Με αφορμή την επιστολή του συνταξιούχου δασκάλου Χάρη Σπανομανωλή, που δημοσιεύσαμε στα Καρπαθιακά Νέα, αναβιώνει μια ουσιαστική συζήτηση γύρω από τον εορτασμό της 5ης Οκτωβρίου 1944 — της ημέρας που σήμανε την Επανάσταση της Καρπάθου και την απελευθέρωση του νησιού.
Ο δάσκαλος, που αφιέρωσε πάνω από σαράντα χρόνια στην ανάδειξη και ιστορική τεκμηρίωση του γεγονότος, εκφράζει με σεβασμό αλλά και πίκρα την απογοήτευσή του για τη σταδιακή υποβάθμιση της γιορτής. Θυμάται τα χρόνια εκείνα, στις Μενετές του 1986, με τους μαθητές του με πολύ κόπο μετέτρεψαν μια απλή σχολική εκδήλωση σε θέατρο μνήμης, με τραγούδια, ποιήματα, μαρτυρίες και συμμετοχή ολόκληρης της κοινότητας.
Η γιορτή τότε ένωσε τα χωριά, συγκίνησε ανθρώπους κάθε ηλικίας και έγινε σημείο αναφοράς.
Από εκεί ξεκίνησε μια προσπάθεια δεκαετιών: να γραφτεί, να διασωθεί και να φωτιστεί κάθε πτυχή του Οκτώβρη του ’44. Χάρη σε εκείνη την προσπάθεια έγιναν πολλά, στήθηκε ο Ανδριάντας από τον γιατρό Γιώργο Χατζηδημητρίου και επιτροπή που έτρεξε για το θέμα. Το ηρωικό χωριό των Μενετών υποδέχθηκε τρεις Προέδρους της Ελληνικής Δημοκρατίας και πλήθος καθηγητών μίλησαν σε εορτασμούς στην Αττική, γεγονός που κατέστησε τη Επέτειο θεσμό πανελλήνιας εμβέλειας.
Στην εξέλιξη αυτή, ο ρόλος του καθηγητή Μήνα Αλ. Αλεξιάδη υπήρξε αδιαμφισβήτητα καθοριστικός. Με την επιστημονική του γνώση, το κύρος και την ενεργή συμμετοχή του, συνέβαλε ουσιαστικά στη μετεξέλιξη της γιορτής σε γεγονός–ορόσημο για την Κάρπαθο, δίνοντας περιεχόμενο, συνέπεια και ιστορικό βάθος σε κάθε ετήσιο εορτασμό. Να αναφέρουμε βέβαια ότι στην πορεία των χρόνων υπήρξαν και άλλοι συμπατριώτες που είχαν ως στόχο την ανάπτυξη και διάδοση των ιστορικών γεγονότων όπως ο αείμνηστος Νίκος Μαστρομηνας. Αλλά και ο Υπ. Εξωτερικών, κ. Γιώργος Γεραπετριτης, είναι στυλοβάτης της συλλογικής μνήμης μας.
Σήμερα όμως, όπως γράφει ο κ. Σπανομανωλής, η εικόνα είναι διαφορετική. Οι εκδηλώσεις γίνονται αποσπασματικά, σε διάφορα χωριά και ημερομηνίες, διασπώντας το κοινό αίσθημα ενότητας. «Η γιορτή όλο και υποβαθμίζεται», και πολύ κομψά-διακριτικα, κάνει λόγο για τις “απουσίες”. Χαρακτηριστικά προσθέτει με παράπονο πως κανείς δεν τον κάλεσε φέτος να συνεισφέρει με την εμπειρία και τα ιστορικά στοιχεία που συνεχίζει να συγκεντρώνει, ανάμεσά τους και τα χειρόγραφα του πρωτεργάτη της Επανάστασης Σοφοκλή Οικονομίδη.
Η επιστολή του δασκάλου προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον, δεχθηκαμε αρκετά τηλεφωνημάτα από συμπατριώτες που συμμερίζονται η εκφράζουν κάποιες διαφωνίες με την άποψή του.
Αν εξαιρέσουμε τον φετινό ομιλητή, τον νέο Παναγιώτη Αλεξιάδη, που αποτέλεσε μια ευχάριστη, φρέσκια παρουσία, η φετινή διοργάνωση δεν είχε κάτι νέο να προσφέρει. Δεν υπήρξε έμπνευση, ούτε μια ουσιαστική προσπάθεια να συγκινήσει τις νεότερες γενιές που δεν έχουν ζωντανή μνήμη από τα γεγονότα του 1944.
Θα ήταν λογικό ο Δήμος Καρπάθου να έχει συστήσει μόνιμη επιτροπή ιστορικής αναφοράς και διοργάνωσης για την κορυφαία επέτειο του νησιού. Αντί αυτού, παρατηρείται διάχυση, με προσθήκες όπως η γιορτή της 20ής Οκτωβρίου στη Βωλάδα για τον Χριστόφορο Λυτό , έναν ήρωα που όμως δεν βρισκόταν στην Κάρπαθο τις ημέρες της Επανάστασης. Με αυτή την παράξενη λογική όλα θα μπορούσαν να περάσουν στο όνομα της Επανάστασης του 1944!
Την ίδια στιγμή, υπάρχει πλούσιο αρχειακό υλικό από τα κορυφαία γεγονότα της Καρπάθου: φωτογραφίες, ηχητικά, χειρόγραφα και βίντεο, που παραμένουν αναξιοποίητα. Υλικό ικανό να δώσει νέα πνοή στη γιορτή και να την τοποθετήσει μέσα στο σήμερα, με τη δύναμη της αφήγησης και της εικόνας. Έχουμε αναφέρει πολλές φορές ότι ένας ιστορικός χώρος μνήμης, ένα πολεμικό Μουσείο το δικαιούται οι Μενετές αλλά εδώ αποφεύγουν να μιλήσουν ανοιχτά για τον μοναδικό νεκρό ήρωα των ημερών της Επανάστασης, τον Γ. Βιττωρουλη, θα μιλάμε για Μουσεία! (Για το ενδεχόμενο πολεμικό Μουσείο στο κτήριο του παλαιού ελαιοτριβείου έχει αναφερθεί πολλές φορές ο κ. Θεοδόσης Μαστρομηνας).
Η Επανάσταση της 5ης Οκτωβρίου 1944 δεν είναι μια τυπική επέτειος. Είναι η ψυχή της Καρπάθου. Αν η γιορτή της χάνει το φως της, είναι στο χέρι μας, να το ανάψουμε ξανά η τουλάχιστον να προσπαθήσουμε με ήθος και φιλοτιμία χωρίς ιδιοτέλεια, μακριά από κρυφές επιθυμίες.
Με σεβασμό, έμπνευση και ιστορική συνέπεια βασισμένη στα γεγονότα που ευτυχώς έχουν καταγραφεί και δεν μπορούν να διαψευστούν.
Τα Καρπαθιακα Νέα εκφράζουν τον σεβασμό της στον δάσκαλο Χάρη Σπανομανωλή και στην πολυετή του προσφορά για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης του τόπου. Απομένει να δούμε εαν πραγματικά μας ενδιαφέρει η συλλογική μνήμη ή υπάρχουν αλλά ζητήματα τα οποία έχουν προτεραιότητα!
6.10.2025
Καρπαθιακα Νέα
