Kαθηγητής Μανόλης Μελάς
Σχέδιο επιτροπών Μενετών (ΕΕΜ) & Παγκαρπαθιακής (ΠΕ) για βίαιη παρέμβαση στη σύσκεψη της 11ης Οχτώβρη – τα ντοκουμέντα
Τα όσα προηγήθηκαν της 11ης Οχτώβρη έχουν περιγραφεί αναλυτικά σε προηγούμενο δημοσίευμα, Κ.Ν.: 4.10ου .
Όπως αναφέρθηκε, η αυτόνομη ΕΕΜ ασκώντας το δικαίωμα αρνησικυρίας (veto) απέρριψε την ΙταλοΚαρπάθια συμφωνία της 9ης Οχτώβρη.
Αυτή αφορούσε την προβληματική και ατελέσφορη συνθηκολόγηση των Ιταλών, με όρους μη αποδεκτούς από την ΕΕΜ: Αφοπλισμός των επαναστατών ηλικίας κάτω του 21ου έτους . Δηλαδή μεγάλου μέρους αυτών. Ενώ οι Ιταλοί θα παρέμεναν ένοπλοι!
Η ΕΕΜ απαίτησε τότε την άμεση αναστολή της συμφωνίας και την επανάληψη της διαδικασίας συνθηκολόγησης, με βάση την άνευ όρων παράδοση των Ιταλών.
Πράγματι επαναλήφθηκε η σύσκεψη στις 11 Οχτώβρη, με την ευόδωση του ζητούμενου από την ΕΕΜ: την παράδοση της πολιτικής και στρατιωτικής αρχής και τον αφοπλισμό των Ιταλών.
Η σημερινή δημοσίευση αφορά στα γεγονότα τούτης της συνεδρίασης. Σε μια άγνωστη, κομβική και καίρια σελίδα της Επανάστασης. Αυτή που έκλεισε ουσιαστικά τον κύκλο του απελευθερωτικού κινήματος.
Τούτη η σελίδα περιλαμβάνει 2 πτυχές:
(α) Προφανές κοινό σχέδιο των επιτροπών ΕΕΜ και ΠΕ για οργανωμένη και συντονισμένη κοινή δράση (διπλωματική & βίαιη συνάμα) και συναφή ‘απειλή’ «εντός και εκτός των τειχών» της συσκέψεως. Ήτοι μια στρατηγική εκφοβισμού και εκβιασμού με στόχο το περιεχόμενο της συνθηκολόγησης που απαιτούσαν οι Επαναστάτες.
(β) Συνεννόηση μεταξύ των Μενεδιατών για προσχεδιασμένη βίαιη κινητοποίηση. Αρχικά με σώμα ενόπλων έξω από τη Μητρόπολη, όπου θα διεξήγετο η συνεδρίαση. Και ταυτόχρονη δυναμική παρέμβαση Μενεδιατών συνέδρων στη διάρκεια της συνόδου.
Οι μαχητές της λευτεριάς στο Απέρι, με μαζικά πυρά
Οι Ιταλοί «μεταξύ σφύρας & άκμωνος»
Σύμφωνα με το παραπάνω πλάνο, Μενεδιάτες οπλοφόροι φτάνουν στο Απέρι. Παρατάσσονται μπροστά στο μητροπολιτικό μέγαρο. Προκαλούν αναβρασμό, αναμπουμπούλα και οχλοβοή. Φωνάζουν συνθήματα και χλευάζουν τους Ιταλούς.
Λεπτομέρειες για τα συμβάντα και για το τί επακολούθησε παρέχουν οι συνεντεύξεις δύο αυτοπτών και αυτήκοων μαρτύρων.
Από τη μια ο Γιώργος Χατζηγιωργάκης γιος του Βασιλείου ή Σταμάτ, γνωστός ως Μπαρμπαγιώργος. Αυτός συμμετείχε στην επιχείρηση. Ήταν ένας από τους άνδρες της αποστολής του επαναστατικού αποσπάσματος.
Και από την άλλη ο τότε οκταετής, φίλος και συνεργάτης μου, πολυγραφότατος ιστορικός συγγραφέας Μανόλης Κασσώτης. Που τον ευχαριστώ για την πολύτιμη συμβολή του στο παρόν άρθρο, και όχι μόνο!
