Η ΣΗΜΑΙΑ της ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ στο Όθος Καρπάθου της Μαριγούλας Κρητσιώτου
Με την ευκαιρία της επετείου της 28ης Οκτωβρίου, παρουσιάζω ορισμένα στοιχεία για την Απελευθέρωση της Καρπάθου, ένα από τα σημαντικά γεγονότα της νεότερης ιστορίας του νησιού στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το κάνω από χρέος απέναντι στην αλήθεια, ακόμη κι αν πρόκειται για μια ταπεινή πράξη. Πρόκειται για ενέργεια του αξιοσέβαστου πατέρα μου, Εμμανουήλ Κρητσιώτη, που έγινε πριν από την ιερατική του πορεία, όταν συμμετείχε στην Επιτροπή Όθους, η οποία συγκροτήθηκε τις μέρες της Καρπαθιακής Επανάστασης στο χωριό μας.
Στο σπίτι άκουγα συχνά συζητήσεις γύρω από αυτό το θέμα. Ωστόσο, λόγω της ηλικίας μου τότε, δεν έδινα τη δέουσα σημασία σε εκείνα τα ιστορικά γεγονότα. Μου είχε μείνει μόνο στη μνήμη ότι ο πατέρας μου, μαζί με τον Μιλτιάδη Μαντινάο και τον Θεόφιλο Λαγωνικό, συγκροτούσαν την Επιτροπή Όθους, εκπροσωπώντας το χωριό μας στα συμβαίνοντα της εποχής.
Την εμπλοκή του πατέρα μου και τις επαφές που είχαν όλοι με άλλες επιτροπές —προφανώς των Μενετών— επιβεβαίωναν και τα λόγια του Σοφοκλή Οικονομίδη, όταν με συναντούσε στα Πηγάδια. Παρόμοια αναφερόταν και στους αδελφούς μου· έλεγε πως θυμόταν τα τραπεζώματα στο σπίτι μας, όταν οι επιτροπές συναντιούνταν στο χωριό, και μιλούσε ακόμη και για τα γλέντια που συνόδευαν εκείνες τις συγκεντρώσεις.
Η γνωριμία που προέκυψε μέσα από αυτές τις επαφές φαίνεται πως συνέβαλε και στη σύναψη κουμπαριάς με τον Βάσο Ανδρέου, ο οποίος βάφτισε τον αδελφό μου Βασίλη.
Η Επιτροπή Όθους υπέγραψε, στις 7 Οκτωβρίου 1944, το Ιστορικό Μήνυμα των Επαναστατημένων Καρπαθίων, το οποίο απευθυνόταν προς την Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου, όπως τεκμηριώνεται στο σχετικό δημοσίευμα του Γιώργου Νικ. Τσαμπανάκη (Καρπαθιακή Ηχώ, αρ. τεύχους 431, Οκτ.–Δεκ. 2006, σσ. 32–33). Σ΄αυτό φαίνονται οι υπογράφοντες.
Δύο μέρες νωρίτερα, στις 5 Οκτωβρίου 1944, έφτασε η είδηση της Επανάστασης, στο Όθος. Την μετέφεραν οι Σοφοκλής Οικονομίδης και Λάζαρος Κοσμάς, οι οποίοι τότε περνούσαν με αυτοκίνητο από το χωριό μας, κατευθυνόμενοι προς το Απέρι.
Και φτάνω στο επίμαχο στοιχείο: στο ότι εκείνη την ημέρα ο πατέρας μου, Εμμανουήλ Κρητσιώτης του Σταματίου, μαζί με τον Θεόφιλο Λαγωνικό, ύψωσαν τη σημαία, σύμβολο της εθνικής ταυτότητας και της αποτίναξης του εχθρικού ζυγού. Αργότερα τελέστηκε η δοξολογία.
Το γεγονός με τη σημαία το θυμάμαι καθαρά, από συζητήσεις στο σπίτι μας, καθώς επίσης οι ζώντες σήμερα αδελφοί μου Νίκος και Γιώργος. Το γνωρίζουν και το θυμούνται, επίσης, οι γιοι του Θεόφιλου Λαγωνικού, Ντίνος, Νικόλας και Περικλής. Για τούτο έτυχε πολλές φορές να έρχεται στις κουβέντες μας.
Πιο συγκεκριμένα, η μητέρα μου μιλούσε για τη σημαία, εξηγώντας πως είχε συμπεριλάβει το γεγονός του σηκώματός της σε μαντινάδες που έγραψε για την Απελευθέρωση, τις οποίες απήγγειλε ο αδελφός μου, ο Βάσος, τότε μαθητής. Θυμόταν πως κάποια στιγμή εκείνος ο μικρός γιος της ξέχασε μια στροφή· Κι όταν προσπάθησε να του την υπαγορεύσει, της είπε: «Όχι, άσ’ το∙ εγώ θυμούμαι», σπρώχνοντας προς τα πίσω δυο μπούκλες από τα σγουρά του μαλλιά. Δεν έχει σχέση αυτή η τρυφερή ανάμνηση της μητέρας μου με τα ιστορικά γεγονότα, είναι ωστόσο αυτή που κράτησε πιο ζωντανή στην μνήμη μου την ιστορική πληροφορία.
Πρόσφατα, εντόπισα δημοσιευμένες τις ως άνω μαντινάδες σε Αναμνηστικό Λεύκωμα (1947) των συλλόγων Οθειτών «Όμηρος» Αμερικής και «Επισκοπή» Ροδεσίας. Έχοντας πλέον και αυτή τη γραπτή, εκτός από τις προφορικές πηγές, θεωρώ χρέος μου να δημοσιεύσω την πληροφορία, καθώς έχει τύχει, σε συζητήσεις, η πράξη με τη σημαία να αποδίδεται σε άλλα πρόσωπα. Παραθέτω τις σχετικές μαντινάδες, της:
ΕΠΙ ΤΗ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕΙ ΤΗΣ ΚΑΡΠΑΘΟΥ
Σοφίας εμμ.Κρητσιώτη
….
Κι έγινε επανάστασις, πρώτοι οι Μενεδιάτες
Έδειξαν το παράδειγμα, ωσάν τους Σπαρτιάτες.
………..
Όλοι τούς εμιμήθησαν κι οι τουφεκιές βαρούσαν
κι οι καμπάνες των χωριών χαρμόσυνα χτυπούσαν.
«Ελευθερία!» φώναζαν, που είχαν επιθυμία·
Και την σημαία σήκωναν εις σε πολλά σημεία
Θεόφιλος Λαγωνικός κι ο Κρητσιώτης πρώτος
ύψωσαν τη σημαία μας στο πονεμένο Όθος.
Τσαμπανάκης…….(Καρπαθιακή Ηχώ, αρ. τεύχους 431, Οκτ.–Δεκ. 2006, σσ. 32–33).
Κρητσιώτη Σοφία Εμμ. Souvenir Album. Karpathian -Otheiton Edoucational Society of America “Homer” and thw Otheton Association “Episkopi” of S. Rhodesia, Africa, 1947
27.10.2025
Καρπαθιακα Νέα
