent in the open air. Since they had nothing else to do, they set up a dance party in Niochori. So, singing and dancing, they spent the night. However, due to the cold weather, in the following days and although the aftershocks continued, they slowly began to return to their homes. After a week, the big aftershock came, and the situation calmed down.
As time passed, verbal information began to increase, resembling bank accounts with compound interest every year. The ten seconds that the earthquake lasted, reached three minutes. The two meters that the sea went down, it reached the bottom of Despotiko Island. The two meters that the sea rose reached 20 meters and advanced much farther in.
The two or three fish that Minas Mikropandremenos found and caught multiplied a thousandfold and even appeared on the olive trees. A high school student from another village who lived in Volada at the time of the earthquake, and later as a scholar wrote in an article about the earthquake: “… we went down from Volada and through the bushes I collected and filled a sack with fish…”.
Manolis Cassotis.
Φωτογραφίες:
a294-seismos1. Κοντά στην Κάρπαθο συγκρούεται η τευτονική πλάκα της Αφρικής με την τευτονική πλάκα της Ευρώπης. Near Karpathos, the Teutonic Plate of Africa collides with the Teutonic Plate of Europe.
a294-seismos2. Νοτιοανατολικά της Καρπάθου εντοπίστηκε το επίκεντρο του σεισμού. The epicenter of the earthquake was located southeast of Karpathos.