Γιώργος Χατζηγιωργάκης
«Με ένα φορτηγό (¨ναύτα¨) καμιά τριανταριά οπλοφόροι ξεκινήσαμε από τις Μενετές το πρωί στις 11 Οχτώβρη. Αρχηγός της αποστολής (οπλαρχηγός) ήταν ο Εμμανουήλ Σπανίδης, μέλος της Μενεδιάτικης Επαναστατικής Επιτροπής.
Μας είχε συγκεντρώσει στην πλατεία και με θερμά λόγια μας ενημέρωσε για το σκοπό του εγχειρήματος. Που ήταν να παρέμβουμε με ζητωκραυγές και συνθήματα και πυροβολισμούς έξω από τη Μητρόπολη, για τρομοκράτηση των Ιταλικών αρχών: Του πολιτικού διοικητή Armando Amenduni, του επικεφαλής της αστυνομίας maressallo Penna και του προισταμένου του Τελωνείου Mottola.
Στόχος, η παράδοση των Ιταλών και η απελευθέρωση του νησιού.
Στη διάρκεια του ταξιδιού o Σπανίδης μας εμψύχωνε και μας παρότρυνε να φανούμε ψύχραιμοι και αποφασισμένοι. Και να είμαστε προσεκτικοί. Τα πυρά μας να είναι στον αέρα. Μακριά από τους Ιταλούς. Αλλά και από κατοίκους του Απεριού.
Περάσαμε από τα πηγάδια και φτάσαμε στο μεγάλο γεφύρι στο Απέρι. Εδώ μας παρέταξε ο Σπανίδης. Μας έβγαλε πάλι λόγο. Αρχίσαμε να πυροβολούμε στον αέρα, κραυγάζοντας συνθήματα.
Στη συνέχεια ανηφορήσαμε προς τη Μητρόπολη. Άλλοι περπατώντας και άλλοι πάνω στο φορτηγό.
Σταματήσαμε μπροστά στο μητροπολιτικό μέγαρο, όπου γινόταν η συνεδρίαση. Εκεί συνεχίσαμε τους πυροβολισμούς και την οχλοβοή. Γινόταν χαμός!
Αργότερα μάθαμε για την παράδοση των Ιταλών. Και για το πόσο χρήσιμες ήταν οι δικές μας ενέργειες».
Μανόλης Κασώτης
«Εκείνη την ημέρα μια ομάδα μαθητών του Δημοτικού παίζαμε στην αυλή της εκκλησίας και στη σκάλα που ανηφόριζε προς τη Μητρόπολη.
Ξαφνικά βλέπομε ένα μεγάλο φορτηγό («ναύτα») να σταματά μπροστά στην είσοδο της Μητρόπολης. Όπου εκείνη την ώρα συνεδρίαζαν οι Ιταλικές αρχές με τους εκπροσώπους του νησιού.
Τούτα τα αυτοκίνητα ήταν Ιταλικά. Τα πήραν μετά οι Γερμανοί. Οι οποίοι φεύγοντας άλλα τα πούλησαν σε ντόπιους, όπως ο Μιχάλης Μακρής και η Σοφία του Κωνσταντάκη. Άλλα τα έδωσαν σε συνεργάτες τους, όπως ο Ν. Πρωτόπαπας (« Νίκαρης»). Και άλλα παρέμειναν στα χέρια των Ιταλών, που εξακολούθησαν να κατέχουν το νησί. Ένα από αυτά ήταν το αναφερθέν αυτοκίνητο.
Πάνω στο φορτηγό, αλλά και στο δρόμο ακολουθώντας το, βρίσκονταν 20-30 Μενεδιάτες οπλίσμένοι με ιταλικούς γκράδες.
Θυμάμαι τον Μιχάλη Ιωάννου Μαρή και τον Μανόλη Παπαμανόλη, ο οποίος είχε αφοπλίσει τον Penna στις 5 Οχτώβρη στις Μενετές.
Έκαναν μεγάλη φασαρία, με ζητωκραυγές, συνθήματα και μπαράζ πυροβολισμών. Το μητροπολιτικό μέγαρο βρισκόταν υπό πολιορκία. Επικρατούσε πολεμική ατμόσφαιρα. Μύριζε μπαρούτι!
Θυμάμαι ότι είχαν βάλει σημάδι μια άσπρη πέτρα δίπλα σε ένα μάκελλο απέναντι και βόρεια από την Μητρόπολη πάνω από το ρυάκι, στην αποκαλούμενη «Του Μελετή η πλαούλα».
Όσοι πυροβολούσαν πάνω από τη ναύτα ήταν ταμπουρωμένοι πίσω από το κουβούκλιο, όπου ακουμπούσαν το όπλο, για μεγαλύτερη ευστοχία.
Κάθε φορά που έβρισκαν στόχο εμείς πανηγυρίζαμε!
Ήταν φανερό ότι όλο αυτό γινόταν για να τρομάξουν οι Ιταλοί μέσα στη σύσκεψη. Και να παραδώσουν το νησί στους Καρπάθιους επαναστάτες.
Πράγμα που έγινε τελικά με την υπογραφή του Compromesso definitivo – οριστική συμφωνία» .
Προσυνεννοημένη βίαιη παρέμβαση και εντός της συσκέψεως
Η δεύτερη πτυχή του σχεδίου αφορά τη (συντονισμένη με την εξωτερική πολεμική δράση) βίαιη παρέμβαση ενός από τους πιο σκληροτράχηλους και ριψοκίνδυνους επαναστάτες, του μέλους της ΕΕΜ Γεωργίου Σακέλλη Σακελλιάδη.
«Σαν έτοιμος από καιρό σαν θαρραλέος» και σε ανταπόκριση με τον προσυνεννοημένο στρατιωτικό οργασμό απέξω, ο ως άνω σηκώθηκε όρθιος. Όπως μαρτυρούν αυτόπτες και αυτήκοοι εκπρόσωποι Μενετών και Αρκάσας (π.χ. Μηνάς Πρωτοψάλτης), ακούμπησε το πιστόλι του στο τραπέζι.
Με στεντόρια ψωνή απευθύνθηκε στους Ιταλούς αξιωματούχους με προτεταμένο το δάχτυλό του προς το μέρος των των τουφεκιοφόρων μπροστά στην είσοδο:
«Δεν ακούτε τι γίνεται έξω; Φωνή λαού βροντή θεού! Eίστε αιχμάλωτοί μας!».
Κάτωχροι και φοβισμένοι οι Ιταλοί, χωρίς πολλές περιστροφές, αναγκάστηκαν να δεχθούν τις απαιτήσεις των επαναστατών.
Τέλος καλό όλα καλά – με τη βίαιη δράση των Μενεδιατών αλλαγή πολιτικού σκηνικού!
Τι σηματοδοτεί τούτη η δυναμική παρέμβαση των επαναστατών;
Η απάντηση βρίσκεται στο περιεχόμενο και τη σημασία της τελικής συμφωνίας (concordato definitivo) που επακολούθησε. Που συνίσταται στην πραγματοποίηση του επιδιωκόμενου αποτελέσματος. Την υποχώρηση / συνθηκολόγηση των Ιταλών. Και τη νέα κατάσταση πραγμάτων. Με τις τύχες του νησιού να περνάει στα χέρια των επαναστατών ύστερα από 34 χρόνια Ιταλοκρατίας.
Η ολοκλήρωση της απελευθέρωσης περνάει μέσα από δυο ακόμη στάδια.
Την άφιξη των Βρετανών και την Αγγλοκρατία, και την Ενσωμάτωση που έγινε με veto του Ρώσου ΥΠΕΞ Molotof στο Συνέδριο του Παρισιού. Βλ. προηγούμενα δημοσιεύματα.
Υ.Γ. Η έγχρωμη εικόνα με τους ένοπλους Μενεδιάτες μπροστά στη Μητρόπολη, όπως και εκείνες του δημοσιεύματος στα Κ.Ν.- 4.10.25), είναι καλλιτεχνική δημιουργία του Δήμου Χατζηγεωργίου.
Μανόλης Μελάς, καθηγητής Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
10.10.2025
Καρπαθιακα Νέα
